CRP

CRP Nedir?

CRP açılımı C reaktif protein olan ve vücuttaki inflamasyon (iltihap) ile ilişkili olduğu bilinen protein yapılı maddedir. Karaciğer ve yağ hücreleri tarafından üretilmektedir. Hücre hasarı ve iltihaplanma durumunda karaciğerden salınarak kana verilir. CRP serum seviyesi ölçümü hastane başvurularında en sık kullanılan tıbbi tetkiklerden biridir.  

CRP enfeksiyon hastalıkları ile özdeşleşmiş bir ölçüm olarak bilinmektedir. Asıl olarak bağışıklık sistemi ile yakından ilişkilidir. Yaralanma, enfeksiyon gibi durumlarda hasarlı doku üzerine bağlanarak kompleman sistem adı verilen bağışıklık yanıtını aktive eder. CRP’nin tutunduğu hasarlı hücreler makrofajlar tarafından parçalanarak ortadan kaldırılır. İltihabi durumlarda hızlı bir şekilde artmasından dolayı akut faz reaktanı olarak adlandırılmaktadır. Bazı hastalıkların tespit edilmesinde CRP seviyesi ölçümü kullanılmaktadır. 

CRP Normal Değeri Kaç Olmalı?

CRP düzeyinin normal bireylerde düşük olması beklenmektedir. Sağlıklı olarak kabul edilebilen CRP değeri 4,9 mg/l’den düşük olmalıdır. Kadın ve erkek arasında farklılık olması beklenmez. İlerleyen yaşla birlikte artış görülebilir. Ölçümler laboratuvarlara göre farklılık göstermektedir. 

CRP Nasıl Ölçülür?

CRP tahlili (CRP blood test) koldan alınan bir miktar kan ile gerçekleştirilmektedir. CRP türbidimetrik kimyasalların ışık dalgalarını absorbe etme derecelerine göre incelenmesidir. CRP kantitatif (nicelik, miktar) olarak incelenir. C reaktif proteinin ışığa karşı oluşturduğu tepki gözlenerek miktarı mg olarak tespit edilebilir. CRP nefelometrik grubu testlerden biridir. Genellikle türbidimetrik ve nefelometrik kelimeleri CRP testi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. CRP ve diğer parametreler serum biyokimyası testi adı altında istenmektedir. Sık kullanılan bir tahlildir. Test öncesinde ek bir hazırlığa (aç karnına gibi) ihtiyaç bulunmamaktadır. CRP sonucu yoğunluğa bağlı olarak birkaç saat içerisinde belli olmaktadır. 

CRP değeri normal bireylerde hassas ölçümler sağlayabilmek amacıyla hs-CRP testi (high sensitive CRP) kullanılmaktadır. Bu test normal sınırlar içerisindeki değerlerin detaylı incelenmesine imkan sağlamaktadır.

Hamilelikte CRP Değerleri Kaç Olmalı?

Hamilelikte CRP yüksekliği görülmesi beklenir. Ancak bu normal bir artıştır. Beklenmedik düzeydeki artışlar ise doğumsal anormalliklerle ilişkilendirilmiştir. Gebeliğin erken dönemlerinde CRP düzeyinin >16 mg/L olması fetüste gelişim geriliği ve düşük doğum ağırlığına sebep olabilmektedir.

Bebeklerde CRP Değeri Kaç Olmalı?

Yenidoğanlarda CRP ölçümü rutin tarama içerisinde yer almamaktadır. Ancak bebeklerde CRP yüksekliği yenidoğan sepsisi hakkında bilgi verebileceğinden dolayı önemlidir. Bebeklerde bağışıklık sistemi henüz yeterince gelişmemiştir. Enfeksiyonların ilerlemesi ve komplikasyonlara sebep olması kolaydır. Bu sebepten dolayı bazı kesimler her bebekte ölçülmesini önermektedir. Bebeklerde CRP yüksekliği tedavisi erken başladığında olası sorunların önüne geçilebilir. 

Yaşamın ilk yıllarında enfeksiyon hastalıklarının görülme sıklığı fazladır. Çocuklarda CRP yüksekliği pnömoni, idrar yolu enfeksiyonu ve menenjit gibi enfeksiyon hastalıklarına işaret edebilir. Ayrıca otoimmün hastalıkların erken dönemde tespit edilmesine yardımcı olur.

CRP Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Sağlıklı bireylerde CRP değerinin 0-4.9 mg/L olması beklenmektedir. Fizyolojik olarak CRP düşüklüğü düzeltilmesi gereken bir durum değildir. Normal değerler arasındaki bireylerin bu değerlerin kalp hastalığı riskine etkileri üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Bu amaçla hs-CRP testi kullanılmaktadır. 

Hs-CRP testi sonucu ile kalp hastalığı ortaya çıkma riski arasındaki ilişki

• 0-1 mg/L düşük risk
• 1-2.9 mg/L orta risk
• 3 ve üzeri yüksek risk şeklinde belirlenmiştir. 

Ancak bu değerler kalp sağlığının doğrudan bir göstergesi değildir. Sadece şüphe duyulmasını ve riskli durumlarda ek incelemeler yapılmasını akla getirir. Kalp sağlığını korumak için bazı yaşam tarzı değişikliklerinin yapılması gerektiği konusunda uyarıcı olabilir. 

CRP düşüklüğünün tıbbi açıdan önemli olduğu durum ise yüksek olması gereken durumlarda düşük olmasıdır. Yani belirli bir iltihap odağı mevcut olmasına rağmen CRP seviyesi yükselmez. Bu durumun en önemli sebebi karaciğer sorunlarıdır.

CRP Düşüklüğü Belirtileri

CRP değerinin yükselmesi gereken durumlarda düşük seyretmesine üretim bozukluğu ile ilgilidir. %90’lık kısmının üretiminde sorumlu karaciğer hepatosit hücrelerindeki bozukluklarla ilişkili olabilir. Karaciğer sorunlarının belirtileri şu şekildedir:

• Karın sağ üst kısmında ağrı
• Mide bulantısı
• Halsizlik
• Kolay kanama
• Cilt altı morluklar
• Karında şişlik
• Çay rengi idrar
• Macun rengi dışkı

Bu belirtiler ciddi karaciğer sorunlarının göstergesi olabilir. Birçok maddenin üretim ve düzenleme merkezi olan karaciğerdeki sorun tüm vücudu ciddi şekilde olumsuz etkilemiş olabilir.

CRP Düşüklüğü Tedavisi

CRP düşüklüğüne sebep olan karaciğer sorununa yönelik tedavi uygulanmalıdır. Temel prensip karaciğere zarar veren hasarlayıcıyı ortadan kaldırmaktır. Ayrıca hastanın şikayetlerini hafifletme amacıyla destek tedavilerine ihtiyaç duyulabilir.

CRP Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Tüketilen besinlerin karaciğerdeki hasarı tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir. Ancak hasarı hafifletmek amacıyla bazı risk faktörleri ortadan kaldırılabilir. İlk ve en önemli değişiklik alkolden uzak durmaktır. Ayrıca sigara, doymuş yağ ve rafine tüketimi kısıtlanmalı veya tamamen kesilmelidir. Kırmızı et yerine beyaz et ve deniz ürünleri tercih edilebilir. Ayrıca düzenli olarak yürüyüş gibi egzersizlerin yapılmasına özen gösterilmelidir.

CRP Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Karaciğer yüksek yenilenme kapasitesine sahiptir. Ancak hasar sürekli bir hal alırsa onarım sınırları aşılmış olur ve kalıcı hasar ortaya çıkmaya başlar. Karaciğer fonksiyonlarında azalma meydana gelir. Daha sonra vücut fonksiyonları yerine getirilemez ve nakil yapılması zorunlu hale gelir.

CRP Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kan seviyesinin 3 mg/L üzerinde olması CRP türbidimetrik yüksekliği olarak nitelendirilir. Tıbbi açıdan daha önemli olan boyut ise CRP’nin 10 mg/L değerinin üzerine çıkmasıdır. Bu durum öncelikli olarak bir iltihaplanma olduğunun göstergesidir. Bir diğer önemli iltihap göstergesi olan sedim testi ile birlikte kullanılır. CRP ve sedimantasyon yüksekliği iltihaplanmaya işaret eder ancak sorunun kaynağı ile ilgili bilgi sağlamaz. Diğer tetkikler ve hastanın şikayetlerine yönelik incelemeler iltihap veya enfeksiyon kaynağını tespit etmeye yardımcı olabilir. Hemogram CRP ile en sık istenilen tetkiklerden biridir. Kan hücrelerindeki değişikliği ortaya koyar.  

CRP yüksekliğinin başlıca sebepleri şu şekildedir:

• Zatürre, tüberküloz gibi ciddi bakteriyel enfeksiyonlar
• Sepsis
• Osteomiyelit (kemik enfeksiyonu)
• İnflamatuar bağırsak hastalıkları (ülseratif kolit ve Crohn hastalığı)
• Lupus (SLE), Romatoid Artrit ve diğer otoimmün hastalıklar
• Mantar enfeksiyonları
• Lenfoma ve bazı diğer kanserler
• Gebelik
• Doğum kontrol hapları

CRP Yüksekliği Belirtileri

CRP yüksekliği bağışıklık sisteminin aktivasyonunun bir göstergesidir. Bu karmaşık sistemde salgılanan bazı kimyasal maddeler vücut genelinde etkilere sahiptir. Bunların en önemlisi ateş ve ateşe bağlı durumlardır. CRP yüksekliği belirtileri şu şekildedir:

• Ateş
• Titreme
• Hızlı nefes alma
• Hızlı kalp atışı (taşikardi)
• Mide bulantısı
• Kusma

CRP Yüksekliği Tedavisi

CRP yüksekliğinin normal seviyelere indirilebilmesi için altta yatan sorunun tespit edilmesi gerekmektedir. Tedavide sık kullanılan ilaçlar NSAİİ (steroid olmayan iltihap giderici ilaçlar) adı verilen gruptur.  

NSAİİ’ler akut enfeksiyonlarda sıklıkla tercih edilse de uzun süreli kullanıma uygun değildir. Bu noktada kortikosteroidler (genel kullanımıyla kortizon grubu ilaçlar) ön plana çıkmaktadır. Alerjik reaksiyonları, şişliği ve iltihaplanmayı giderme noktasında etkilidirler. Ancak ciddi yan etkilerinden dolayı doktor gözetimi olmadan kullanılmamalıdır. 

CRP yüksekliğinin bir diğer önemli sebebi ise otoimmün hastalıklardır. Bağışıklık sisteminin kontrol mekanizmalarının bozulması sonucu vücut dokularına saldırması durumudur. En önemli örnekleri Romatoid artrit ve Lupus hastalığıdır. Bu hastalıkların tedavi süreci daha karmaşıktır. İnflamatuar bağırsak hastalıkları da benzer özelliklerinden dolayı otoimmün hastalıklar gibi tedavi edilmektedir. 

Lenfoma başta olmak üzere bazı kanser hastalarında CRP yüksekliği görülebilmektedir. Tedavide önemli nokta ise kanserin türü ve ilerleme durumudur. Bazı hastalarda olumlu sonuçlar elde edilebilirken bazılarında tedaviler yetersiz kalabilmektedir.

CRP Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

CRP seviyesini düşürmek kalp hastalıkları ve otoimmün hastalıklara karşı koruyucu bir yöntem değildir. Yüksekliğe sebep olan soruna yönelik spesifik tedavi uygulanmalıdır. Ancak yapılan çalışmalar beslenme şeklinin vücuttaki iltihap ve CRP düzeyi ile ilişkili olabileceğini ortaya koymuştur. 

Akdeniz tipi beslenme düzeni kalp ve damar hastalıkları riskini düşürürken iltihabın azaltılmasına da yardımcı olabilmektedir. Kırmızı et yerine balık ve deniz ürünleri, doymuş katı yağlar yerine doymamış bitkisel yağlar (zeytinyağı gibi) tercih edilebilir. Ayrıca sağlıklı bir beslenmenin olmazsa olmazı bol meyve ve sebze tüketimidir. Çiğ ve doğal gıdaların tüketimine özen gösterilmeli rafine ürünler tercih edilmemelidir. Beslenmenin yanı sıra kolesterol ve tansiyon normal seviyelerde tutulmalıdır. Gerekli durumlarda tıbbi tedavi ile kontrol sağlanabilir.  

CRP’yi düşüren yiyecekler veya CRP’yi düşüren bitkiler gibi çeşitli bilgiler yer almaktadır. Ancak bir besinin iltihap gidermede doğrudan olumlu bir etkisi olduğu ile ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ayrıca tek tip beslenme veya bazı bitkilerin aşırı tüketilmesi karaciğerde hasara açabilir. Bol çeşit içeren sağlıklı beslenme düzeni benimsenmelidir.

CRP Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

CRP yüksekliğinin devam etmesi altta yatan sorunun varlığını sürdürdüğüne işaret eder. Kronik iltihaplanma dokuların kendi kendini onarım için gerek duyduğu çatı yapısını bozar. Bu durumda iyileşme düzensiz ve aslına uygun olmadan gerçekleşir. Bu durumun en önemli örneği derin cilt yaraları sonrası ortaya çıkan skarlardır. Benzer şekilde iltihap bölgelerinde skar oluşabilir. Bu durum doku kaybına dolayısıyla da işlevsel kayıplara sebep olabilmektedir. Tedavi edilmeyen Romatoid Artrit’de ortaya çıkan hareket ve işlev kayıpları bu durumun en önemli örneğidir. 

Enfeksiyona bağlı CRP yükseklikleri tedavi edilmediğinde sorun ilerleyebilir. Organ kayıpları, sepsis ve dolayısıyla ölüm ortaya çıkabilmektedir. Ortaya çıkabilecek sonuçlar enfeksiyon bölgesi ile yakından ilişkilidir.