Bilek Burkulması

Bilek Burkulması Nedir?

Bilek burkulması; el ya da ayak bileği kemiklerini birbirine bağlayan ligament adı verilen bağ dokusu yapılarının herhangi bir nedenle zedelenmesine denir.

El bileği radius ve ulna adlı ön kol kemikleri, el tarak kemikleri ve bunların arasında bulunan carpal kemikler olarak adlandırılan el bilek kemiklerinin birbirine ligamentler aracılığıyla bağlanması sonucu oluşur. 

Ayak bileği ise; tibia ve fibula adlı bacak kemikleri, ayak tarak kemikleri ve bu kemiklerin arasında bulunan tarsal kemiklerin birbirine yine ligament adlı bağ dokusu yapıları aracılığıyla bağlanması sonucu oluşur. Bu ligamentlerin bir nedenden ötürü gerilmesi, dönmesi veya zedelenmesi sonucu el veayak bileği burkulmaları gerçekleşir.

Toplumda ayak bileği burkulmaları el bileği burkulmalarına göre çok daha sık gözlemlenmektedir. Bu durum insanda ayak bileğine binen yükün daha fazla olması ve hareket eyleminde ayakların daha fazla kullanılmasından dolayıdır.

Ayak bileği burkulmaları genellikle erkek cinsiyette daha fazla görülürken, el bileği burkulmaları kadın cinsiyette daha sık görülür. Bu durum erkeklerde hareketin daha fazla olması, kadınlarda ise el bileğini zorlayacak hareketlerin daha fazla yapılmasından dolayıdır.

Bilek Burkulması Belirtileri Nelerdir?

Bilek burkulmasında belirtiler; hastada burkulmanın gerçekleştiği el ya da ayak bölgesine ve ligamentlerin zedelenme düzeyine göre farklılık gösterir. Bilek burkulmalarında en sık gözlemlenen belirtiler;

• Ağrı: Bilek burkulmasının en sık görülen belirtisi ağrıdır. Hastada ligament yapısı zedelendiğinde; vücut bu durumda o bölgede savunma amaçlı belli başlı kimyasal maddeler salgılar. Bu maddeler hastada ağrı oluşumuna neden olur. Ligamentlerin zedelenme düzeyi arttıkça; kişide görülen ağrı miktarı da artar.
• Isı Artışı: Burkulma bölgesinde ısı artışı bilek burkulmasının sık görülen belirtileri arasındadır. Ağrı oluşumuna benzer şekilde ısı artışı da zedelenme bölgesinden salınan kimyasal maddeler aracılığıyla gerçekleşir.
• Şişlik:El veya ayak bilek burkulmasında ligamentler zedelenince; zedelenme bölgesindeki hücreler ve damarlar hasarlanır. Bu durum hücrelerden ve damarlardan sıvı kaçışına neden olur. Çıkan bu sıvı zedelenme bölgesinde ödem ve şişlik oluşumuna yol açar. Bilek burkulması ödemle çok sık birliktelik gösteren bir durumdur. Burkulma yaşayan kişilerin hemen tamamında burkulma bölgesinde ödem ve şişlik görülebilir.
• Morarma: Bilek burkulmasının gerçekleştiği bölgede küçük kılcal damarların bir kısmı hasarlanabilir. Bu durum hastada zedelenen damarlardan deri altına doğru kanama oluşumuna yol açar. Bu deri altı kanaması hastada morartı oluşumu olarak gözlemlenir. Özellikle el bilek burkulmasında bu bölgedeki damarlar daha ince olduğu için morarma daha sık görülür.
• Hareket Kısıtlılığı: Bilek burkulmasında ligamentlerin zedelenmesi sonucu hastada çok rahat yapılan bazı hareketlerde sınırlanma gözlemlenebilir. Bu durumda hasta elini oynattığında, parmaklarını hareket ettirdiğinde, bir nesneyi tutmaya çalıştığında veya yürüdüğünde ağrı hisseder ve bu durum hareket kısıtlılığına yol açar.
• Ayakta Dururken Yaşanan Ağrı: Ayak bileği burkulmalarında sık görülen belirtilerden biri de ayakta durunca yaşanan ağrıdır. Bu durum hastada yürüme kısıtlılığı ve yürüyüş bozukluğu gibi semptomlara da yol açabilir.
• El ve Ayak Bileğinde Gevşeklik: Bilek burkulmasında ligamentler ciddi derecede zarar görürse; bu durumda ligamentlerin gevşemesine bağlı kemikler arası mesafe artar. Hastalarda el ve ayak bileğinde gevşeklik görülür. Bu semptoma sahip hastalar el ya da ayaklarını hareket ettirdiğinde kemikleri yerinden oynuyormuş gibi hissederler.
• Sertlik: Bilek burkulmalarında yaşanan ligament zedelenmesi sonucu; hastalarda bilek bölgesini saran kaslar kasılır. Bu durum hastada travmanın oluştuğu bölgede sertlik gelişmesine neden olur.
• Yaralanma Anında Patlama Hissi: Hastalarda ligamentlerin içerisinde bulunan liflerin kopması sonucu ligamentler ciddi derecede zedelenirse; travma anında yaşanan patlama hissi gibi semptomlar görülebilir.

Bilek Burkulması Nedenleri?

Bilek burkulmalarına en sık yol açan etkenler travmalardır. Bu durum genellikle hastalarda zorlamayla gerçekleştirilen pozisyon değişikliklerinde ortaya çıkar. Bu zorlamalar; hastada ligamentlerin liflerinin kopmasına, zedelenmesine, gerilmesine veya dönerek hasarlanmasına neden olabilir. Bilek burkulmalarına en sık yol açan etkenler;

• Düşmeler: Özellikle el bileği üzerine ya da ayak bileğinin bükülmesin yol açan düşmelerde el ve ayak burkulmaları çok sık gözlemlenir. El ve ayak bileğinin bükülmesi sonucu oluşan düşmelerde bilek burkulmalarına sıklıkla rastlanılır.
• Ayakların Üzerine Orantısız Yük Binişine Neden Olan Hareketler:Ayak bileği burkulmaları sıklıkla zıplama, dönme, koşma, parmak üzerinde dans etme gibi hareketler sonucu oluşur. Bu hareketler; hastada ayak bileğine anormal yük binmesine ve bunun sonucunda da ligamentlerin zedelenmesine yol açar.
• Zemin Tipi: Ayak bileği burkulması yaşayan kişilerde sıklıkla zeminin düz olmadığı ya da yokuş yukarı çıkarken yaşanan travmalardan bahsedilir. Bu durum ayak bileği burkulması için risk oluşturur.
• Isınma Hareketleri Yapılmadan Spor Yapmak: Özellikle ayak bileği yaralanmaları; uzun süreli spor yapmayan kişilerde ısınma hareketleri yapılmadan gerçekleştirilen futbol, basketbol, voleybol gibi sporların gerçekleştirilmesi sonucu oluşur.
• Daha Önceden El veya Ayak Bileği Yaralanması Geçirmek: Daha önce el veya ayak bileğinde yaralanma öyküsü olan, bunun için cerrahi girişim geçirmiş olan kişilerde bilek burkulmalarının görülme sıklığı artmıştır.
• Zayıf El veya Ayak Bileği: Kişide el ve ayak bileğini saran ligamentler ve kaslar ne kadar güçlüyse; o bölgede travmaya bağlı bilek burkulması gelişme olasılığı o kadar zordur. Zayıf bilek yapısına sahip kişilerde bilek burkulmaları daha sık görülür.
• Yanlış Ayakkabı Seçimi:Özellikle ayak bileği yaralanmaları sıklıkla yüksek topuklu ayakkabı seçimi sonucu gerçekleşmektedir. Düzgün bir şekilde ayakkabının içine girmeyen ayakkabılarla bilek burkulması yaşanması daha olasıdır.
• Elin Üzerine Yatmak: El bileği burkulmalarına yol açan bir diğer neden uyurken elin üzerine yatmaktır. Bu durum hastada uzun bir süre kafanın ağırlığının el bileğine yansımasına, bunun sonucunda da el bileği burkulmasının gerçekleşmesine neden olur.

Bilek Burkulması Teşhisi

Bilek burkulmasının teşhisi çoğunlukla hastadan dinlenen şikayetler ve muayene ile yapılır. Ancak hastada daha ciddi bir problem olup olmadığını anlamak için diğer bazı testler de uygulanabilir. Bilek burkulmasının teşhisinde kullanılan yöntemler; 

• Anamnez: Anamnez, hastanın hastalığı hakkında yaşadığı şikayetleri dile getirmesidir. Bilek burkulmasında sahip hastalar sıklıkla; bilek ağrısı, bilek bölgesinde morarma ve şişlik, hareket kısıtlılığı, yürüme bozukluğundan muzdariptirler. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, şikayetlerin ne kadar süredir var olduğunu, herhangi bir travmaya maruz kalıp kalmadığını, hastanın sportif faaliyetlerini sorgular. Ardından fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hekim hastanın el veya ayak bileğini, hareket kısıtlılığını, yürüme bozukluğunu inceler. Hekim çoğunlukla bu aşamada tanı koymuştur. Ancak hastada daha ciddi bir problem olup olmadığının anlaşılması için belli başlı bazı görüntüleme yöntemlerine başvurabilir.
• Direkt Grafi: Direkt grafi el veya ayak bileği ağrısı ile gelen hastalarda ilk istenen görüntüleme yöntemidir. X ışınlarının kullanılıp görüntü oluşturduğu bu görüntüleme yönteminde; hastada var olan kırık veya çatlak gibi problemler gözlemlenebilir. Bu durum hastadaki bilek burkulmasının kemik kırığı ya da çatlaktan ayırt edilmesini sağlar.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme: Manyetik rezonans görüntüleme yöntemi; manyetik alanın kullanılıp görüntü oluşumuna yol açtığı bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem bilek burkulması yaşayan kişilerde; ligament zedelenmesinin ne düzeyde olduğu hakkında fikir edinilmesini sağlar.Bu yöntem ligamentlerin incelenmesinde en duyarlı yöntemdir.

Bilek Burkulması Tedavisi

Bilek burkulması hastalar tarafından çoğunlukla ev ortamında tedavi uygulanan, hastaneye başvuruyu gerektirmeyen bir yaralanma türüdür. Ancak hastalarda daha ciddi bir problemin var olup olmadığı konusunda fikir edinilmesi için hastaneye başvurmasında fayda vardır.

Bilek burkulmasının tedavisi destek tedavisi ile yapılır. Hastada şişliği ve morluğu azaltmak için istirahat ve buz uygulaması, ağrıyı azaltmak için medikal tedavi uygulamaları, iyileşmeyi hızlandırmak, şişliği azaltmak ve oluşabilecek diğer travmalardan el ve ayak bileğini korumak için bandaj uygulaması yapılabilir.

Bandaj uygulamasında hastanın el veya ayak bileği hareketi kısıtlamayacak ve kan dolaşımını engellemeyecek şekilde sarılır. Bu durumda el ve ayak bileği vücut seviyesinden bir miktar yukarı kaldırılır. Bu işlem sonrası birkaç gün içinde burkulmanın düzeldiği gözlemlenir.

Hastalarda uygulanabilecek bazı egzersizler (el ve ayak parmaklarını oynatma, bilek bölgesini zorlamadan ileri geri hareket ettirme) daha hızlı iyileşmeyi sağlar.

Bilek Burkulması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Bilek burkulması çoğunlukla birkaç gün içinde kendiliğinden iyileşen ve tedavi gerektirmeyen bir yaralanma türüdür. Ancak hastaların bazılarında tekrarlayan burkulmalar bazı Komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar;

• Kronik (Uzun süreli) ayak ve el bileği ağrısı
• Kronik (Uzun süreli) hareket kısıtlılığı
• Tekrarlayan burkulmalar
• Eklem bölgesinde artrit(eklem iltihabı) gelişimi
• Artralji(Eklem ağrısı)

Bilek Burkulmasına Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Bilek burkulması toplumda oldukça sık rastlanan bir yaralanma çeşididir. Bilek burkulması yaşayan kişilerde ve bilek burkulmasından korunmak isteyen bazı kişilerde yapılabilecek bazı uygulamalar burkulmanın önüne geçilmesine ve burkulan eklem bölgesinin daha hızlı iyileşmesine oldukça fayda sağlar. Bu uygulamalar;

• Hastalar bilek burkulması yaşadığında burkulma bölgesine buz uygulaması yapmalıdır. Bu işlem şişlik ve morluk oluşumunun önüne geçer.
• Burkulma yaşayan kişiler el veya ayak bileklerini zorlayacak hareket ve ağırlık kaldırma gibi uygulamalardan uzak durmalıdır. Bu uygulamalar hastadaki zedelenmenin boyutunu arttırabilir.
• Burkulma yaşayan hastalarda uygulanacak bazı egzersizler hastada daha hızlı toparlanmayı sağlar.
• Kişi egzersiz veya spor öncesi ısınma antrenmanı yapmalıdır. Bu durum burkulma riskini oldukça azaltır.
• Kişi düzgün olmayan zeminde yürürken ve yokuş çıkarken burkulmaya karşı dikkatli olmalıdır.
• Kişi topuklu ayakkabılardan mümkün olduğunca uzak kalmalıdır.
• Düzenli egzersiz yapmak kişide bilek burkulması riskini azaltır.

Bilek Burkulmasında Kullanılan İlaçlar

Bilek burkulmasının tedavisi genellikle istirahat, bandaj ve buz uygulaması ile yapılır. Bilek burkulması yaşayan kişilerde bazen ağrı çok şiddetli olabilir. Bu durumda hastaya Ağrı Kesici İlaçlar (Non Steroid Antiinflamatuar İlaçlar) reçete edilir. Bu ilaçlar hastada var olan el ve ayak bileği ağrısı, eklem ağrısını geçirmeye yöneliktir. İçerik olarak ibuprofen, naproksen, parasetamol gibi maddeleri barındıran bu ilaçların sık görülen yan etkileri arasında bulantı, kusma, çift görme, deride alerjik reaksiyonlar, baş dönmesi, ishal, kabızlık, mide yanması gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler hastayı rahatsız ediyorsa hekimle iletişime geçilmelidir.

Çocuklarda Bilek Burkulması

Çocukluk dönemi dünyanın keşfedildiği; bu yüzden de travmalara en çok maruz kalınan dönemdir. Bu dönemde bilek burkulmalarına oldukça sık rastlanır. Özellikle koltuktan düşme, halıya takılıp düşme, salıncak ya da bisikletten düşme gibi durumlarda el ve ayak bileği burkulmaları gerçekleşebilir.

Çocuklarda bilek burkulması ile ilgilenen bölüm Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları (Pediatri) bölümüdür. Çocuk hastalarda tanı ve tedavi yöntemleri erişkinlerde aynıdır. Ancak çocuklarda burkulma bölgesinin tekrardan travmaya uğramaması konusunda daha dikkatli olunmalıdır.

Bilek Burkulmasında Hangi Doktora Gidilmeli?

Bilek burkulması hastalar tarafından; çoğunlukla ev ortamında tedavi edilebilecek, aciliyet barındırmadığı düşünülen bir yaralanma çeşididir. Ancak hastalarda daha ciddi bir yaralanma durumunun olup olmadığının anlaşılması açısından hekime başvurmakta fayda vardır.

Bilek burkulması yaşayan kişiler çoğunlukla şiddetli ağrı, hareket kısıtlılığı, şişme ve morarma şikayetleri ile acil servis başvururlar. Acil servis hekimi hastanın gerekli muayene ve tetkiklerini yapar. Bilek burkulmasından şüphelendiyse hastayı Ortopedi veya Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümüne sevk eder.

Bilek burkulmaları ile esas olarak ilgilenen bölüm Ortopedi ve Travmatoloji bölümü ya da Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümüdür. Bu bölümdeki hekimlerin her ikisi de bilek burkulmasını teşhis edip tedavi uygulayabilir.

Hastalar el veya ayak bileği ağrısı, yürüme bozukluğu, el ve ayak hareketlerinde kısıtlılık, ek ve ayak bilek burkulması ve şişmesi, eklem bölgesinde yanma, el veya ayak bileklerinde morarma ve şişlik gibi semptomlarla karşılaştığında mutlaka bir hekime başvurmalıdır.