Omuz Çıkığı

Omuz Çıkığı Nedir? 

Omuz eklemi; kürek kemiğinin eklem yüzü ile kol kemiğinin üst ucunun eklem yaptığı, eklem kapsülü, kaslar ve tendonların sabit durmasını sağlayan bir yapı olup vücudun en hareketli eklemidir.

Omuz çıkığı; bu eklem kapsülü, tendon ve kaslarla sağlamlaştırılan eklemin bütünlüğünün bozulması durumudur ve kol kemiği kapsülü yırtarak eklemi yırtar.

Omuz ile üst kol arasında bulunan omuz eklemi vücudun en hareketli eklemi olduğu için en sık çıkıkların görüldüğü eklemdir.

İlk omuz çıkığı genelde büyük bir travma ile oluşurken sonraki çıkıklar çok kolay şekilde ortaya çıkarak tekrarlayan omuz çıkığı haline gelir.

20 yaş altında ilk defa meydana gelen omuz çıkığı sonrası tekrarlayan çıkıkların görülme olasılığı %80’ken, 40 yaş üzeri yaşanan ilk omuz çıkığı vakası tekrarlama ihtimali %20’lere düşmektedir.

Omuz eklemini saran kıkırdağa benzeyen sert yapının yerinden ayrılması ya da zedelenmesine Bankart lezyonu adı verilir. Bankart lezyonları tekrarlayan omuz çıkıkları için büyük bir risk faktörüdür.

Omuz Çıkığı Belirtileri Nelerdir?

Bir travma sonrası omuzda bazı belirtilerin görülmesi omuzda çıkık meydana geldiğini düşündürür.

• Ağrı ve Sızı: Omuz çıkığı meydana gelen bölgede ilk belirti ağrı ve sızının ortaya çıkmasıdır. Omuz çıkığı ağrısı çok yoğun ve dayanılmaz bir ağrı şeklinde olabilir.
• Şişlik: Çıkığın ortaya çıktığı bölgede vakit geçtikçe şişlik oluşacaktır.
• Morarma: Çıkık olan bölgeye müdahale edilmemesi ya da müdahalenin gecikmesi durumunda bölgede morarma meydana gelebilir.
• Gözle görülebilen deformasyonlar: Omuz çıkığı meydana geldiği zaman gözle görülebilen şekil bozuklukları görülür, omzun şekli normalde olması gerekenden çok farklıdır.
• Çıkık olan bölgenin yerinden oynaması: Omuz çıkığı olan bölgede bulunan kaslar ve tendonlar deforme olacağı için eklemi tutan yapı bozulacaktır. Bunun sonucunda hafif dokunma ile fark edilen yerinden oynama mevcuttur.
• Boyun ve koltuk altında uyuşma ya da güçsüzlük: Omuz Çıkığı sonrası boyuna ve koltuk altına yayılan uyuşma hissi ve güçsüzlük meydana gelir.

Omuz Çıkığı Nedenleri Nelerdir?

Omuz eklemi hem vücudun en hareketli eklemi olması sebebi ile hem de bulunduğu bölge sebebiyle travmalara açık olması sonucu ileri, geri ya da aşağı yönlü, kısmen ya da tamamen sıklıkla çıkabilir.

Omuz çıkığı çeşitli sebepler ile meydana gelebilir:

• Darbe ya da travma: Omuz bölgesine anı darbe alınması sonucu ortaya çıkabilir.
  • Spor yaralanmaları: Futbol ve hokey gibi temasın çok olduğu sporlarda ya da kayak, jimnastik, basketbol ve voleybol gibi düşme meydana gelebilen sporlarda omuz çıkıkları yaygın olarak gözükür.
  • Spor dışı yaralanmalar: Motorlu araçlar ile yapılan kazalar sonucu omuz çıkığı yaygın gözükür.
  • Düşme: Özellikle çok hareketli olunan çocukluk dönemi ile denge sağlamada zorluk yaşanan yaşlılık döneminde düşme sonucu omuz çıkığı sık olarak ortaya çıkar.
• Omuz ekleminin yanlış hareket ettirilmesi: İleri doğru bir şeyler atma, kolun aniden arkaya dönmesi gibi omuz ekleminin maksimum hareket kapasitesini aşan hareketlere bağlı omuz çıkığı görülebilir.

Omuz Çıkığı Teşhisi

Omuz çıkığında tespit zor bir durum değildir. Hastalar genelde dayanılmaz omuz ağrısı şikayeti ile doktora başvurur.

Detaylı bir hasta öyküsü alınarak herhangi bir kaza, yaralanma, düşme ya da yanlış bir hareket yapılıp yapılmadığı sorgulanmalıdır. Sonraki aşamada fizik muayene yaparak mevcut şişliklerin, ağrı bölgesinin, morarmaların tespit edilmesi sağlanır.

Omuz çıkığı sonucu meydana gelen şekil bozuklukları da fizik muayene esnasında gözlenebilir.

Daha sonraki aşamada radyolojik görüntüleme yöntemleri kullanılarak omuz çıkığının ve varsa eşlik eden kırıkların ve çatlakların tespiti sağlanır.

• Direkt röntgen grafi: İlk adım görüntüleme yöndeki olan direkt röntgen grafi ile X ışınları kullanarak omuz eklemin çıkmış olduğu ve kırıkların tespiti sağlanır. Omuz çıktığından şüphe edilmesi durumunda hem önden arkaya (anterior - posterior) hem de yandan direkt röntgen grafi çekilmesi gerekir. Omuz çıkığının tespiti yanında omuz çıkığı redüksiyon uygulaması sonrası kontrol amaçlı da çekilmesi gerekir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Radyo frekans dalgaları ve manyetik alan kullanılarak omuz bölgesindeki yumuşak dokuların görüntülenmesi sağlanır. Omuz çıkığının yanında çevre dokularda meydana gelen hasarlanmalar, yumuşak doku zedelenmeleri, kas ve bağ dokulardaki yırtıkların da görüntülenmesi açısından çok avantajlıdır.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): X ışınları kullanılarak yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Omuz çıkığı tespitinde en duyarlı ve en kesin tanı yöntemidir. Travmaya bağlı omuz çıkıklarında kırıklar ve kemik ezilmeleri de eşlik edebileceği için bu durumlarda en uygun görüntüleme yöntemidir.
• Manyetik rezonans (MR) artrografi: Eklem içine serum fizyolojik ya da kontrast madde içeren ilaç enjekte edilmesi ile normal MR ile görüntülenmesi zor olan eklem içi yapıların gözlenmesi sağlanır. Enjekte edilen serum fizyolojik ya da ilaç omuz ekleminde şişmeye sebep olarak eklem içindeki sorunların net gözlenmesini sağlar.

Omuz çıkığının yarattığı sinir hasarını tespit etmek için de çeşitli testler yapılır:

• Elektromiyografi (EMG): Ciddi travma sonucu meydana gelen omuz çıkıkları ile sürekli omuz çıkması sonucu meydana gelebilen sinir hasarlarının tespiti için kullanılabilir. Kaslardaki elektrik akımının ölçülmesi ile sinirlerin durumu incelenir.

Omuz Çıkığı Tedavisi

Omuz çıkığının tedavisinde amaç ağrısız, fonksiyonu tam olan, sabit bir omuz eklemi sağlamaktır. Bu açıdan ilk tercih edilen tedavi konservatif tedavi adı verilen ve cerrahi uygulamaları içermeyen tedavi seçenekleridir.

İlk aşama omuz çıkığı redüksiyonu adı verilen yöntemle omuz çıkığı manevraları uygulanarak omuz yerine oturtulur.

Redüksiyon sonrası omuz çıkığı bandajı ya da omuz çıkığı askısı ile kol sabitlenerek hem hasarlanan yapıların iyileşmesi hem de hematom (kan toplanması) var ise dağılması sağlanır.

Omuz çıkığı askı süresi ortalama 3 – 6 haftadır. Bu sabitleme işleminden sonra hastanın omuz çıkığı fizik tedavisi alması sağlanarak omuz çıkığı egzersizleri ile tam iyileşme sağlanır. Bu süreçte hastanın ağrısı çok ise ağrı kesici ilaçların verilmesi önerilir.

Çoğu omuz çıkığı cerrahi müdahaleye gerek kalmadan konservatif tedavi ile tedavi edilebilirken, genç yaşta aktif olarak spor yapan ve ağır işlerde çalışanlarda ve tekrarlayan omuz çıkıklarında cerrahi tedavi daha uygun bir seçenektir.

Omuz Çıkığı İlaçları

Omuz Çıkığı ağrıları bazen dayanılmaz olabilmektedir.

Bu ağrıların kontrol edilmesi ve travma sonucu ortaya çıkan inflamasyonun azaltılması için nonsteroid anti inflamatuar ilaçlar (steroid olmayan inflamasyon giderici ilaçlar) olan aspirin, naproksen ve ibuprofen kullanılabilir.

Omuz Çıkığı Ameliyatı

Omuz Çıkığı genelde ameliyata gerek kalmadan düzeltirken bazı durumlarda cerrahi tedavi daha uygun bir seçenek olur.

• Artroskopik omuz çıkığı ameliyatı (omuz çıkığı kapalı ameliyatı): Omuz bölgesinde açılan küçük kesilerden gönderilen küçük bir kamera ile görüntüleme sağlanırken gerekli durumlarda görüntülerin büyütülmesi sağlandığı için hasar bırakmadan işlemin tamamlanması imkanı sağlanır. Artroskopik omuz çıkığı ameliyatı ile omuz çıkığı ile birlikte yırtıkların tamiri, kemik çıkıntılarının tıraşlaması ve bağ dokunun tamiri da yapılabilir.
• Ramplisaj (remplissage): Bir kasın omuz eklemi içinden geçirilerek dikilmesi ile omuz ekleminde oluşan boşluğun doldurulması işlemidir. Hareket kısıtlılığına sebep olmaz.
  
• Korakoid transferi (Latarjet/Bristow ameliyatları): Korakoid çıkıntı adı verilen ve köprücük kemiğinde çıkıntı oluşturan yapının ve bağlayıcı tendonunun taşınması ile omuz eklemine bir engel oluşturması ile çıkığın tedavisini sağlar.
• Kapsüler shifting (eklem kapsülünün daraltılması): Kapsül yırtık olduğu için değil doğuştan gevşek olduğu için meydana gelen omuz çıkıklarının tedavisinde kullanılır. Bollaşmış kapsül alt kısmından başlanarak dikme ile daraltılır.

Omuz Çıkığı Tedavi Edilmezse

Omuz çıkığı oldukça ağrılı ve omuz ekleminde deformasyonlara neden olan bir durumdur. Tedavi edilmedikçe hastalarda ağrılar ve şişlikler giderek artacaktır.

Ayrıca omuz çıkığı esnasında sinir yaralanmaları meydana gelebilir, bunların tespit edilip tedavi edilmemesi durumunda hastalarda kolları kullanmada zorluk ve zamanla işlev kaybı yaşarlar.

Omuz Çıkığına Ne İyi Gelir?

Omuz çıkığında uygun tedavi uygulanana kadar soğuk uygulama yapılması hem ağrının azaltılmasını hem de şişlik ve morlukların daha az olmasını sağladığı için iyi gelecektir.

Omuz çıkığında yapılabilecek en iyi şey omuzu hareket etmeyecek şekilde sabitleyerek en kısa sürede bir doktora başvurmaktır. Ekleme yapılacak en ufak yanlış müdahale sinir zedelenmesi gibi ciddi sonuçlara neden olabilir.

Hamilelikte Omuz Çıkığı

Hamilelikte yaşanan hormonal değişiklikler bağ dokuların ve kasların gevşemesine neden olarak anne adaylarını travmalardan etkilenmeye açık hale getirir.

Travma ya da düşmeler sonucu omuz çıkıkları meydana gelebilir. Bu durumda gebe olmayan hastalardaki tedavi prosedürlerinin uygulanmasında bir sakınca yoktur.

Omuz çıkığı redüksiyon yöntemi ile omuz yerine oturtulur ve sonrasında bandaj ya da askı ile sabitleme yapılır. Sabitleme süresinin gebe olmayan hastalara göre biraz daha uzun tutulması kas, tendon ve bağların düzelmesi için daha iyi olacaktır.

Bebeklerde ve Çocuklarda Omuz Çıkığı

Bebeklerde omuz çıkması çok yaygın görülen bir durum değildir. Ancak bazı durumlarda yanlış pozisyonda yatırma, yanlış kucaklama gibi durumlarda omuz çıkması görülebilir.

Bu durumda bebekler ağrı dolayısı ile susmazlar ve ağlarlar, kollarını hareket ettirmezler. Kol serbest bir şekilde durur herhangi bir kas ve bağ yok gibi gevşek gözlenir.

Omuz çıkığından şüphe edildiği zaman omzun çok oynamasına izin verilmeden doktora başvurulmalıdır. Doktor omzu uygun şekilde yerine yerleştirecektir, daha sonrasında bebeğin omzunu çok oynatmasını engellemek için bandaj yardımı ile sabitlenebilir.

Çocuklarda meydana gelen omuz çıkıkları tekrarlayan omuz çıkıklarına dönmesi açısından önemlidir. Bazı çocukların doğuştan omuz kapsülü gevşek olabilir.

Bu durumlarda çocuğun kolundan tutup çekmek bile omzunun çıkmasına neden olabilir. Bu durumda en kısa sürede bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurularak omuz çıkığı redüksiyonu yapılması gerekir.

Çocukluk çağında daha çok meydana gelen tekrarlayan omuz çıkıkları için cerrahi müdahaleler daha uygun olacaktır.

Artroskopik omuz çıkığı ameliyatı yani kapalı omuz çıkığı ameliyatı daha tercih edilmek üzere, Ramplisaj (remplissage), Korakoid transferi (Latarjet/Bristow ameliyatları) ve Kapsüler shifting (eklem kapsülünün daraltılması) ameliyatları uygulanabilir.

Omuz Çıkığı için Hangi Doktora Gidilir?

Bir darbe ya da zorlama sonrası;

• Dayanılmaz ağrı ve sızı,
• Morarma
• Eklem bölgesinde şişlik

meydana gelmesi durumunda omuz eklemi sabitlenerek en kısa sürede Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına başvurulması gerekir.