Palpasyon Nedir?
Hastaların belirli bölgelerinin doktor tarafından elle temas edilerek muayene edilmesine palpasyon denir.
.jpg)
Palpasyon, hastaların söz konusu bölgesinin doktor tarafından el ile temas ederek muayene edilmesi işlemidir. Palpasyon işleminde amaç ise bölge üzerinde herhangi bir şekilde bir anormallik, anormal derecede bir şişlik ya da bulgu olup olmadığının saptanmasıdır. Bu nedenle palpasyonun kesinlikle simetrik bir biçimde yapılması gerekmektedir.
Palpasyon sırasında atlanmaması gereken noktalardan biri de muayene bölgesi üzerinde mevcut bulunuyorsa lenf nodlarının (lenf damarları) büyüklük seviyelerinin normal düzeyde olup olmadığına bakılması, kontrolden geçirilmesidir.
Ayrıca palpasyon sırasında hastanın solunum titreşimleri ya da kalp atış ritimleri de incelenip araştırılabilir. Bu detaylarla ilgili ise olup olmadıkları, karakterleri ve şiddetleri gibi konularda belirleme sağlanır ve edinilen bilgiler üzerinden değerlendirme yapılır. Tüm bu belirtiler ise hastaya ve durumuna ilişkin olarak hekime önemli bilgiler vermektedir. İki farklı şekilde gerçekleştirilen palpasyonda öncelik yüzeysel şeklinin uygulanmasıdır.
Palpasyon işleminde hekimin ellerinin soğuk şekilde olmaması gerekir. Buna göre bir batın muayenesi sırasında eller soğuk durumda olursa hastada istemsiz şekilde bölge üzerindeki kasların kasılmasına neden olunur. Bu durum ise yanlış bulgular oluşmasına ve buna bağlı yanlış tespitler yapılmasına neden olur.
Palpasyon Çeşitleri
Palpasyon çeşitleri, iki farklı şekilde uygulama bulmaktadır. Palpasyon işlemi, ciltteki ve cilt altı bölgedeki organın durumunun incelenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla doktorun elleriyle temas yolu üzerinden gerçekleştirdiği fizik muayene şeklidir. Bu fizik muayene ise iki farklı palpasyon çeşidi uygulanarak gerçekleşir. Buna göre palpasyon çeşitleri şunlardır:
- Yüzeysel Palpasyon: Öncelikle yüzeysel palpasyon yapılır. Ağrılı olan bölge üzerine palpe yapılır ve palpasyon esnasında hastanın yüzüne bakılır.
- Derin Palpasyon: Yüzeysel palpasyonun sonrasında ise derin palpasyon işlemine geçilir. Daha detaylı bilgi edinilmesini sağlar.
Palpasyon Hangi Hastalıklarda Kullanılır?
Palpasyonun kullanıldığı hastalıklar, çok sayıda çeşitlendirilebilir. Hastalar, farklı pek çok hastalık ve şikayeti üzerine palpasyon ile muayene edilebilir. Yüzeysel ve derin olmak üzere iki şekilde iki aşamada yapılan palpasyon, hastalarda pek çok bölge üzerinde yapılabilmekte; dolayısıyla palpasyon yapılan bölgeler şu şekilde örneklendirilebilmektedir:
- Karaciğer palpasyonu,
- Böbrek palpasyonu,
- Dalak palpasyonu,
- Karın palpasyonu,
- Kalp palpasyonu,
- Rektal palpasyon,
- Servikal palpasyon.
Palpasyon Nasıl Yapılır?
Palpasyon yapılışı, farklı organlar ve bölgeler üzerinde genel olarak şu adımlar takip edilerek gerçekleştirilir:
- Palpasyon işlemi, yüzeysel ve ardından derin palpasyon şeklinde yapılır.
- Hastanın ağrı olduğunu ifade ettiği bir bölge bulunuyorsa, bu bölge, palpasyonda en son sıraya bırakılır.
- İlk olarak tüm kadranlar, yüzeysel şekilde palpe (ele gelecek şekilde/elle muayene) edilir.
- Yüzeysel şekilde palpasyon yapılırken doktor, parmaklarını hiç bastırmaz, hafif şekilde kontrol eder.
- Ardından derin palpasyon aşamasına geçilir.
- Derin palpasyon esnasında doktor, parmaklarını daha fazla bastırarak kullanır.
- Derin palpasyonda amaç, anormal bir bulgu veya bir kitle bulunup bulunulmadığının araştırılmasıdır.
- Palpe edilmiş olan bir kitle bulunuyorsa bu kitlenin şekli, hareketli olup olmaması, büyüklüğü ve yeri gibi veriler not edilir ve tespitler tüm bu adımlar sonunda yapılır.
Palpasyon ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Karaciğer palpasyonu nedir?
Karaciğer palpasyonu için hastanın derin şekilde nefes alıp vermesi istenmektedir. Hasta nefes aldığı sırada beklenir. Hasta nefes verdiği sırada ise doktor, elini birkaç santim kadar yukarı doğru kaydırır. Sonra doktor bu işlemde hasta nefes aldığı sırada karaciğerin eline doğru çarpmasını bekler. Eğer kosta yayına dek karaciğer organı, doktorun eline çarpmazsa, bu durum normal demektir. Yani karaciğer nonpalpabl anlamına gelir. Normalde nadir de olsa karaciğer, 1-2 santim kadar kosta yayına geçebilir.
Rektal palpasyon nedir?
Rektal palpasyon için omuzlara kadar varan bir eldiven takılır. Anal açıklıktan, bir diğer deyişle anüs (makat bölgesi) içinden rektum bölgesine (kalın bağırsağın ortalama son 12 ila 15 santimlik olan bölümüne) doğru girilir. Bu palpasyon, doktorun el yordamı ile analiz ederek muayene etme yöntemidir. Ayrıca bu rektal palpasyon, veterinerlikte de oldukça önemlidir. Rektal palpasyon işlemi ile %95 oranına dek doğruluğu olan hamilelik muayenesi gerçekleştirilir ve üreme sistemi muayenesi gerçekleştirilmiş olur.
Böbrek palpasyonu nedir?
Böbrek palpasyonu, böbreklerin yapısından dolayı çok zayıf olan hastalar haricinde yapılamaz. Bu hastalar dışında böbrekler palpe edilemez. Hastanın her iki böbreğinin de muayene edilmesi sırasında doktor, sol elini lomber bölge (fıtıkların en fazla görüldüğü alan/bölge) üzerine koyar. Ayrıca sağ elini kullanarak da rektus lateralin (göz hareketlerinde kontrolü sağlayan altı tane kastan bir tanesi) üzerinden bastırır. Bu sırada hasta kişinin nefes alıp vermesi istenir. Böbrek, eğer palpabl ise doktorun ellerinden yukarı aşağı doğru şekilde kayar.
Kalp palpasyonu nedir?
Prekordiyal bölgenin (kalp önü/ön kısmı) palpasyonu yapılarak büyük damarlardaki ve kalpteki hareketler incelenip değerlendirilir. Palpasyon işlemi, hasta kişi sırt üstü pozisyonda ya da sol lateral dekübitis (hastanın sol tarafına yattığı, sırtının alıcıya ya da kasete yaslı olduğu) pozisyondayken doktorun parmak uçlarını kullanarak yaptığı bir işlemdir. Palpasyon esnasında kalbin dinlenmesi önemlidir. Ayrıca yine işlem sırasında ele gelmiş olan hareketin, kalp organının hangi siklusunda (kalpteki kasılmadan gevşeme evresine kadar geçen süre içerisinde) bulunduğunun saptanması da önemli olmaktadır.
Servikal palpasyon nedir?
Servikal (rahim ağzı) palpasyon, kadınlar doğurgan dönem içerisine girdiğinde rahim ağzı değişikliklerinin saptanması açısından yapılır. Kadın, bu palpasyonda, kendi kendini el yordamıyla muayene eder. Rahim ağzının (yani servikal bölgenin) kenarında oluşmuş değişiklikleri saptayabilir. Güvenli dönem içerisinde kadındaki serviks (rahimin vajina üzerine bağlanan boyun biçimindeki bölgesi/kısmı), dış ağzı kapalı şekildedir ve el kullanılarak kolay biçimde ulaşılır.
Bimanuel palpasyon nedir?
Her iki eldeki orta parmak ve işaret parmakları arasında bölge dokusunun manipülasyonu (hastalıklı bölge üzerine germe, bastırma, döndürme gibi tekniklerle yapılan fizik tedavi yöntemi) bimanuel palpasyon demektir. Submandibuler (çene altında bulunan bir organ) tükürük bezinin, hastanın ağız taban kısmında doktorun bir elinin baş parmağının ve öbür elin parmaklarının, submandibuler bölge derisine karşı bir biçimde bastırıp kontrol etmesi ve incelemesi, bu palpasyona bir örnektir.
Dalak palpasyonu nedir?
Dalak palpasyonu, dalak organı boyutu, tam iki katına ulaştığı zaman yapılabilir. Yani dalak o büyüklüğe ulaştığında palpe edilebilmektedir. Dalak organı büyürken, ilk olarak traube alanı (mide en üst kısmının göğüs cidarı üstündeki alanı) kapanmaktadır. Daha sonrasında ise dalak, palpabl (ele gelen şekilde) olur. Bu anlamda dalak palpasyonu işlemi de tıpkı karaciğer palpasyonundaki gibidir.