Topuk Dikeni

Topuk Dikeni Nedir?

Topuk dikeni kalkaneus kemiği (topuk kemiği) ve plantar fasyanın arasında kalsiyum birikimine bağlı oluşan kalınlaşmadır. Plantar fasya ayağın arkasından başlayıp parmaklara kadar uzanan ayak kavsinin oluşmasına katkıda bulunan bağ dokusudur. Ayağın altında yaylanarak yürürken ayağa yüklenen basının dağıtılmasını sağlar.

Topuk dikeni oluşumu altta yatan romatolojik bir hastalığa (ankilozan spondilit, reaktif artrit, gut) bağlı olabileceği gibi, aşırı kullanıma bağlı olarak plantar fasyada meydana gelen zedelenmeler olabilir. Basma kusuru (düz tabanlılık ve ayak kavsi yüksekliği) olan kişilerde plantar fasyanın gerilmesiyle topuk kemiğini çekmeye başlar. Uzun süre topuk kemiği üzerindeki çekme kuvveti o bölgede bir kalınlaşmaya neden olur.

Plantar fasiit topuk dikeni oluşumuna neden olabilir. Plantar fasyanın iltihaplanmasına plantar fasiit denir. Plantar fasiit tedavi alınmasa bile zamanla geçebilirken topuk dikeni bir defa oluştuktan sonra bir daha kendiliğinden düzelmez. Kadınlarda daha sık görülür.

Genellikle 1-1.5 cm’yi geçmeyen boyuttadır. Röntgende çıkıntı görülemediğinde topuk dikeni sendromu olarak adlandırılır.

Topuk Dikeni Belirtileri

Topuk dikeni genellikle belirti göstermez. Çoğu zaman başak bir durum için çekilen röntgen ile tesadüfen fark edilir.

Eğer plantar fasiit zemininde gelişmişse bazı belirtiler görülebilir.

Ayağın alt kısmında ağrı olabilir. Genellikle topuk bölgesinde ağrı olur. Ağrı uzun süre dinlendikten sonra ilk birkaç adımda daha şiddetli hissedilir. Yürüdükçe ağrı azalır. Egzersiz ve aktivite sonrasında ise ağrı artar. Günün geri kalan zamanında donuk bir ağrı olur.

İltihaplanmaya bağlı kızarıklık, şişlik ve sıcaklık artışı görülebilir.

Topuk altında ele gelen kemik çıkıntısı olabilir.

Topuk Dikeni Nedenleri Nelerdir?

Ayağın altında uzanan plantar fasyanın uzun süre zorlanması, zedelenmesi ve tedavi edilmemesiyle kalkaneus (topuk kemiği) kemiğinde kalsiyum birikmesiyle kalınlaşarak bir çıkıntı oluşur.

Topuk dikeni oluşma riskini arttıran sebepler vardır.

• Eklem iltihabı olan kişilerde topuk dikeni oluşma ihtimali daha yüksektir.
• Koşma ve zıplama gibi atletik aktiviteler plantar fasyayı yıpratabilir.
• Baldır kaslarının kuvvetli oluşu veya bağ yaralanması sonrası ayak arkasındaki aşil tendon kısalığı sonucu plantar fasya aşırı gerilir. Kolay yaralanıp, zedelenir.
• Aşırı kilolu olmak plantar fasyada gerginliğe sebep olur.
• Garson, fabrika işçisi, öğretmen gibi uzun süre ayakta kalmayı gerektiren mesleklerde plantar fasya yıpranabilir.
• Ayağın normal yapısını bozan düz tabanlık ve yüksek ayak kemeri bulunmasıyla ayağa binen yük düzenli dağıtılamaz. Plantar fasyanın zedelenmesine neden olur.
• Desteği kötü olan, parmak arası terlik gibi desteği olmayan, ayak desteğini kaybeden uygun olmayan ayakkabılar giymek topuk dikenine neden olabilir.
• Yaşlandıkça ayak altındaki bağlar gevşeyeceğinden plantar fasya üzerine fazladan yük biner.
• Topuk dikenine sebep olan altta yatan bir hastalık olabilir.
• Reaktif artrit (reiter hastalığı)
• Ankilozan spondilit (omurga ya da bel romatizması olarak bilinir)
• Yaygın idiopatik iskelet hiperostozu
• Plantar fasiit
• Aşil tendiniti
• Diyabet

Topuk Dikeni Teşhisi

Topuk ağrısını topuk dikeni yapabileceği gibi diğer başka hastalıklarda yapabilir. Öncelikle diğer hastalıklardan ayrımını yapabilmek için şikayetlerin dinlenildiği iyi bir anamnez (hasta öyküsü) alınır.

Ayakta iltihaplanma, kızarıklık, hassasiyet araştırmak için fizik muayene yapılır.

Ayak topuğundaki kemik çıkıntısı görmek için kullanılan en sık görüntüleme yöntemi olarak röntgen kullanılır.

Diğer bir görüntüleme yöntemi olan manyetik rezonans (MR) ile inflamasyon görüntüsü görülür.

Topuk Dikeni Tedavisi

Topuk altına basıyı azaltmak, şiş ve ağrıyı gidermek için hastanın mümkün olduğu kadar ayak üstüne basmamalı ve istirahat etmelidir. Aynı zamanda dinlenme durumun daha kötüye gitmesini engelleyecektir.

15-20 dakika ayak tabanına buz uygulamak hem ağrının hafifletilmesinde hem de şişliğin giderilmesinde faydalıdır.

Daha fazla aşınma ve yıpranmayı engellemek için topuk ortezleri kullanılabilir. Topuk dikeni tabanlık kullanımı ile büyük oranda ağrıların hafiflemesi sağlanır.

Nonsteroid antienflamatuar ilaçlar hem ağrının hem iltihabın azaltılmasında etkilidir. Başlangıç tedavisinde kullanılır. Uzun süre kullanılmazlar.

Şiddetli ayak ağrısı için ayağa kortikosteroid enjekte edilebilir. Hem ağrının hem de iltihabın azaltılmasında etkilidir. Ayağa birden fazla kortikosteroid uygulanması plantar fasyanın yırtılmasına sebep olabilir.

Plantar fasyanın iyileşmesini uyarmak için ekstrakorporeal şok dalgası uygulanabilir.

Ayağa PRP (trobosit bakımından zengin plazma) enjeksiyonu hasarlı bölgeye savunma hücrelerinin yerleştirilerek etki eder. Ağrının giderilmesinde kullanılabilir.

Proloterepi hasarlanan yumuşak dokuya dekstroz enjekte edilen bir yöntemdir. Zedelenen bölgeye uygulanmasıyla tamir sürecini hızlandırılır.

Akapunktur vücudun belirli bölgelerine steril iğnelerin batırılmasını içeren tedavi yöntemidir. Topuk dikeninde de hasarlı bölgenin iyileşmesini hızlandırabilir.

Ayak tabanındaki ağrının kontrolü ve ayak tabanının güçlendirilmesinde fizyoterapi çok değerlidir. Hareketi kısıtlanmış eklemlerin açılması, yumuşak doku masajı, kas gevşetme ve kas uzamasını sağlama, alt ekstremite ve ayak güçlendirme egzersizleri, gece atelleri gibi seçenekler uygulanabilir.

Topuk Dikeni Egzersizleri

• Plantar fasya geren egzersiz: Yüksek bir basamağa çıkılarak ayak ucu sarkıtılır. Ayak topuğunda gerginlik hissedilene kadar ayak ucu aşağı indirilir. Birkaç saniye beklenilip, düzeltilir. Bu hareket birkaç defa tekrarlanır.
• Baldır kaslarını geren egzersiz: Oturur pozisyondayken ayak etrafına havlu gerilir. Ayak ucu gerginlik hissedilene kadar kendine doğru çekilir.
• Baldır kaslarını geren egzersiz: Bir duvara yaslanılır. Bir bacak arkada bırakılarak vücut yükü diğer bacağın üzerine verilir. Arkada bacakta gerilme hissedilene kadar öne doğru eğilinir.

Topuk Dikeni Tedavi Edilmezse

Tedavi edilmediği taktirde topuk dikeni büyür. Büyüyen topuk dikeni ayağın tabanındaki plantar fasyaya tekrar tekrar teması sonucu inflamasyona (iltihaplanma) neden olabilir. Aşırı ağrıya ve şişliğe sebep olur.

Topuk Dikenine Ne İyi Gelir?

Koşma, zıplama gibi yapılan aktivitelerin yumuşak bir zeminde yapılması bağların fazla zedelenmesini önler.

Ağır fiziksel aktivite, uzun süre ayakta kalma sonrasında istirahat etmek topuk dikeninin ilerlemesini engeller.

Kalın, yumuşak tabanlı ayakkabılar ayağa binen kuvveti azaltır. Yumuşak silikonlar ve ortezler topuğu destekler.

Fazla kiloların verilmesi ayak tabanına yüklenen kuvveti azaltacağından plantar fasyanın gerilmesi azalacaktır.

Topuk Dikenine Ne İyi Gelmez?

Aşırı kilolu olmak ayaklara fazla yük bindireceğinden plantar fasyanın gerilmesine neden olur.

Sert zeminde yapılan koşma, zıplama içeren ve uzun süren aktiviteler ayağın fazla gerilmesine ve zedelenmesine neden olur.

Sert ve ayak yapısına uygun olmayan ayakkabılar zamanla plantar fasyada gerilmeye sebep olarak zedelenmelere ve yaralanmalara neden olabilir.

Topuk Dikeni İlaçları

Topuk dikeninde ağrıyı ve iltihabı azaltmak için doktor kontrolü ile ilaç tedavisi uygulanabilir.

• Naproksen: Nonsteroidal antiinflamaör bir ilaçtır.
• ibuprofen: Nonsteroidal antiinflamatuar bir ilaçtır.
• Kortikosteroid: Diğer tedaviler işe yaramayınca ağrıyan bölgeye iğne ile uygulanır. Güçlü bir ağrı kesici ve inflamasyon azaltan ilaçtır.

Tedavi için belirtilen ilaç türevleri sadece bilgilendirme amaçlıdır. Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır.

Topuk Dikeni Ameliyatı

Hastaların %90’nında ameliyat uygulanmaz. Fizik tedavi, özel tabanlıklar gece ateli, kortikosteroid veya PRP enjeksiyonları uygulanması ile beraber, 12 ayın sonunda devam eden şikayetler doğrultusunda ağrıyı azaltmak ve hareket kabiliyetini arttırmak için cerrahi uygulanabilir. Bu evreye gelen hastada sinir sıkışması da görülebilmektedir. Cerrahi yöntemle hem sinirin hem kısalan kasın gevşetilmesi sağlanır. Kapalı veya açık ameliyat yapılabilmektedir. Topuk dikeni tedavisinde uygulanan 2 cerrahi yöntem vardır.

• Birinci ameliyat; topuk dikeninin çıkartılması.
• İkinci ameliyat; plantar fasyanın serbest bırakılması.

Ameliyat öncesi uygun olan kişileri belirlemek için belirli test ve muayene uygulanır. Ameliyat sonrası 2 hafta istirahat önerilmektedir. Bandaj, atel, koltuk değneği kullanmak gerekebilir. Ameliyat sonrası iyileşme süresi ortalama 3 aydır. Ameliyat sonrası sinir ağrısı, ameliyat bölgesinde kalıcı uyuşukluk, enfeksiyon, yara izi gibi komplikasyonlar görülebilir. Ameliyat yöntemlerinden biri olan plantar fasyanın serbestleştirilmesi sonrası stres kırığı, ayak krampları ve tendinit riski artar.

Ameliyat sonrası yapılan cerrahi yönteme uygun fizik tedaviler uygulanır.

Gebelikte Topuk Dikeni

Gebelikle beraber alınan kilolar ve vücutta oluşan şişlikler plantar fasyanın gerilmesine sebep olur.

Önemli sebeplerinden bir tanesi de gebeliğin son 3 ayında salgılanan relaksin hormonuyla vücuttaki bağların gevşemesidir. Ayak tabanındaki bağın gevşemesiyle daha fazla yük biner ve plantar fasyada zedelenme görülebilir.

Topuk Dikeni için Hangi Doktora Gidilir?

Topuk dikeni başka bir sorun için çekilen bir ayak grafisinde tesadüfen görülerek tanısı konabilmektedir. Ancak önemli olan topuk dikeni değildir. Çünkü şikayete neden olmayabilir. Herhangi bir sebeple ayak tabanındaki plantar fasyada iltihaplanma görüldüğü zaman hastada ağrı, kızarıklık, şişlik görülebilir. Şikayetler görüldüğünde Ortopedi ve Travmatoloji bölümüne başvurulmalıdır.