Kas Erimesi

Kas Erimesi (Sarkopeni) Nedir?

Olgunluktan yaşlanmaya kadar olan insan yaşlanma sürecinin, nöromüsküler (Sinir-kas) fonksiyon ve performansta önemli bir düşüş ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Bu düşüşün özelliği, iskelet kası kütlesinin azalması ve sağlıklı yaşlılarda bile ortaya çıkan güç kaybıdır. Sarkopeni hastalığı da biyolojik yaşlanma ile birlikte ortaya çıkan iskelet kası kütlesi ve kasın kuvvet kaybı şeklinde ortaya çıkan bir hastalıktır. 

Öncelikle yaşlıların bir hastalığı olmasına rağmen, gelişimi sadece yaşlılarda görülmeyen durumlarla ilişkili olabilir. Osteopeni (düşük kemik yoğunluğu) gibi, enflamatuar hastalıkları olanlar gibi genç hastalarda da görülebilir.

Sarkopeni hastalığının 65 yaş üstündeki yaşlı yetişkin adı verilen bireylerde ve 70 yaşın altındaki bireylerde %14 oranında görülürken, 80 yaş üstü bireylerdeki yaş grubunda ve çocuklarda bu oran %53’tür. Sarkopeni hastalığının 60-70 yaş grubunda görülme oranı %5–13 olarak bildirilirken, 80 yaş üstü kişilerde görülme oranı %11 ile 50 arasında değişmektedir. 

Kas Erimesi Belirtileri Nelerdir?

• Fiziksel aktiviteye engel olabilecek zayıflık ve dayanıklılık kaybını içerebilir.  
• Kas aktivitesinin azalmasıyla ortaya çıkan kas kütlesi kaybı ve kasların zayıflaması: Hastalar özellikle alt bacak kaslarının zayıflamasıyla yardımsız kalamamak, arabadan inememek, merdivenlerden yukarı çıkmak zorunda kalmak, ayak bileklerinin burkulması, uzun süre ayakta kalamamak gibi durumlarla karşılaşırlar.
• Kas güçsüzlüğü, kırılganlık, yorgunluk, yürüme zorluğu: Çekirdek kaslarının kaybedilmesi ile hastalar kendilerini uzun mesafelerde yürüyememek, yürümeye devam ettiklerinde dengenin kaybedilmesi ve düşme görülür. Hem fiziksel hem de zihinsel olarak yorgun hissetmede kırılganlık belirtilerindendir.
• Kas ağrısı 
• Diğer sağlık sorunları ve kas erimesine neden olan durumlar: Hastaların boyunlarında, sırtlarında veya vücudun diğer kısımlarında ağrı görülmesi, kilo kaybı, cilt kanseri, kardiyovasküler hastalık, karpal tünel sendromu, obezite, osteoporoz tip 2 diyabet ve insülin direnci de sarkopeniyi tetikleyebilir.

Kas Erimesi Nedenleri Nelerdir? 

Kas erimesinin (Sarkopeninin) kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. 

• Yaşlanma süreci
• Uzun süre yatağa bağımlı kalma veya fiziksel aktivite eksikliği, hareketsiz bir yaşam tarzı: yaşlandıkça daha az aktif olunduğu için kasları onaracak koruyacak kadar kasların çalıştırılmaması anlamına gelir. 
• Yetersiz beslenme veya yanlış beslenme: Yaşlı insanların yaşla birlikte iştahlarında azalma görülür, gıda alımındaki bu azalma, vücudu kasları korumak için yeterli enerji ve protein açığı bırakarak kas kaybına neden olabilecek bir etkiye sahip olabilir. Bu sorun, yaşlı yetişkinlerin proteini genç bireyler kadar verimli kullanamamasıyla daha da artmaktadır ve bu da proteini enerjiye dönüştürme yeteneğinde de azalmaya neden olur.
• Sadece yaşlanma kaynaklı olmaksızın beyinden kaslara sinyal göndererek emir veren iş yapmayı sağlayan sinir hücrelerinin azalması 
• Büyüme hormonu, testosteron ve büyüme faktörleri de dahil olmak üzere bazı hormonların daha düşük konsantrasyonları,
• Kas kütlesini sürdürmek için her gün yeterli kalori veya protein almamak: Yaşlı insanlar diyetlerinde yeterli oranda protein alamayabilirler. Amino asitler bizim vücudumuzda kasların en önemli molekülleridir. Kasların yapı taşı kabul edilir. Bilinen 20 aminoasitten 9 tanesi vücudumuz tarafından yapılamaz. Bu yüzden diyetle birlikte alınması gerekir. Yaşlı olanlar bu aminoasitleri yeterinde alamadıkları çalışmalarda gösterilmiştir. Diyette eksikliğine bağlı olarak kas oluşumu ve korunmasında azalma görülür.
• D vitamini alımının azalması yaşlılarda düşük işlevsellik ile ilişkilendirilmiştir.
• Sarkopenik Obezite: Malignite, romatoid artrit ve yaşlanma gibi hastalık durumlarında yağ kütlesi korunabilir veya hatta artabilir. Kas kütlesinde meydana gelen kayıp, vücut yağının artmasıyla ilişkili olabilir ve bu yüzden normal ağırlığa rağmen kişilerde zayıflık görülür. Obezite ve sarkopeni birbirini güçlendirebilir ve birlikte hareket ederek fiziksel bozukluğa, metabolik bozukluklara ve ölüme neden olabilir. 
• Alkol, sigara kullanımı,
• Kronik hastalıklar,
• Fazla miktarda ilaç kullanımı

Kas Erimesi Teşhisi

Kas erimesi (Sarkopeni) tanısını tam olarak koyabilmek için hastaya öncelikli olarak fiziki muayene yapılır ve tıbbi öykü alınır. Dikkatli bir şekilde hastanın şikâyetleri dinlenerek not alınır. Herhangi bir kronik hastalığı olup olmadığı, daha önce kullandığı ve kullanmaya devam ettiği ilaçları olup olmadığı gibi önemli bilgiler not edilir.

Daha sonra klinisyenler sarkopeni tedavisine başlamadan önce doğru ölçüm yaptıklarından emin olmalıdır. Sarkopeni tanısında kas miktarı ve kasın fonksiyonelliği en önemli noktadır. Kas kitlesi, kas gücü, fiziksel performans gibi belirteçlerin öncelikli olarak ölçülmesi gerekir. Sarkopeni teşhisi için kullanılan tanı yöntemleri;  

Kas kitlesinin belirlenmesinde;

• Manyetik rezonans (MRI), Bilgisayarlı Tomografi (BT): Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) veya Bilgisayarlı Tomografi (CT) taraması, düşük yağsız vücut kitlesini (LBM) seviyelerini belirlemek için de kullanılabilir. Şu anda vücut bileşiminin ölçümünde en çok kullanılan ve iyi sonuç veren yöntemler olarak kabul edilir. Ancak bunlar masraflıdır ve radyasyon miktarının fazla olması dezavantajdır.
• Dual-X-Rayn Absorbsiyometri (DEXA): Düşük yağsız vücut kitlesini (LBM) belirlemek için çift enerjili X-ışını absorbsiyometrisi (DXA) DXA görüntüleme kullanılmalıdır. Yağ, kas ve mineral dokuyu ayrı olarak belirler ve az radyasyon içermesi nedeniyle daha çok tercih edilir.
• Biyoelektrik-Empedans Analizi (BIA) gibi yöntemler kullanılır.

Kas gücünün belirlenmesinde; el sıkma kuvvet ölçümü (handgrip),

Kasın performansının belirlenmesinde:

• Genel yürüme hızı veya 
• 6-dakikalık yürüme testi, 
• Kısa fiziksel performans bataryası (KFPB) ve 
• Merdiven tırmanma gücü testleri: Bacak kaslarının gücünü ölçmek için hastadan merdiven inip çıkması istenir.

Kas Erimesi Tedavisi

Kas erimesi (Sarkopeni) karışık ve birçok faktöre bağlı olan bir hastalık olduğu için tedavide de çok yönlü yaklaşımlar uygulanmalıdır. İlaçların sarkopeni tedavisinde ve korunmada egzersiz, beslenme, takviyelerden daha fazla etkili olduğu görülmemiştir. 

Kas erimesi olarak adlandırılan sarkopeni hastalığı hastaların yaşam kalitesini düşürmektedir. Özellikle yaşlı kişilerde yürüyememe, dengenin bozulması, düşme, uzun süre hareketsizlik ile birlikte tedavi edilmediği durumlarda kişileri uzun süre yatağa bağlar gerekli tedavi, egzersizler yapılmadığı takdirde ölüme yol açabilir.

Sarkopeni tedavi süreci öncelikli olarak direnç egzersizleri, beslenmenin düzenlenmesi, protein alımının arttırılması, besin takviyeleri alımı, hormonal tedavi, ACE inhibitörleri ve yeni geliştirilen tedavi yöntemleri gibi çok yönlüdür.

Direnç Egzersizleri

Yaşlı yetişkinlerin (65 yaş üstü) vücudun tüm büyük kas gruplarını haftada en az iki kez çalıştıran kas güçlendirme egzersizleri yapmalıdırlar. 

Ağır nesnelerin hareket ettirilmesi/taşınması, kazma faaliyeti içeren bahçecilik ve presleme gibi vücut ağırlığı egzersizleri de kasları güçlendirmek için yapılabilir. Yapılan çalışmalarda bu tarz egzersizleri yapan her bireyin kas büyüklüğü, kas gücü veya fonksiyonel kapasite açısından iyileştiği bulunmuştur. 

Sarkopeninin engellenmesi ve olası etkilerinin azaltılması ve tersine çevrilmesi için yapılan direnç egzersizleri aynı zamanda insülin duyarlılığının da artmasına neden olur. İnsülin duyarlılığının artması da kan damarlarının genişleterek esansiyel aminoasitler gibi besinlerin de kaslarımıza gitmesine yardım eder. Ayrıca, insülinin anti-katabolik etkisi kas yıkımının önlenmesinde etkilidir. Son olarak, direnç egzersizi sağlıklı bir iskelet için de önemlidir. Çünkü direnç egzersizi kemiklere kalsiyum birikimini arttırır. Bu daha büyük kemik mineral yoğunluğu osteoporozun önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca düşme ve kırık riskini azaltır.

Protein 

Mevcut beslenme önerileri, kas kütlesini arttırmayı veya korumayı amaçlayan bireylerin her 3-5 saatte bir yüksek kaliteli protein alması gerektiğini belirtmektedir. Protein kaynakları vücudumuzun ihtiyaç duyduğu tüm temel amino asitleri içerdiğinden yüksek kalite olarak sınıflandırılır. Et, balık, süt, peynir, yumurta ve peynir altı suyu sağlıklı tercihlerdir.

Kas Sağlığına Yardımcı Takviyeler

Kas-iskelet sağlığınızı daha da artırabilecek birçok yararlı besin takviyesi kullanılabilir.

Protein/Amino Asitler

Daha önce tartışıldığı gibi, kas kütlesini korumak için günde birkaç kez kaliteli protein tüketmek önemlidir. Bu nedenle, birçok yaşlı yetişkin bunu başarmak için peynir altı suyu veya kazein gibi protein takviyeleri kullanıyor. Benzer şekilde, günlük yemeklerin yanı sıra lösin veya diğer esasiyle amino asitlerin alınması da popüler hale gelmektedir. Bu durum yaşlı yetişkinlerin iştahını etkilemiyor gibi görünüyor. Bu nedenle yaşlı yetişkinlerin gerekli miktarda enerji tüketmesine yardımcı oluyor.

D Vitamini ve Kalsiyum

Kalsiyum ve D vitamini, kas-iskelet sağlığında önemli rol oynar. Kalsiyum normal kemiklerin korunması, kas fonksiyonu için gereklidir ve diyette kolay bulunur.

Buna karşılık, D vitamininin çoğu güneş ışığından kaynaklanır. Eksiklikler yaygın olarak görülür. Bu nedenle herkesin doktor kontrolünde sonbahar ve kış aylarında D vitamini takviyesi yapmasını önerilir. Bağışıklık sisteminin çalışması ve normal kas fonksiyonunun korunması için D vitamini gereklidir. D vitamininin duruş bozukluğu ve kas güçsüzlüğü nedeniyle düşme riskini azaltmaya yardımcı olduğu gösterilmiştir. Bunun nedeni, D vitamininin kalsiyum emilimine ve kullanılmasına yardımcı olmasında önemli bir rol oynamasıdır. Bu yüzden kas güçlendirme egzersizi ile birlikte maksimum fayda elde etmek için yeterli miktarda kalsiyum ve D vitamini alınması tavsiye edilir.

Balık Yağları

Kronik inflamasyon da sarkopeniye katkıda bulunan faktörlerden biridir. Dengeli bir diyet ve egzersiz rejimi de dahil olmak üzere sağlıklı bir yaşam tarzı iltihaplanmanın kontrolüne katkıda bulunabilse de birçok insan takviye almaktan yararlanır. Yaşlı yetişkinlerle en popüler takviyelerden biri balık yağıdır.

Hormonlar 

Testosteron

Testosteron hormonu erkek üreme sisteminde testislerde ve kadın üreme sisteminde ovaryumlardan salgılanır. Testosteron kas protein sentezini ve kas gücünü arttırmak ile birlikte kas fonksiyonları için gerekli olan hücrelerin sayısını arttırmaktadır. Gerektiği durumlarda hormon olarak dışarıdan verilebilir. 

Büyüme Hormonu

Kas ve kemik kitlesinin devam etmesi için büyüme hormonu gereklidir. Gerektiği durumlarda hormon replasmanı olarak doktor kontrolünde dışardan verilir. Egzersizle birlikte kas kütlesi üzerinde olumlu etkileri olduğu üzerinde çalışmalar vardır.

Kas Erimesi (Sarkopeni) ve Kök Hücre Tedavisi

Vücutta var olan dokular ve kan hücreleri de dahil olmak üzere hücrelerimizin kendi hücrelerini yenileyebilme ve farklı hücre tiplerine dönüşebilen hücreler olan kök hücreler kas erimesi için kullanılan potansiyel tedavi yaklaşımlarındandır. Kök hücre tedavilerinin kas erimesini durdurduğu, ilerlemesini engellediği konusunda yapılan çalışmalar vardır. Özellikle erkek çocuklarda görülen Duchenne Muscular Distrofi (kas erimesi) hastalığında hastanın yaşı, durumuna da bağlı olarak olumlu sonuçlar alınmaktadır.

Kas Erimesi İlaçları

Yapılan çalışmalarda Grelin agonisti (Anamorelin) kullanılmasının büyüme hormonunu ve kas kütlesini arttırdığı, ancak gücü üzerine etki etmediği görülmüştür.

Myostatin veya activin II reseptörlerine karşı kullanılan antikorların kas kütlesinde belirgin bir artış ve küçük bir güç artışı ve 6 dakikalık yürüme mesafesi ile sonuçlandığını göstermiştir.

Perindopril (Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim İnhibitörü) ve pindololün (spesifik olmayan β-1 ve β-2 adrenerjik reseptör antagonisti) kas fonksiyonunu iyileştirebileceğini gösteren bazı kanıtlar vardır.

Anjiotensin-Konverting-Enzim inhibitörleri (ACE inhibitörleri): Kardiyovasküler hastalıklarda kullanılan bir ilaç grubu olup kas dokusu üzerinde de olumlu etkileri vardır. Mitokondriyal fonksiyonu iyileştirebilir, insülin duyarlılığını artırır ve iskelet kaslarında glikoz alımını teşvik edebilirler. Yine yapılan bir çalışmada ACE inhibitörlerinin yaşlılarda kas gücünü ve fonksiyonunu iyileştiremediğini göstermiştir.

Statinler: Temel tedavi edici ilaçlardır. Kas yıkımını yavaşlatma ve inflamasyonu azaltmada etkili oldukları bilinmektedir.

Siklooksijenaz İnhibitörleri (asetaminofen veya ibubrofen): Yaşlılarda kas kitlesi ile birlikte kas gücü ve direnç egzersizlerinin hepsi uygulandığı zaman protein döngüsünü üzerinde olumlu etkileri gözlenmiştir.

Dehydroepiandrosterone (DHEA): Kemik yoğunluğunun artmasında etkilidir.

Genel olarak, sarkopeni olan kişilerde, sarkopeninin tedavisi için şu anda bu ilaçlardan herhangi birinin kullanılmasını önermek için yeterli veri yoktur.

Kas Erimesi Tedavi Edilmezse

Sarkopeni kas güçsüzlüğü, kas zayıflığı ile karakterize edilen ve yaşlılarda görülme oranı yüksek olan kas hastalığıdır. Özellikle en etkili tedavi yöntemi egzersizdir. Kesin olarak bilinen bir ilaç tedavisi ve cerrahi bir tedavisi yoktur. Hastalık tedavi edilmezse kişiler kaslarını kullanamayacak hale gelerek hareket edemez, ihtiyaçlarını karşılayamaz, yatağa bağımlı hale gelebilir ve sonuçta ölüm gerçekleşebilir. 

Çocuklarda Kas Erimesi

Çocuklarda genellikle 2-3 yaş arasında başlayan ve sıklıkla erkek çocuklarda görülen kas hücrelerinin zarar görmesini önleyen ve bir arada güçlü bir şekilde kalmasını sağlayan distrofin adlı proteinin değişmesiyle ortaya çıkan Duchenne kas distrofisi (DMD), olarak adlandırılan genetik bir hastalıktır. Çocuklarda yürüme zıplama, koşmada zorluk, hareketlerin kısıtlanması seklinde ortaya çıkar.

Kas Erimesi için Hangi Doktora Gidilir?

Kas erimesi tedavisi için hastalar hastalığın etkilerine ve şiddetine bağlı olarak nöroloji veya fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümüne başvurmaktadırlar. Eğer şiddetli kas ağrıları olursa acil polikliniklerine de başvurabilirler. Kas erimesi kendini en fazla kas güçsüzlüğü ile gösterir. 

Hastalar yürümekte zorlandıklarında, merdiven inip çıkmada zorlandıklarını fark ettiklerinde nöroloji polikliniğine başvururlar. Gerekli incelemeler yapılıp kesin tanı konduktan sonra egzersiz desteği almak için de fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümüne yönlendirilirler.