Saç Analizi Nedir?

Saç analizi, saçta oluşmuş sorunların nedenini öğrenmek veya oluşabilecek sorunları önceden tespit etmek amacıyla başvurulan bir uygulamadır. Saç analizi yaptırarak saç derisi ve saç telleri hakkında bilgi almak mümkündür. Saç tipi, saçın kalitesi, sıklığı, saç dökülme nedeni, saç deri problemleri ve hastalıkları yapılacak saç analizi testi ile anlaşılmaktadır. Soruna bağlı olarak başvurulan analiz türleri cihazlı veya cihazsız olmak üzere farklılık göstermektedir.

Saç Analizi Yapılmasını Gerektiren Hastalıklar

Saç analizi ile dermatolojik veya sistematik rahatsızlıkların tanısı koyulabilmektedir. Böylece tespit edilen soruna göre tedavi sürecine başlamak mümkün olmaktadır. Saç analizi yapılmasını gerektiren hastalıklar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

Saç Dökülmesi

Saçların %85’i ile %90’ının büyüme evresinde ve %10 ile %15’inin ise dinlenme evresinde olduğu bilinmektedir. Dinlenme evresinde olarak belirtilen saçlar bir süre sonra doğal yolla dökülmekte ve dökülenlerin yerine yeni saçlar büyümektedir. Saç dökülmesi seyrine bakıldığında bir kişide günde 100 tele kadar saçın dökülmesi normal olarak karşılanmaktadır. Yoğun saç dökülmesi ile karşılaşılması ve bunun uzun süreli devam etmesi ise saç analizi yaptırmayı gerekli kılan nedenler arasındadır.

Saçkıran

Saç derisinde mantarın neden olduğu hastalık olan saçkıran, saçta bir tür enfeksiyon oluşumudur. Saçkıran oluşan bir saç derisinde; sivilce gibi bir görünümün zamanla genişlemesini, aniden bölgesel dökülmeler takip eder. Saçkıranın var olduğu deride yuvarlak veya oval şekiller oluşur ve dışarıdan bakıldığında bu saçsız alan kolaylıkla görülebilmektedir. Otoimmün bozukluklar (vücudun kendi hücrelerini yabancı olarak görmesi) nedeniyle ortaya çıktığı bilinen saçkıran, bağışıklık sisteminin kişinin kendi hücrelerine saldırması, saç dökülmesi ve saçın uzamayı durdurması ile sonuçlanır.

Seboreik Dermatit

Saçlı deride görülen seboreik dermatit, saç derisinde sırasıyla kepeklenme, deride kızarıklık ve sarımsı yapışkan kabuklar ile kendi belli eden bir tür deri hastalığıdır. Tedavi edilmediğinde yayıldığından, belirtiler fark edilir edilmez doktor muayenesi şarttır.

Saçta Kepeklenme

Kafa derisinin kabararak pul halinde dökülmesi, saçlarda kepeklenme olarak bilinmektedir. Pullanan deri kopar ve saça karışarak beyaz taneler halinde görülür. Normalde günlük olarak deriden parçalar halinde kopan kepekler kendi kendine yok olurlar. Bazı nedenlerden (seboreik dermatit, saç boyası ve spreyi gibi alerjik temas dermatiti, sedef hastalığı, vb.) dolayı ise hücre yenilenmesi sonrasında kaybolmaz ve kümeler halinde saçta birikirler. Kepeğin altında yatan nedenin öğrenilmesi ve hastalığın tedavisi için saç analizi yaptırmak gerekir.

Saçta Renk Değişiklikleri

Saç tellerinde renk değişikliğine neden olan etmenler edinsel veya endojen olabilir. Edinsel nedenler mevsimsel değişime bağlıdır. Yaz aylarında güneşe veya deniz suyuna maruz kalan saçlarda renk değişiklikleri görülebilir. Kalıcı değildir. Endojen nedenler ise metabolik hastalıkların habercisi olabilir. Beslenme yetersizliği, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, demir eksikliği anemisi ve A vitamini eksikliği saç renginde değişikliğin nedenleri arasında sayılabilir.

Saçta Aşırı Yağlanma

Saç derisinin yağlanmasıyla birlikte saç tellerinin de yağlı olarak görünmesi; çevresel veya genetik faktörlere bağlı olabileceği gibi saçın derisinde oluşan bir hastalık da saçta aşırı yağlanmaya neden olmuş olabilir. Saç analizi ile saçta aşırı yağlanma sorununun altında yatan asıl neden öğrenilebilir. Uygun tedavi yöntemiyle bu sorundan kurtulmak mümkündür.

Saç Analizi Nasıl Yapılır?

Saç analizi, saç derisinde yatan hastalıkları teşhis etmek amacıyla doktor isteğiyle veya saçların sağlıklı olup olmadığını öğrenmek amacıyla kişinin kendi talebiyle yaptırılmaktadır. Saç analizi sırasında izlenen adımları şöyle sıralayabiliriz:

• Hastalık öyküsü
• Fiziki muayene
• Mikroskobik inceleme
• Cerrahi yöntem (Saçlı deri biyopsisi)

Hastalık Öyküsü ile Saç Analizi (Gözleme Dayalı)

Belirti gösteren bir hastalık nedeniyle saç analizi söz konusu olduğunda tanı koyabilmek adına gözleme dayalı değerlendirme yapılırken hastaya bazı sorular sorulmaktadır. Bu sorular arasında:

• Hastalığın genetik olup olmadığı
• Sorunun başlama tarihi
• Hastanın yaşı ve mesleği
• Saça uygulanan müdahaleler (kullanılan şampuan veya uygulamalar gibi)
• Kullanılan ilaçların bilgisi
• Hastanın beslenme düzeni ve psikolojik durumu yer almaktadır.

Fiziki Muayene ile Saç Analizi

• Saç derisinin incelenmesi amacıyla fiziki muayene testine başvurulabilmektedir.
• Bu muayenede saçın tipi, dökülme durumu ve dökülen alanın genişliği gibi faktörler göz önünde bulundurulur.
• Hormon veya kan testlerine ihtiyaç duyulabilir.
• Saç çekme testi, fiziki muayene ile saç analizi yaparken başvurulan tanıya yardımcı bir uygulamadır.
• Saç çekme testi uygulaması yapılabilmesi için saçın 2 gün yıkanmamış ve herhangi bir işlem uygulanmamış (fön, tarama, kozmetik, bakım vb.) olması gerekir.
• Testin uygulanması sırasında saçın farklı alanlarından olmak üzere saç, diplerinden uçlarına doğru hafifçe çekilmektedir.
• Tutulan saç miktarına göre ele gelen saç miktarı oranı %10’dan fazlaysa test pozitif kabul edilmektedir.
• Saç çekme testi hem saç dökülmesi hem de diğer saç hastalıklarının tanısında tercih edilmektedir.

Mikroskobik İnceleme ile Saç Analizi

Saç analizi yöntemlerinden mikroskobik inceleme ile saç gövdesi 100 kata kadar yakınlaştırılarak incelenebilmektedir. Saçın dokusu ve durumu kontrol edilerek tanı koymaya yardımcı çeşitli mikroskobik inceleme yöntemleri vardır.

Trikoskopi

• Mikroskobik inceleme ile saç analizi yapma yöntemlerinden en sık başvurulanıdır.
• Dijital dermoskopi cihazı veya el dermoskopları kullanılarak uygulanır.
• Lens sistemi ile çalışan bu cihazlar yardımıyla; kıl gövdeleri, kıl kökleri, saçlı deri alanları ve damarlar incelenebilmektedir.

Trikogram

• Saç dökülmesi şikayeti olanlarda tercih edilen trikogram mikroskopik inceleme, saç dökülmesi tipini ortaya çıkarmak amacıyla kullanılmaktadır.
• İşlemden önce hastanın saçlarının 5 gün boyunca yıkamaması gerekir.
• Saça herhangi bir uygulama (saç jölesi, saç boyası, sert saç fırçası ile tarama, vb.) yapılmamalıdır.
• Uygulama sırasında saçın uygun görülen en az iki alanı tokalarla ayrılır ve saçlı deriden güçlü bir şekilde çekilir.
• Deriden ayrılan saç kökleri balsam damlatılarak ışık mikroskobu altında incelemeye alınır.
• Bu işlem saçın yapısı ve büyüme sırasındaki anormalliklerin saptanmasını sağlar.
• Uygulaması kolay bir yöntemdir ancak hastada ağrıya neden olur. Bu nedenle çok sık tercih edilmez.

Fototrikogram

• Fototrikogram tekniği, trikogram tekniğiyle aynı amaca hizmet eder. Saç dökülmesi şikayetiyle hekime başvuran hastalarda uygulanmaktadır.
• Otomatik yazılım programı olan bir cihaz kullanılarak saç büyümesinin analizi yapılır.
• Cihaz yardımıyla saçların evresi ve anormal saç tellerinin saptanması sağlanır.
• Uygulama sırasında tıraş makinesi kullanılarak saç derisinde 0.5 mm boyutta kıllar kalacak şekilde saç kesilir.
• Kesilen bölgeye bir çeşit solüsyon sürülür ve bölge siyah renkte bir boya ile boyanır.
• Boyanan bölgenin fotoğrafı çekilir ve hasta üç gün sonra tekrar muayeneye çağrılır.
• Solüsyon sürülen alan mikroskop ile incelenir ve büyümeyen saçlar ile büyüyen saçların tespiti yapılarak hastalığın teşhisi yapılır.

Işık Mikroskopi Yöntemi

• Saçlı deride mantar enfeksiyonu, ailesel saç hastalıkları (genodermatozlar) ve saç teli yapısındaki bozuklukların tanısında kullanılan yardımcı bir yöntemdir.
• Saç ve saçlı deriden örnek alınır ve alınan örneğe potasyum hidroksit ilave edilir.
• Örnek uygun hale gelince mikroskop yardımıyla inceleme yapılır.

Saçlı Deri Biyopsisi (Cerrahi Müdahale)

• Saçlı deri biyopsisi, saç analizi amacıyla uygulanan diğer yöntemlerin tanı koymada yetersiz kaldığı durumlarda yapılır.
• Lokal anestezi altında yapılan saçlı deri biyopsisinde, saç derisinin uygun bir bölgesinden yeterli şekil ve büyüklükte parça alınması söz konusudur.
• Biyopsi öncesinde saç derisinden alınacak bölge antiseptik ürünlerle temizlenir ve lokal anestezi ile uyuşturulur.
• Alınan parça patoloji biriminde mikroskobik yöntemlerle incelenir.
• Gerekli görülmesi halinde kesinin atıldığı yer dikiş (sütür) ile dikilmektedir.
• Saçlı deri biyopsisi 2-4 hafta içerisinde sonuçlanmaktadır.
• Tanısı konulan saç veya saçlı deri hastalığıyla ilgili tedavi yöntemine doktor kontrolünde başlanır.

Saç Analizi Riskleri

• Saç analizinde cerrahi müdahaleye başvurulması gerektiğinde oluşabilecek riskler söz konusudur.
• Anestezi uygulanmasına bağlı olarak alerjik reaksiyonlar gelişebilir. Örnek alınan deride kanama olabilir.
• Yara yeri enfeksiyon kapabilir.
• Dikiş atılması gerektiği durumlarda az da olsa iz kalma riski vardır.
• Biyopsi uygulanan bölge iyileştikten sonra ciltte açık veya koyu renk değişiklikleri görülebilir.
• İşlem bölgesinde şişlik, kan toplaması ve dikiş açılması gibi oluşumlar gözlenebilir.
• Saç analizinin nadir görülen riskleri arasında ise komşu doku ve organlarda kısmi hasar ve his kaybı yer almaktadır.