Burkulma

Burkulma Nedir?

Birçok insanın gün içinde sık olarak karşılaşabileceği bir durum olan burkulma vücudumuzdaki iki kemiği ya da eklemi birebirine bağlayan sert yapıda olan bant şekilli bağların gerilmesi veya yırtılmasıdır.

Burkulmalar sıklıkla eklem üzerinde yer alan tendon (kemiğe bağlanan sert doku) ve ligaman (kemikleri birbirine bağlayan doku) yapılarının gerilmesi, yırtılması sonucunda ya da yumuşak dokularda gerinim gibi bir hasar sonucu ortaya çıkmaktadır. Burkulmadan sonra burkulma olayının geliştiği bölgede ortalama birkaç saat içinde ağrı, şişlik, kızarma, morarma, ısı artışı, eklem çevresinde şişlik ve eklem hareketinde gerçekleşen kısıtlanma gözlenmektedir. Belirtiler sıklıkla etkilenen bölge eğer ayak ise ağırlığın verilmesi ya da el ise hareket ettirilmesi sonucu daha da katlanarak artar. Ayrıca gerçekleşen burkulma sonucunda eklem bağlarında kopma ya da yırtılma gibi bir hasar oluşması sonucu etkilenen ligaman veya tendon yapılarının kişilerde denge kurulmasına yardımı azalır ve bu kişilerde hareketlerde kısıtlanma da ortaya çıkar.

Burkulma olayına en sık ayak bilekleri olmak üzere nadiren farklı bölgelerde de rastlamak mümkündür. Hastaların ayaklarını alt bacak bölümüyle bir araya getiren ve ayak bileğinde bulunan eklem bağlarının ya da eklem çevresindeki yumuşak yapılı dokuların birden yani ani bir biçimde ve ters bir hareket ile orada bir gerinim oluşması ya da bazı zamanlarda yırtılması sonucu meydana gelen yaralanma türüne ise kısaca ayak burkulması denmektedir.

El bilek burkulmalarının gelişim aşamaları ise kabaca ayak bileği burkulmaları ile aynıdır. Sürekli olarak yapılan günlük aktiviteler, spor müsabakaları ya da bir anlık dikkatsizlik sonucu el bilek ekleminde ve bilek bölgesinin etrafında bulunan yumuşak dokuda yaralanmalar gözlenebilir. El bileğinde meydana gelen burkulmalarda sık gözlenen sebep ise yüksek bir noktadan yere düşme sırasında önce el ile yerden destek alma amacıyla yere önce elin uzatılması sonucu dışa ya da içe doğru el bileğinin bükülmesi ile gerçekleşir. Bu bükülme ve burkulma sonucu gözlenen en sık semptom ağrıdır. El bileğinde ağrı dışında dokunmaya karşı hassas bir bilek, şiş bir görünüm, kızarma ve morarma, burkulan bölgede ısı artışı gibi semptomlarda karşımıza çıkabilir.

Burkulma Belirtileri Nelerdir?

Burkulma belirti ve bulguları hastalarda gözlenen burkulmanın nerede geçekleştiğine, yaralanma şiddetine, tendon (kemiğe bağlanan sert doku) ve ligamentin (kemikleri birbirine bağlayan doku)  kopup kopmamasına ya da yumuşak doku hasarına bağlı olarak değişebilmektedir. En sık karşılaşılan belirtiler şunlardır;

• Burkulan Bölgede Gözlenen Ağrı: Burkulma sıklıkla ani ve yüksek basınçla ters bir hareket yapılması sonucu gelişen bir durumdur. Burkulan bölgede gözlenen ağrı ise burkulmanın nerede geçekleştiğine, yaralanma şiddetine, tendon ve ligamentin kopup kopmamasına ya da yumuşak doku hasarına bağlı olarak değişebilmektedir. Sıklıkla burkulmalarda tekrarlayan ve inatçı bir ağrı görülmektedir. Eğer burkulan bölge korunmaz eklem oynatılmaya çabalanırsa ya da üzerine yük bindirilirse ağrı şiddetinde artma ve daha da sık ağrı tekrarlaması gibi durumlar gözlenebilir.
• Burkulan Bilekte Bölgesinde Hassasiyet: Burkulma olayı gerçekleştikten sonra hastalarda sıklıkla burkulma bölgesinde bir hassasiyet gelişmektedir. Hastalarda burkulma alanında bir ağrı duyduklarından bu alana dokununca ağrının artacağını hissederler ya da yüzeyel bir değmeyi bile çok yüksek bir basınç algılayıp ağrı gelişmesi durumuyla karşı karşıya kalabilirler. Bu durum burkulan bilek bölgesinde hassasiyet olarak tanımlanır.
• Burkulma Bölgesinde Meydana Gelen Şişlik: Burkulma esnasında meydana gelen tendon ve ligamanların kopması veya yırtılması ya da yumuşak dokunun yaralanması sonucunda eklem bölgesinde şişlik gözlenebilmektedir. Burkulma bölgesinde meydana gelen şişlik aslında vücutta dokuda meydana gelen hasarı tamir etmeye yönelik vücudun yol açtığı mekanizmalar sonucunda oluşmaktadır.
• Burkulma Bölgesinde Kızarıklık ve Morarma: Burkulma bölgesinde meydana gelen kızarıklık ve morarma belirtileri sıklıkla burkulmadan birkaç saat sonra ortaya çıkabilen bulgulardır. Burkulma esnasında dokuda gelen hasar sonucu burkulma bölgesi burkulmanın şiddetiyle doğru orantılı olarak önce kızarabilir sonra da morarabilir.
• Burkulmanın Gerçekleştiği Eklemde Hareket Kısıtlılığı: Burkulma sıklıkla ani ve yüksek basınçla ters bir hareket yapılması sonucu gelişen bir durumdur. Burkulan bölgede gözlenen eklem kısıtlılığı ise yaralanma şiddetine ya da tendon ve ligamentin kopup kopmamasına bağlı olarak karşımıza çıkabilmektedir. Eğer hastalar burkulan bölgenin ağrımasına ve eklem kısıtlılığı olmasına rağmen kuvvet uygulayarak kısıtlılığı kaldırmaya çabalarlarsa daha kötü sonuçlarla karşı karşıya kalabilmektedirler.
• Burkulmanın Gerçekleştiği Eklem Bölgesinde Meydana Gelen Gevşeklik: Eğer burkulma ani ve şiddetli meydana gelmiş ise vücudumuzdaki iki kemiği ya da eklemi birebirine bağlayan sert yapıda olan bant şekilli bağların gerilmesi, yırtılması ya da kopması sonucu eklem boşta kalır ve burkulmanın gerçekleştiği eklem bölgesinde gevşeklik meydana gelebilmektedir.
• Burkulmanın Gerçekleştiği Eklem Bölgesinde Meydana Gelen Sertlik: Burkulma gerçekleştikten sonra vücutta dokuda meydana gelen hasarı tamir etmeye yönelik vücudun yol açtığı mekanizmalar devreye girmektedir. Bu mekanizmalar sonucu el ve ayak bileğinde burkulma sonucu ödem gözlenmesi ve hareket kısıtlılığının olması sonucu burkulmanın gerçekleştiği eklem bölgesinde sertlik meydana gelebilmektedir.
• Burkulma Bölgesinde Meydana Gelen Isı Artışı: Burkulmanın gerçekleşmesinden sonra vücutta dokuda meydana gelen hasarı tamir etmeye yönelik vücudun yol açtığı mekanizmalar devreye girmekte ve bu mekanizmalar sonucunda ise burkulma bölgesinde ısı artışı gözlenebilmektedir.
• Burkulma Anında Burkulan Bölgede Duyulan Patlama Hissi ya da Sesi: Burkulmaların şiddetli bir şekilde meydana gelmesi sonucu burkulma bölgesinde bulunan tendon ya da ligamentlerin kopması ya da yırtılması neticesinde burkulma anında burkulan bölgede patlama hissi ya da sesi duyulabilir.

Burkulma Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Burkulmalar sıklıkla yapılan ters bir hareketin ayak bileğinin normal olan pozisyonundan dışarı doğru çıkış yapmaya zorlanması neticesinde gelişmektedir. Bu zorlamalar sonucunda eklem yapılarında bulunan tendon (kemiğe bağlanan sert doku)  ve ligaman (kemikleri birbirine bağlayan doku) yapılarının kopması, yırtılması ya da gerilmesi sonucunda burkulmalar meydana gelir. Sık gözlemlenen burkulma nedenleri şöyle sıralanabilir;

• El ya da ayak bileği burkulma durumlarında meydana gelen ve bükülmeye neden olan düşmeler.
• Dans ederken zıplamak ya da kendi etrafında dönme hareketi yaparken ayak üzerine anormal şekilde ağırlığın verilmesi
• Eğri ya da engebeli bir yüzey üzerinde yürüyüş veya egzersiz yapmak
• Yanlışlıkla meydana gelen el ya da ayaktaki travmalar 
• Voleybol, futbol, basketbol ve benzeri gibi bazı spor dalları
• Tarlada çalışma gibi pürüzlü yüzeylerde yapılan aktiviteler
• Önceden gözlenmiş olan bilek burkulması
• Bileklerdeki kuvvetsizlik sonucu oluşan burkulmalar
• Kişinin kendi ayağına uygun olmayan ayakkabı seçimi

Burkulma Teşhisi

Burkulma sonucunda hekime başvuruda bulunan hastalarda sıklıkla fizik muayene ve şikayetlerini ifade ettiği anamnez kısmıyla tanı konabilmektedir. Eğer yaralanma şiddetli ise hekim burkulma bölgesinde meydana gelen kemik kırıkları ya da çatlak olasılığını ekarte etmek amacıyla bazı ek tanı yöntemlerine başvurabilir.

Hekim hastanın burkulma gelişen bölgeyi bilek grafisi çekerek inceleme şansına sahiptir. Hekimler bunun dışında manyetik rezonans görüntüleme (MRG), bilgisayarlı tomografi (BT) ve ultrason (USG) gibi diğer görüntüleme yöntemlerine de başvurarak hastalarda kırık çıkık burkulma var mı bunun için detaylı bir inceleme yapabilir.

Burkulma Tedavisi

Birçok insanın sıklıkla başına gelebilecek bir durum olan burkulma da çoğunlukla evde tedavi yeterlidir. Ancak bazı durumlarda ayakta burkulma sonucunda meydana gelen ağrılar çok sık ve şiddetli bir şekilde hastaya rahatsızlık verirse bir sağlık kurumuna başvuruda bulunulup tedavi edilmesi gerekmektedir.

Hekim burkulma tedavisinde öncelikle burkulma bölgesini sabitleme tedavisi uygular. Ondan sonra yapılması gereken ödemi gidermeye ve hastanın ağrı gibi semptomlarının ağrı kesici ile kontrol altına alınmasıdır. Bazı durumlarda tendon (kemiğe bağlanan sert doku) ya da ligaman (kemikleri birbirine bağlayan doku) kopması görülüyorsa hekim cerrahi operasyon ile tedavi uygulamaktadır.

Burkulma Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Burkulmalar sıklıkla evde soğuk uygulaması ve ağrı kesici kullanılarak kendiliğinden düzelebilecek durumlardır. Ancak bunun yanında ciddi burkulmalarla da karşılaşmaktayız. Eğer ciddi burkulmalar tedavi edilmezse ya da burkulan bölge hareket kısıtlılığına rağmen ısrarla henüz iyileşmeden oynatılmaya, hareket ettirilmeye çabalanırsa burkulan bölgede ödem ve şişlik artabilir. Ayrıca ciddi burkulmalarda tendon (kemiğe bağlanan sert doku) ya da ligaman (kemikleri birbirine bağlayan doku) kopması sonucu el ya da ayağın durumu daha da kötüye gidebilir.

Burkulmaya Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Burkulmalarda tedavi sıklıkla burkulmanın ciddiyetine göre planlanmaktadır. Eğer burkulma hafif düzeyde ise hastalar tarafından evde bile tedavi edilebilir. Burkulmalar sonucunda hastaların istirahat etmesi, burkulma bölgesine buz uygulayıp bandaj uygulaması ve şişliğin inebilmesine yardımcı olabilecek bandaj kullanımı burkulmalara iyi gelecektir. Ancak hastaların burkulan bölgeye yük bindirmesi ve buz, istirahat bandaj gibi uygulamaları yapmaması burkulmaya kötü gelir.

Burkulmalar İçin Kullanılan İlaçlar

Burkulmalarda hastanın ağrı semptomlarını gidermeye yönelik ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Çoğu hafif burkulmalarda ibuprofen, naproksen sodyum ya da asetaminofen gibi ağrı kesici ilaçlar hastalarda tercih edilebilir. Daha ciddi burkulmalarda hekim hasta ile istişare ederek en etkin ağrı kesici tedavisini hastaya uygulayacaktır.

Burkulma Ameliyatı

Burkulmalar sıklıkla eklem üzerinde yer alan tendon (kemiğe bağlanan sert doku) ve ligaman (kemikleri birbirine bağlayan doku) yapılarının gerilmesi, yırtılması sonucunda ya da yumuşak dokularda gerinim gibi bir hasar sonucu ortaya çıkmaktadır. Eğer burkulmalarda aşırı ağrı, burkulma bölgesinin aşırı şişmesi ve kızarıp, morarması gibi belirtilerin şiddetli olduğu durumlarda yapılan muayene ve görüntüleme yöntemleri sonunda tendon ya da ligamanda kopma mevcut ise tedavi cerrahidir. Cerrahi tedavi ile bağlardaki diğer yapılan tedaviler ile iyileşmeyen yaralanmaların ve eklemin tedavisi yapılmaya çalışılır.

Gebede Burkulma 

Anne adayları da diğer hastalarda olduğu gibi burkulmalarla karşılaşılabilmektedir. Ancak hamilelik döneminde gebelerin kendine daha fazla özen göstermesiyle burkulma ihtimali en düşük seviyelere düşmektedir. Bazı durumlarda şansızlık olarak burkulma olduğunda hamilelik sürecinde zaten kilo artışı olduğu için anne adayları daha fazla istirahat etmeli ve burkulma bölgesine yük uygulamamalıdır. Gebelik sürecinde gözlenen burkulmalarda hekim genel olarak hastalara diğer yetişkin hastalarda olan tedavi politikasını izler.

Bebek ve Çocukta Burkulma

Bebek ve çocuklarda yetişkinlere oranla özellikle çocuklarda daha sık burkulma olayları gözlenmektedir. Çocuklar daha hareketli ve enerjik oldukları için daha fazla koşup oynayarak ayaklarını ya da ellerini burkabilirler. Ancak çoğunlukla bu durum ciddi olmaz çünkü çocuklar büyüme çağında olduğu için yaralanma durumları yetişkinlere oranla daha hızlı iyileşmektedir. Bebek ve çocuklarda burkulma tedavisi aynı yetişkinde olduğu gibidir. 

Burkulmada Hangi Doktora Gidilir?

Hastalar burkulmalar sonucu Ortopedi ve Travmatoloji Bölümüne giderek gerekli tedaviyi alabilmektedirler.

Eklemde meydana gelen herhangi bir burkulma sonucunda hastalarda ağrı, şişlik, kızarma, morarma, ısı artışı, eklem çevresinde şişlik ve eklem hareketinde gerçekleşen kısıtlanma olması durumunda mutlaka ortopedi ve travmatoloji uzmanı hekime görünmelerinde yarar vardır.

Bazı durumlarda hastalar acil servise başvuruda bulunabilir. Acil servis hekimi gerekli tetkikleri yaptıktan sonra hastaya ihtiyacı olan tedaviyi verebilmektedir. Eğer ciddi bir burkulma söz konusu ise hastanın ortopedi ve travmatoloji bölümüne sevki yapılır.