Kemik İliği Ödemi

Kemik İliği Ödemi Nedir?

Vücudumuzdaki kemiklerin içerisinde bulunan ve kan hücrelerinin üretiminden sorumlu yumuşak dokulara kemik iliği denmektedir.

Kemik iliğinde ve çevresinde sıvı toplanması durumu kemik iliği ödemi olarak adlandırılmaktadır. Kemik iliği ödemi, genellikle otuz ila altmış yaş arası erkeklerde görülmekle beraber; kadınlarda, gebeliğin altı ila dokuzuncu ayları arasında da kemik iliği ödemi görülme ihtimali yükselmiştir.

Erkeklerde kadınlardan üç kat daha sık görülmekte olan kemik iliği ödemi, kemiğin ve çevresindeki dokuların değişik ölçülerde hasarlanmasına sebep olan pek çok farklı durumun sonucunda ortaya çıkabilmektedir. Farklı kemikler, kemik iliği ödemi gelişmesi açısından farklı risk taşımaktadır. Kalça eklemi ve diz eklemi, üzerine binen yük dolayısıyla kemik iliği ödeminin en sık geliştiği eklemlerdir.

Kemik İliği Ödemi Belirtileri Nelerdir?

Kemik iliği ödemi, kişinin hayat kalitesini düşürecek belirtilere sebep olabileceği gibi bu durumun herhangi bir belirti göstermemesi de mümkündür.

Kemik iliği ödeminde en sık gözlenen belirtiler kemik ve eklemde işlev kaybı ile ağrıdır. Ağrı hızlı başlar, eklemlere yük binmesi ile ortaya çıkar ve ekleme daha az yüklenilmesi ağrıyı azaltır.

Eklemde işlev kaybı sebebiyle hareket kısıtlılığı görülebilir. Kalçada kemik iliği ödeminin görüldüğü durumlarda ağrı uyluğun ön yüzüne yayılabilir ve ağrı olan uylukta kasların güçsüzleştiği görülür. Güçsüzleşen kasların kapladığı hacim azalır ve ağrıyan uyluğun çevresi zamanla incelir. Ağrıyan uyluk ile sağlıklı uyluğun çevresi arasında fark oluşabilir.

Kemik iliği ödeminde, kemik iliği ödemine sebep olan koşulların belirtileri de gözlenebilir. Enfeksiyon ve iltihaplanmalara bağlı kemik iliği ödemi görülüyorsa ağrı şikayeti ön planda olacaktır, ayrıca eklemde işlev kaybı iltihaplanmanın önemli bir bulgusudur.

Enfeksiyona bağlı gelişen kemik iliği ödemlerinde kişide yüksek ateş görülebilir. Eklem bağlarının hasarlanmasıyla eklemlerin hareket yeteneği değişir.

Eklem bağlarının hasarlanması ile özellikle diz ekleminde eklem torsiyonu (diz dönmesi) oluşabilir. Kemik iliği ödeminin kemikte yerleşmiş tümöre bağlı geliştiği durumlarda, tümör kemik dokusuna zarar verebilir ve kemik travmalara karşı hassaslaşarak daha kolay kırılabilir. Sağlıklı bir kemiğe zarar vermeyecek darbeler sonrasında oluşan patolojik kırıklar meydana gelebilir.

Kemik İliği Ödemi Nedenleri Nelerdir?

Kemik iliğinde sıvı artışı, farklı durumlara bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Bunlar kemiğe bağlı rahatsızlıklar olabileceği gibi bütün vücudu ilgilendiren hastalıklar da olabilmektedir.

Kemik iliği ödeminin en sık sebepleri şunlardır:

Kemik Kırıkları: Kırıklar, kemik dokusunda sıvı tutulmasına sebep olabilmektedir. Kemik iliği ödemi, özellikle kemiğin aşırı zorlanmasıyla oluşan stres kırıklarında görülür. Stres kırıkları, genellikle sporcuların çalışmaları esnasında gelişen, kemiğin üst tabakasında, devamlı darbelere bağlı oluşmuş çatlaklardır. Kemik bütün katlarıyla ikiye ayrılmamıştır ancak kemiğin bazı katmanlarının sürekliliği kaybolmuştur. Stres kırığı bulunan bir kemiğin zorlanması, stres kırığının tam kırık haline ilerlemesine sebep olabilmektedir. Stres kırığı yaşayan kişilerin, kemiklerindeki çatlak düzelene kadar kemiği zorlamamaları ve darbe almamaları gerekmektedir. Alçı kullanımı kemiğin darbelerden korunması için gerekli olabilir.

Eklem Bağlarının Hasarlanması: Eklemleşen kemiklerin birinden başlayıp diğerinde sonlanan eklem bağları, kemiklerin birbirine göre alabileceği konumu sınırlandırır, eklemin hareketini sınırlar. Eklemin, açıklığına uygun olmayan hareketlerle zorlanması ile bağlar hasar görebilir, zedelenen eklem bağı sebebiyle toplanan sıvı kemik iliği ödemi oluşmasına sebep olabilir.

Kemik Ezilmesi: Travmalara bağlı olarak kemiğin hasarlanmasıdır, sıklıkla çevresindeki yumuşak dokularda (kaslar ve bağlar) da hasarlanma görülür. Kemik veya kemiğin herhangi bir katmanı parçalara ayrılmamaktadır, bu sebeple direk grafilerde kemiğin görüntüsü sağlıklıdır. Kemiğin dışındaki sert katmanın sağlam olduğu bu durumda sert katmanın çevrelediği iç dokuda mikro kırıklar oluşmuştur. Kemiğin iç yapısındaki bu hasar ufak kanama odaklarının gelişimine sebep olur bu da kemik iliği ödeminin gelişiminde rol oynar.

Eklem Sıvısının İltihaplanması: Eklem sıvısının iltihaplanması durumunda, kandan iltihaplanma ile ilişkili beyaz kan hücreleri eklem sıvısına bir miktar sıvı ile birlikte geçer. Burada biriken sıvı ile eklem şiş gözükebilir. Eklem boşluğuna sıvı geçmesiyle eklem sıvısının artması ve kemik iliği ödemi görülür. Eklem sıvısının iltihaplanması durumunda eklem sıvısında sıklıkla enfeksiyonlar görülür.

Enfeksiyon: Enfeksiyon varlığında, kandaki savunma hücreleri kandan bir miktar sıvı ile beraber enfeksiyon etkeni bakteri veya virüslerin olduğu alana geçer. Bu durumda enfeksiyon bölgesine geçen sıvı kemik iliği ödemine sebep olur. Kemikteki enfeksiyonun derecesinde göre, kemik iliği ödeminin gösterdiği belirtiler değişebilir. Enfeksiyona bağlı kemik iliği ödemleri, enfeksiyona bağlı olarak ağrılı olmaya eğilimlidir. Kemik ve eklemlerdeki özellikle bakteriyel enfeksiyonlar, tedavi edilmediği takdirde dolaşım yoluyla tüm vücuda yayılabilir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde ya da enfeksiyon etkeninin hasta etme kapasitesinin yüksek olduğu durumlarda bu enfeksiyonlar ölümcül olabilmektedir. Kemik, eklem ve eklem sıvısındaki enfeksiyonların acil tedavisi önemlidir.

Osteoporoz: Kemiğin üzerine yük bindiği durumlarda kemik iliğinde ödem görülür. Bu durum geçici osteoporoz olarak da adlandırılmaktadır. Genellikle gebelik döneminde, üzerine yük binen kalça ve ayak bileklerinde görülür.

Kemik Tümörleri: Özellikle kemiğe metastaz yapmış tümörler, kemik içerisinde yüksek miktarda sıvı oluşumuna sebep olmaktadır.

Kemik İliği Ödemi Teşhisi

Kemik iliği ödemi genellikle belirti vermez ve farklı hastalıkların kontrolü sırasında istenen görüntüleme tetkiklerinde kemik iliği ödemi bulgularına rastlanır. Kemik iliği ödemi direk grafilerde ve bilgisayarlı tomografide tespit edilememektedir. Manyetik rezonans görüntüleme ve ultrasonografi tetkiklerinde kemik iliği ödemi tespit edilebilir. Manyetik rezonans görüntüleme ve ultrasonografi, bölgedeki sıvı artışına duyarlıdır ve ödemli bölgeyi sağlıklı bölgelerden farklı renkte gösterir.

Kemik iliği ödeminin sebebi eklemde gerçekleşen bir iltihaplanma veya enfeksiyon ise eklem sıvısından alınan örneğin incelenmesi enfeksiyon ve iltihapların teşhisini koymakta yardımcı olmaktadır. Osteoporoz ile birlikte görülen kemik iliği ödeminde kemiğin mineral içeriği azalmaktadır ve osteoporozun kemik yoğunluğunun ölçümü yöntemiyle değerlendirilmesi (kemik dansitometresi) kemik iliği ödeminin sebebinin bulunmasını sağlayabilmektedir.

Kemik İliği Ödemi Tedavisi

Kemik iliği ödeminin tedavisi, kemik iliği ödemine sebep olan rahatsızlığın tedavisine bağlıdır. Kemik iliği ödemi, derecesine göre dinlenmek kadar hafif bir yöntemle tedavi edilebildiği gibi, ilaç kullanımı, steroid enjeksiyonları ve daha ileri durumlarda ameliyat gerektirebilir.

Enfeksiyon etkenlerinin varlığı saptandığı takdirde uygun antibiyotik tedavisi başlanmalıdır. Eklemlerde görülen enfeksiyonlar vücuda yayılıp ölümcül olabilmektedir, bu sebeple enfeksiyonun seyri sıkı takip altına alınmalı, antibiyotiğin etkinliği iyi değerlendirilmelidir.

Kemik iliği ödeminde ağrının azaltılması için cilt yüzeyinden elektriksel uyarı (TENS) tekniği ve farklı frekanslardaki elektrik akımlarının birbirine karışmasıyla oluşturulan girişim akımı (interferans akımı); tedavide kullanılmaktadır. Kemik iliği ödeminin tedavisinde elektriksel girişimin kullanılmasının yanı sıra, vakum interferans tekniğinde cihazın vücuda uyguladığı vakum, masaj etkisiyle ağrının azaltılmasını sağlar. Alçak ve orta frekanslı elektrik akımının tedavide kullanılması ile uygulanan tedavi ise elektroterapidir. Elektriksel uyarılar sinir hücrelerinin ağrıyı iletmesini engelleyerek ağrı tedavisini sağlamaktadır.

Kemik İliği Ödemi Tedavi Edilmezse

Kemik iliği ödemi, farklı sebeplere bağlı olarak gelişebilir. İncinme sebebiyle gelişen ödemlerde dinlenme ödemin çözülmesi için yeterli olabilirken kırıklar sebebiyle gelişen kemik iliği ödemi kırıkların düzgün kaynaması gerçekleşmeden düzelmeyebilir.

Kemik enfeksiyonlarına tedavi uygulanmazsa enfeksiyon vücuda yayılabilir. Kanserlerin kemik metastazlarının varlığı tedavi edilmediği durumda ölümcüldür.

Kemik İliği Ödemine Ne İyi Gelir?

Kemik iliği ödemi, kemiklerin ve eklemlerin zorlanması sebebiyle gelişebilmektedir.

• Kemiğin ve eklemin dinlendirilmesi, ödem gelişimini önleyebilir veya kemik iliği ödeminin geçmesini sağlayabilir.
• Kemik iliği ödeminin görüldüğü kemik ve ekleme soğuk veya sıcak uygulamaları ve masaj yapılması ödemin gerilemesine yardımcı olabilir.
• Eklemi ve bağları zorlamayacak uygun egzersizlerin yapılması ödemin dağılmasını sağlar.
• Enfeksiyon ve iltihapların varlığında reçetelenen ilaçların uygun kullanımı enfeksiyon ve iltihapların gerilemesini ve bunlara bağlı görülen kemik iliği ödeminin dağılmasını sağlar.

Kemik İliği Ödemine Ne İyi Gelmez?

Eklem ve kemiğin zorlanması, kemik iliği ödeminin çözülmesinin önüne geçer.

• Enfeksiyonların varlığında antibiyotik ilaçların kullanılması gerekebilmektedir.
• Enfeksiyon varlığında doktorların reçetelediği antibiyotiğin uygun kullanılmaması durumunda, enfeksiyon bütün vücuda yayılarak ciddi zararlar verebilir.
• Tümörlerin varlığının tespit edilememesi, kemiğin daha çok zarar görmesine ve sonunda daha kolay kırılmasına sebep olabildiği gibi kötü huylu tümörlerin tespit edilememesi kanserin yayılmasına da sebep olabilmektedir.

Kemik İliği Ödemi İlaçları

Non steroid anti enflamatuar olarak bilinen, iltihaplanmaya kullanılan ilaçların steroid dışı bir kimyasal yapıya sahip olanları kemik iliği ödeminin tedavisinde kullanılabilmektedir, bu ilaçlar ödeme bağlı olarak hissedilen ağrının azaltılmasında da etkili olmaktadır. Non streoid anti enflamatuar ilaçlardan ağrı tedavisinde en etkili olanlar ibuprofen ve asetaminofen etken maddeli ilaçlardır.

Kemik iliği ödemi sırasında kişi sakatlanmış kemiğini dinlendirmelidir, bu dönemde gerçekleşebilecek kemik erimesinin önlenmesi için bifosfonat grubu ilaçlar kullanılabilir.

Prostaglandin maddesinden köken alan çeşitli kimyasallar, kemikteki iltihaplanmaların sağlıklı şekilde gelişip iyileşmesinde etkilidir. Prostaglandinlerin kemiğin yenilenmesini destekleyerek ve bölgedeki mikro dolaşımı geliştirerek iltihaplanma yanıtında rol oynadığı düşünülmektedir.

Kemik İliği Ödemi Ameliyatı

Kemik iliği ödemi tedavisinde dinlenme, ilaç ve fizyoterapi yolları denenir ve sonuç alınamazsa ameliyat uygulanır.

Ameliyat sırasında kemikte delikler açılır ve ödemin çözülmesi sağlanır. Ardından bu açılan boşluklar kemik greftleri (farklı kemiklerden alınan parçalar) veya kemik iliği kök hücreleri ile doldurulur. Boşluklara yerleştirilen kemik iliği kök hücreleri, kemiğin sağlıklı bir şekilde büyümesini sağlar.

Kemik İliği Ödemi için Hangi Doktora Gidilir?

Kemikte ağrı hissedilmesi, hareket ederken güçlük çekilmesi ile veya kemiği etkileyen çeşitli hastalıkların varlığında Ortopedi kliniklerine başvurulmalıdır. Kemik iliği ödemi yaşayan hastalar ortopedi kliniklerinde takip edilmektedir. Kemik iliği ödemi, fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile gerileyebilmektedir. Bu sebeple kemik iliği ödemi tedavisi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon klinikleri tarafından da yönetilebilmektedir.