Kontakt Dermatit

Kontakt Dermatit Nedir?

Kontakt dermatit, belirli maddelere temas sonucu ciltte oluşan bir reaksiyondur. Egzama; bir grup hastalığın ciltte sebep olduğu kuruluk, kızarıklık ve tahriş olma belirtilerinin genel adıdır. Cilde temas eden maddelere karşı gösterilen reaksiyona göre irritan kontakt dermatit ve allerjik kontakt dermatit olmak üzere iki çeşit dermatit oluşabilir. Dermatoloji alanında çok sık rastlanan bir hastalık grubudur. Her yaşta görülebilir. Hastanın öyküsü, fizik muayenesi, mesleği, temas halinde olduğu maddelerin sorgulanması ve doktoru gerekli görürse alerji testi yapılması tanı konulmasında önemli basamaklardır. Gebelik ve oral kontraseptif kullanımı duyarlılığı arttırabilir.

Kontakt Dermatit Belirtileri Nelerdir?

Duyarlı olunan maddeye temas sonucu ciltte kaşıntı, kuruluk, çatlaklar, kızarıklık ve su toplama belirtileri ortaya çıkar. Bu belirtiler vücudun temas edilen her yerini etkileyebilir ancak en fazla yüz ve ellerde görülür. Örneğin koltuk altları, ayak parmak araları, kasık ve bacağın birleştiği yerdeki katlanmalar üzerinde daha şiddetli bulgular oluşabilir.

İrritan kontakt dermatitte cildin önceden bir yatkınlığı olmasa da irritan ile temastan en fazla birkaç saat içinde bulgular ortaya çıkar. Temas edilen maddenin temas süresi ve konsantrasyonu ortaya çıkacak lezyonlar açısından önemlidir. Tekrar tekrar maruz kalma sonucu deride kuruma ve sertleşme oluşabilir.

Allerjik kontakt dermatitte ise aşırı duyarlılık reaksiyonu söz konusudur ve tekrarlayan temas sonucu belirtiler 48-96 saat içinde ortaya çıkar. İrritan dermatitten farklı olarak temas çok az yada kısa süreli de olsa alerjik reaksiyon gelişebilir. Temasın ilk 1 haftasında kızarıklık ve ödem ön plandayken daha sonra yerini kuru bir cilde bırakır. Duyarlı kişinin alerjen maddeye tekrarlayan teması sonucu hastalık kronikleşebilir. Bu durumda ciltte hiperkeratoz da adı verilen kalınlaşma ve sertleşme ve kuruluk sonucu çatlaklar ortaya çıkar. Vücudun bazı bölgeleri (saçlı deri ve avuçlar gibi) allerjik kontakt dermatite daha dirençlidir. Buna karşılık derinin ince olduğu ağız çevresi, kulak arkası, boyun, göz kapakları, el ve ayak sırtı, kalça ve uyluklar ve cinsel organlar daha sık görüldüğü alanlardır.

Kontakt Dermatit Nedenleri Nelerdir?

Kontakt dermatitin toplumda en sık görülen sebebi sabun, deterjan ve suyla (uzun süreli) temastır.

Temas halinde irritan kontakt dermatite sebep olabilecek maddeler:

• Su
• Sabun ve deterjanlar
• Renk açıcı ve çeşitli temizleyiciler
• Asitler
• Toz ve gazlar
• Alkol
• Makine ve endüstriyel yağlar

Doğada alerjik reaksiyona sebep olabilecek çok çeşitli yapıda alerjenler vardır. Çocuklarda daha çok giysi malzemeleri ve aksesuarlar rol oynarken, yetişkinlerde kozmetik ürünler ve krem formundaki ilaçlar etken olabilir.

Allerjik kontakt dermatite sebep olabilecek maddeler;

• Bitkiler
• Boyalar, yağ ve reçineler
• Kozmetik ürünler
• Mantar, bakteri ve parazitler
• Tekstilde kullanılan kimyasallar

Kontakt Dermatit Teşhisi

Hastadan alınan iyi bir hikaye ve yapılacak fizik muayene teşhis ve tedavide çoğunlukla yol gösterici olur. İrritan ve alerjik kontakt dermatit ayrımı yapılmasında lezyonların yerleşim yerine ve sıklığına yönelik sorular özellikle yol gösterici olacaktır.

• Örneğin periorbital (göz çevresinde) oluşan dermatite; kozmetik ürünler yada lens sıvıları
• Dudak ve ağız çevresinde; ruj, diş macunu ve gıdalar
• Kulak ve boyunda; küpe veya aksesuarlar
• Gövde ve ayaklarda; kıyafet ve ayakkabılar
• Koltuk altında; deodorant ve kıyafetler
• Makat çevresinde; tuvalet kağıdı, tüketilmiş gıda veya baharatlar, cilde sürülen ilaçlar rol oynayabilir.

Uzman gerekli gördüğü takdirde etkenin saptanmasına yönelik yama testi (patch testi) uygulayabilir. Bu test alerjen olabilecek maddenin kontrol altında ve ciddi irritasyon oluşturmayacak şekilde kişiye uygulanması esasına dayanır.

Kontakt Dermatit Tedavisi

Tedavide asıl prensip, dermatite sebep olan irritan yada alerjen maddenin tespit edilip hastanın bu etkeni içerisinde bulunduran ürünlerle direkt temasının önlenmesidir. Lezyonlar temas kesilir kesilmez iyileşme göstermeyebilir. Bu durumda ilaç tedavilerine başvurulur.

Kontakt Dermatit Tedavi Edilmezse

Kontakt dermatit bulaşıcı değildir ve tüm vücudu kaplayacak şekilde kontrolden çıkma gibi bir durum söz konusu olmaz. Ancak irritan yada alerjen madde uzaklaştırılmadığında kronik dermatite ilerleyebilir. Geç tanı olması durumda hastalar uzun süre kortizon tedavisi almak zorunda kalabilirler, böylece bu ilaçların yan etki gösterme ihtimali de artmış olur.

Kontakt Dermatite Ne İyi Gelir?

Hastalığın tedavi süresince ve iyileştikten sonra cildin nemli tutulması önemlidir. Allerjik kontakt dermatit tanısı alan hastalar alerjisi olduğu öğrenilen maddeleri içeren ürünlerden uzak durmalıdır. Örneğin lateks alerjisi varsa lateks yerine plastik eldiven tercih edilebilir. Benzer şekilde olası alerjeni içeren kozmetik ürünlerin içerikleri konusunda daha dikkatli olarak hastalığın tedavisinde kontrol sağlanabilir. Ülkemizde ve dünyada nikel alerjisi en sık kontakt dermatit sebeplerinden biridir. Kadınlarda daha sık görülmesi imitasyon takılarla ilişkilidir. Aynı zamanda bozuk para, kozmetikler ve yiyeceklerde nikel içerebilir. Bu durumlarda hedef nikel içeren maddelerden uzaklaştırılmasıdır.

Kontakt Dermatite Ne İyi Gelmez?

Cilt irritasyonuna sebep olduğu tespit edilen maddeler dışında lezyonların iyileşmesini sağlamak için hasta kendi kendine çeşitli bitkisel yağ ve kremler uygulamamalıdır. Bu gibi maddelerin de dermatite sebep olabileceği unutulmamalı ve doktor görüşü alınmalıdır. Hasta tanı alıp dermatit sebebi tespit edildikten sonra ilaçlı tedaviye uyum sağlayarak irritan maddelerle teması engellenirse tablo çoğu zaman kısa sürede kontrol altına alınabilir.

Kontakt Dermatit İlaçları

İlaçlar basamak tedavisi şeklinde, doktor tarafından gerekli görüldüğü doz ve sürede kullanılmalıdır.

• Kortikosteroidler: Özellikle alerjik dermatitte inflamasyonu baskılayarak hastalığın kontrol altına alınmasında oldukça etkili olurlar. Kontakt dermatitin akut döneminde sulu lezyonlar için ıslak pansumanlar kullanılır. Sonrasında kortizon içeren kremler bölgeye uygulanır. Uygulamada önemli nokta ilacın emiliminin arttırması için derinin öncesinde hafif nemlendirilmesidir. Hastalığın alevlendiği dönemde iğne formunda prednizolon tercih edilebilir. Yan etki oluşması uzun süreli kullanımlarda ciltte atrofi (incelme) şeklinde olabilir. Özellikle flor içeren steroidlerin yüze uygulanmasından sonra yatkınlığı olan kişilerde gül hastalığına (akne rozasea) benzer belirtiler ortaya çıkabilmektedir. İlaç kullanımı bırakılınca tablo normale döner. Hiperpigmentasyon (ciltte koyulaşma), yara iyileşmesi gecikmesi, görülme ihtimali olan diğer yan etiklerdir. Bu sebeple günde bir yada iki defa uygulanmalı ve mümkün olan en kısa zamanda bırakılmalıdır.
• Antihistaminikler: Yanma ve kaşıntıyı azaltması için oral antihistaminik ilaçlardan faydalanılabilir. Antihistaminik içeren topikal (cilde uygulanan) ilaçlar ise duyarlılık kazandırıcı özellikleri sebebiyle önerilmezler.
• Nemlendiriciler: Lezyonlar iyileştikten sonra dahi cildin nemli tutulması önemlidir. Ayrıca el yıkamada içerisinde nemlendirici olan sabunlar tercih edilebilir.
• Alternatif tedavi olarak: Vücuttaki savunma hücrelerine etki edip bağışıklığı baskılayan ilaçlar olan takrolimus ve pimekrolimus kullanılabilir. Dirençli olgularda fototerapi (PUVA) oldukça etkili olabilir aynı zamanda immünosüpresanlar (siklosporin gibi) da gerekli görülürse kullanılabilir.

Bebeklerde Kontakt Dermatit

Bebekler allerjik kontakt dermatit diğer yaş gruplarına göre daha az görülür. Bunun sebebi alerjen maddelere temasın daha az olmasıdır. Ancak çocuk bezinin temas ettiği bölgelerde bebek bezi dermatiti gelişebilir. Daha çok 8-12. aylarda ortaya çıkar. Bezin altında kalan bölgedeki nem, idrar ve dışkı gibi bileşenlerin etkisi ile irritan kontakt dermatit oluşabilir.

Tanı klinik olarak konulur. Lezyonlar tipik olarak kıvrımı bölgeleri etkiler ve ilk klinik belirtileri cilt kuruluğu olabilir. Daha sonra bezin temas ettiği bölgelere yayılan kızarıklık ve ödem ortaya çıkar.

Tedavide cildin iyileşmesini hızlandırmak ve tekrar oluşmasını engellemek amaçlanır. Bebeklerin temizlenme sıklığı ve şekli, ayrıca kullanılan sabun ve temizleme araçları da önemlidir. Bez sık sık değiştirilmelidir. Belli aralıklarla bezlenmeden bölgenin havalanması sağlanmalıdır. Ayrıca alkol içeren mendillerle ve çok bastırarak temizlemek de cildin bariyer fonksiyonlarında bozulmaya sebep olacaktır. Bebeklerdeki bu durum halk arasında hastalık olarak kabul edilmeyip doktora başvurmadan çeşitli tedaviler uyguladığı bilinmektedir.

Tedavi amaçlı bölgeye uygulanan kına sonucu hemolitik anemi (kan hücrelerinin yıkımı ile gelişen kansızlık) ve akut böbrek yetmezliği gelişen bir vaka bildirilmiştir. Hastalık kronikleşirse üzerine bakteriyel enfeksiyonlar eklenebilir ve antibiyotik kullanımı gerekebilir. Aile bebeklerinde ateş, bölgede ısı artışı, su toplanması ve egzamada ani artış tespit ederlerse enfeksiyon değerlendirilmesi için en kısa sürede doktora başvurmalıdır.

Kontakt Dermatit için Hangi Doktora Gidilir?

Tekrarlayan şikayetleri olan kişiler kontakt dermatite sebep olan etkenin tespit edilmesi ve ayırıcı tanının yapılması için bir Dermatoloji uzmanı ile görüşülmelidir. Kişinin mesleği, hobileri, kıyafetleri ve temas halinde olduğu maddeler yol gösterici olacaktır. Bununla birlikte uzman doktor, lezyonların yerleşim yerlerine göre olası etkeni tespit edecek ve uygun görürse alerji testleri uygulayacaktır.