Kan Kültürü Nedir?
Kan kültürü, kandaki canlı bakterilerin tespit edilmesi amacıyla uygulanan ve sık başvurulan hızlı ve güvenilir bir metottur.
Kan kültürü, bakterilerin analiz edilmesi noktasında sık başvurulan hızlı ve güvenilir bir metottur. Bu anlamda amaç, kanda yer alan canlı bakterilerin tespit edilmesidir. Tanısı ise kan kültürü sonucunun pozitif olması ile konulabilir ancak alınan kan kültüründe bir üreme tespit edilmesi, her zaman hastada enfeksiyon olduğuna işaret etmez.
Kültür tahlili yapılabilmesi için kişiden alınacak olan örnek; gaita, kan, idrar, yara, balgam gibi mikroorganizmaların saptanabileceği cinste seçilmektedir. Kültür; tıbbi manada laboratuvar ortamı içerisinde yapay tip uygulamalar ile üretilmekte olan bakteri kolonisi (bakterinin, uygun şartlarda üretildiğinde bir süre sonrasında oluşturduğu küme) için kullanılan isimdir.
Hastalardan alınan kültür; mikrobiyoloji (mikropları konu edinen bilim dalı), patoloji (hastalıklar bilimi) ve bakteriyoloji (bakterileri konu edinen bilim dalı) alanında yapılan bilimsel çalışmalar üzerinde katkı sağlar. Kültür; bakterilerin hem etkileri hem de özellikleri ile alakalı türlü bilgiler edinilmesi konusunda yardımcı olmaktadır.
Herhangi bir rahatsızlığı olduğunu düşünerek doktora gelen hastanın enfeksiyon kapmış olduğu düşünülüyorsa, bu tip bir durumda kültür ekimi tekniğiyle hasta test edilebilir. Bu teknik, kültür tahlili şeklinde de adlandırılır. Kültür tahlili, bu tip durumlarda bakterilerin analiz edilebilmesi amacıyla çok tercih edilen güvenilir bir yöntemdir ve hızlı sonuç verir.
Kültür Çeşitleri Nelerdir?
Kültür çeşitleri, farklı kültür tahlilleri yapılarak ortaya çıkar. Buna göre hastalara, durumlar ve rahatsızlıklar ile bağlantılı olarak farklı kültür tahlilleri uygulanabilir. Doktorun gerekli görmesi hâlinde yapılabilecek olan kültür tahlil testleri arasında şunlar yer alır:
- Kan Kültürü Testi,
- İdrar Kültürü Testi,
- Boğaz Kültür Testi,
- BOS/Beyin Omurilik Sıvısı Kültür Testi,
- Dışkı/Gaita Kültür Testi,
- Yanık Sürüntü Kültürü Testi,
- Apse/Yara Kültürü Testi.
Kan Kültürü Hangi Durumlarda Alınır?
Kan kültürü istenen durumlar arasında hastada maya mantarları, bakteriler ve toksik yan ürünlerin kişinin vücuduna zarar getirdiğine işaret eden “sepsis” (Enfeksiyonla savaşan bağışıklık sisteminin, vücudun organ ve dokularına zarar verdiği -acil- bir durum) belirtileri bulunması yer alır. Bu noktada hastada bu sepsis belirtileri mevcut ise doktor, hastadan kan kültürü alınmasını talep edebilir. Sepsis hastalarında ise şu belirtiler bulunuyor olabilir:
- Bulantı hali,
- Ateş, titreme ve üşüme,
- Konfüzyon (patolojik anlamda sersemleme ve zihin bulanıklığı),
- Hızlı hızlı nefes alma,
- Hızlı şekilde kalp atımları,
- İdrar miktarı üzerinde azalma olması.
Hastada oluşabilecek daha ağır düzeydeki belirtiler ise kişinin vücudunda iltihaplanmalar ve kişinin en küçük olan kan damarlarında pek çok sayıda ufak kan pıhtısı meydana gelmesiyle alakalı olabilmektedir. Bir ya da birden çok sayıda organ fonksiyonunu durdurabilmekte ve hastanın kan basıncı, riskli olabilecek bir biçimde düşebilmektedir.
Hasta, yakın bir zaman içerisinde bir enfeksiyon ya da cerrahi bir operasyon geçirmişse, bağışıklık sistemini baskılayabilecek etkide bir tedavi geçirmekteyse ya da yapay bir kalp kapağı takıldıysa, bu durumda sistemik enfeksiyon olma riski çok daha yüksek olur. İşte bu durumdaki hastalarda belirtiler meydana geldiği zaman kan kültürlerinin yapılması çok uygun olacaktır. Hastada enfeksiyon bulunduğu halde sepsisin tipik belirti ve bulguları olmayan kız çocuklarında ve yenidoğan bebeklerde kan kültürleri açısından daha sık olarak kan örnekleri alınır.
Kan Kültürü Nasıl Alınır?
Kan kültürü alınışı ile ilgili adımlar ve prosedür şu şekilde ilerler:
- Biyokimyasal ve hematolojik (kan bilimine dair) gibi tetkikler açısından kan alma işlemi yapılırken kan kültürü alınmaması gerekir. Çok amaçlı olarak yapılan alım işlemlerinde bulaşma riski de yükselmektedir.
- Kan kültürü alınışı için her kan kültürü alma sırasında farklı ven (toplardamarlar) üzerinden alınması gerekmektedir. Eğer kan kültürü alınabilmesi açısından uygun bir ven tespit edilemiyorsa veya kateter kaynaklı olabilecek sepsis düşünülmekteyse o zaman kateterden bu kültür alınabilir.
- Kültür alımı yapılacak olan ven, öncelikle palpe edilir (elle-dokunarak muayene edilir).
- Sonrasında deri üzerine %70’lik etil alkol kullanılarak temizlenir.
- Sonra 30 saniye kadar iyot tentürü (antiseptik özelliğe sahip bir çözelti) yapılır. Derinin iyice temizlenmesi de hastanın sağlıklı işlem görmesi açısından oldukça önemlidir.
- Kan kültürü alımı sırasında steril bir eldiven kullanılması gerekmektedir.
- Ayrıca kan alımı için yapılan ilk girişim başarılı sonuçlanamadıysa ikinci denemede yeni set kullanılması gerekir.
- Kan kültürünün alınacak olduğu şişelerin ağız kısımları da alkol vb. malzemelerle iyice dezenfekte edilir.
- Kan kültürü alımı sırasında kullanılan enjektörün uç kısmındaki iğnenin değiştirilmesine gerek olmamaktadır.
- Kan kültürü, kültür şişesine alınmasının ardından kanda pıhtılaşma meydana gelmemesi için yavaş bir şekilde sallanır ve karıştırılır.
- İşlem tamamlandığında ise kan kültür istek formu üzerine şu bilgilerin kesinlikle yazılması gerekmektedir: Kanın hangi ven üzerinden alındığı, kanın hangi saat dilimi içerisinde alındığı, kateter üzerinden alınıp alınmadığı.
Kan Kültürü ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Kan kültürü kaç günde çıkar?
Kan kültürü çıkma süresi, üreme gerçekleşip gerçekleşmediğine göre değişmektedir. Buna göre üreme olmadığı durumlarda kan kültürü testinin sonucu yaklaşık 5 gün içerisinde çıkar. Uzun bir inkübasyon (kuluçka süresi) gerekli olan durumlarda ise bu süre 14 güne kadar uzar. Ayrıca bir üreme olduğu durumlarda ise kan kültürü sonucunun çıkması 3 ila 5 gün kadar bir sürede değişiklik gösterir.
Kan kültürü neden yapılır?
Kan kültürü yapılma nedeni, kanda bulunan maya mantarlarının ya da bakterilerin tespit edilebilmesi, mevcut olan mikroorganizmaların tanımlanabilmesi ve hastanın tedavisinin yönlendirilebilmesi gibi nedenlerdendir. Tipik açıdan iki ya da daha çok sayıda kan kültürü alımı talep edilmektedir ve bir de ardışık kan örnekleri, hastadan alınmaktadır. Ayrıca hasta kişide potansiyel açıdan bir infeksiyon olduğuna işaret eden lökositlerin (beyaz kan hücreleri) sayılarında yükseliş görülüp görülmediğinin saptanması açısından da kan kültürü ve beraberinde tam kan sayımı talep edilmektedir. Bazen de kişinin organlarının genel sağlık durumunun anlaşılabilmesi adına idrar, beyin-omurilik sıvısı ve balgam kültürleri gibi farklı kültür testleri de yapılmaktadır.
Ne zaman test yaptırmak gerekir?
Kan kültürü alınması gereken zamanlar, hastada kaynağı tam olarak bilinemeyen bir ateş hali, titreme ve üşüme halleri, lökosit sayısında yükselme ve yorgunluk gibi sepsis bulgu ve belirtilerin tespit edildiği durumlardır. Bu bulgu ve belirtiler saptandığı zaman bu kan kültürü testinin yaptırılması gerekmektedir.
Kan kültürü pozitif olursa ne olur?
Kan kültürü sonucu pozitif olursa, test yapılan hastanın genellikle kan dolaşımında, hastanede acil olarak tedavi edilmesini gerektiren maya mantarı ya da bakteri infeksiyonunun (enfeksiyonla beraber hastalık belirtilerinin de meydana geldiği durum) bulunduğu anlamına gelmektedir. Sepsis, bu anlamda özellikle de bağışıklık sistemi tehlike risk altında bulunan kişilerde hayatı tehdit edebilecek etkide olabilmektedir.
Kan kültürünün ne zaman kaç tane alınması gerekir?
Kan kültürü, ideal olarak hastanın ateşi yükselmeden yaklaşık 1 saat kadar bir süre öncesinde alınmalıdır ancak genelde bu durum, pratikte pek de mümkün olmaz. Hastaya yapılan ilk kültür alımını takip eden 24 saatlik süre içerisinde (tekrar) alınacak olan ikinci kültür örneği açısından en uygun zaman belirlenememiştir. Çoğu zaman da bu zamanlamayı, hastaya uygulanan antibiyotik tedavisinin durumu ve ciddiyet derecesi belirler. Doktor da bu durumu baz alarak ikinci kültür testi zamanına karar verir.