Saç Biti

Saç Biti Nedir?

Saç biti; insan bitlerinin bir üyesi olan, gri renkli ve zorunlu bir dış parazittir. İnsan kafa derisine ve saçlarına tutunarak yaşar. Seyrek olmakla birlikte sakal ve bıyıkta da bulunabilir. En çok kulak arkası bölgesi saçlarına ve ense bölgesi üstünde ki saçlara tutunmayı sever. İnsan kanı ile beslenir.

Saç bitlerini “zorunlu parazit” şeklinde belirtmemizin sebebi, erişkin bir saç biti parazitinin konağından (insan) ayrılınca sadece 1-2 gün hayatta kalabilmesidir. Saç biti sirkeleri ise konağından uzakta yaklaşık 10 gün hayatta kalabilirler. Saç bitleri evcil hayvanların üzerinde hayatta kalamazlar.

Saç biti insan olan her yerde bulunabilir. Fakat kalabalık bölgelerde (okul, toplu taşıma vb.) daha sık bulaşma gözlenmiştir. Daha çok okul çağı çocuklarında görülür. Saç bitinin kirlilikle ilişkisi yoktur.

Erişkin saç bitleri yaklaşık 1-2 mm iken, saç biti sirkesi yaklaşık 0,5 mm uzunluğundadır.

Erişkin bir saç bitinin geniş bir karnı ve uzun bacakları (6 adet) vardır.

Bacaklarının ucunda saç, deri ve kıyafetlere tutunmak için gelişmiş olan pençe şeklinde yapılar mevcuttur. Aynı zamanda ağzında ise insan derisini kazımak ve kanını emmek için özel gelişmiş olan parçaları mevcuttur.

Saç Biti Nasıl Bulaşır?

Saç bitinin kanatları yoktur, bu yüzden uçarak veya zıplayarak bulaşamazlar. Bir insandan diğer insana direk temasla geçerler. Veya kişisel eşyaların kullanımı (özellikle tarak, havlu, yastık, şapka vb.) ile bulaşabilir. Saç biti insandan uzakta birkaç gün, sirkesi ise yaklaşık on gün yaşayabildiği için dökülmüş saçlarla da saç biti geçebilir. Saç bitinin geçtiği insanda da yayılması için kullanılan eşyanın yumurta veya dişi bit içermesi yeterlidir. Evcil hayvanların üzerinde hayatta kalamadığı için evcil hayvanlardan insana bulaşma veya insandan evcil hayvana bulaşma söz konusu değildir.

Saç Biti Bulaşanın Belirtileri Nelerdir? (Nasıl Anlaşılır?)

Kafa derisinde, özellikle kulak arkası ve arka boyun bölgesinde, nadiren kaşlarda şiddetli kaşıntı görülür.

Saç bitinin ısırdığı deri bölgesel olarak kalınlaşır ve kahverengileşir.

Şiddetli kaşıntı, derinin bölgesel renk değiştirmesi ve kalınlaşması rahatsızlıklarına pedikülüz denir.

Erişkin saç biti hareketli olduğu için görünmesi zordur. Fakat saç tellerine sıkıca tutunmuş saç sirkelerini görerek bitlenmeyi anlayabiliriz. Saç bitleri en çok kepek ile karışır. Bunu ayırt etmek ise çok kolaydır. Kepek kafa derisinin dökülmesiyle oluşur, saça tutunmuş halde değildir ve saç tellerini hareket ettirdiğimizde kolayca saçtan ayrılır. Saç biti sirkeleri ise saç tellerine kuvvetlice yapışmıştır saçtan kolayca ayrılmaz.

Saç Biti Bulaşanın Teşhisi

Kaşıntı belirtisi üzerine saçlı deri, özel bir ışık altında (wood lambası) dikkatlice incelenir. Nu inceleme sırasında doktor tarafından kafa derisi ve saçlar elle muayene edilerek araştırılır. Wood lambası saç biti yumurtalarının mavimtırak görünmesini sağlar. Kafa derisinde ya da saç tellerinde tutunmuş erişkin saç biti parazitinin veya yaşayan sirkelerinin direk görülmesiyle saç biti bulaştığı düşünülür.

Kafa derisinde bulunan bazı sirkeler ölü olabilir. Mikroskop altında inceleme ile sirkenin canlı veya ölü olduğu ayırt edilebilir. Ölü sirkeler daha önceki bir bitlenmeden kalmış olabilir. Sirkelerin karışabileceği diğer maddelerden ayrılması ile bitlenme teşhisi kesinleşir.

 Saç biti sirkesi, kepek ve kullanılan saç ürünlerinin kalıntıları gibi maddelerle karışabilir.

Saç Bitinin Tedavisi

Sadece saç biti taşıyan kişi değil, çevresinde yakın temasta olan kişilere de kontrol yapılmalı ve tedavi uygulanmalıdır. Parazit bulaşan kişinin çevresine ve kendisine, bit veya sirke bulunma ihtimali olan kişisel eşyalarını kullanmamaları tembihlenmelidir. Bu eşyalar ve ortak kullanımı olan, bit veya sirke bulunabilecek eşyalar temizlenmelidir.

Bu eşyalardan yıkanabilecek olanları sıcak suyla yıkayarak ya da kuru temizlemeye vererek arındırmak mümkündür. Yıkanamayacak olanları ise ağzı kapalı bir ortamda 2 hafta bekletmek gerekir. Böylece üzerindeki sirke veya yeni çatlayacak yumurtaların kesin olarak öldüğünden emin olunur.

Saç Bitinin Temizlenmesi

Parazit bulunan kişinin saçları mekanik temizlenmeyle sirkelerden arındırılmalıdır. Bitler de mekanik temizlenme ile temizlenebilir. Erişkin bitler hareket edebildikleri için bu oldukça zordur.

Özel bit şampuanları mekanik temizlemeye yardım eder. Şampuan uygulamasından önce beyaz sirke ile saçları yıkamak, sirkelerin saçlara yapışmasını sağlayan maddenin etkisini azaltır. Doktorunuz tarafından önerilen bit şampuanı ile yıkanan saçlar, özenli ve dikkatlice ince dişli taraklar (saç biti tarağı) yardımı ile birkaç kez taranmalıdır. Bu taramalar sonucunda genellikle sirkeler saça tutunup hareket edemediğinden dolayı, tarağın ince dişleri arasında sıkışır ve saçtan temizlenir. Fakat yine hareketli olduğu için erişkin bitler kaçabilirler. Bu yüzden saçlar özellikle ıslakken taranmalıdır. Bu şekilde hareket edebilen erişkin bitlerin hareketi kısıtlanır ve yakalanıp saçtan temizlenmesi kolaylaşır.

Taranmış ve kurulanmış saça doktor tarafından önerilen losyon veya krem şeklinde olan ilaçlar uygulanabilir.

Bu tedavi işlemi bir hafta veya on gün sonra tekrarlanmalıdır. Çünkü erişkin bir bitin bıraktığı yumurtalar 7- 8 gün içerisinde çatlayarak sirke oluşturur. Kalan yumurta varsa, bir hafta içerisinde tedaviyi tekrarlayarak yeni sirkeler ve bitler oluşmasını önleyebiliriz.

Saç Biti Tedavi Edilmezse

Saç biti uzun dönemde herhangi bir sağlık problemi oluşturmasa da kısa dönemde ve bölgesel olarak kişisel sağlığımızı etkiler. Ayrıca bulaşıcı olduğu için toplumsal sağlığımızı da tehdit eder.

Bitler ısırdığı bölgede sürekli kaşımanın ve deriyi tahriş etmenin de etkisiyle dermatit (cilt iltihabı) yapabilirler. Aynı zamanda çok yoğun bir kaşıntıya sebep oldukları için psikolojik ve sosyolojik açıdan hayat kalitesini ciddi oranda düşürür.

Dişi bir saç biti, tüm hayat döngüsü boyunca yaklaşık 100 adet bit üretebilir. Dişi erişkin bir saç bitinin ömrü yaklaşık 3 haftadır ve yeni neslin yetişmesi, erişkin hale gelmesi neredeyse 3 haftayı bulur. Müdahale edilmezse kişi kısa süre sonunda bir bit istilasına uğrayabilir. Ve çevresindeki insanlara da çok kolay bir şekilde bulaştığını düşünürsek, hızla yayılıp sağlıklı hayatlarımıza karanlık bir gölge olabilir.

Özellikle kalabalık yaşam alanlarında (sınıf, yatakhaneler, toplu taşıma) düzenli saç ve kafa derisi kontrolü yapmak, saç bitinden korunmak için önemli bir adımdır.

Saç Bitine Ne İyi Gelir?

• Saç bitine karşı önlem almak için, özellikle okul çağı çocuklarına ve kalabalık ortamda sürekli bulunan insanlara düzenli olarak kafa derisi ve saç kontrolü yapılmalıdır.
• Saç biti olduğu durumlarda ise temizleme işleminin 7- 10 gün içerisinde tekrarlanması, bitin kesinlikle bittiğinden emin olunması gereklidir.
• Saçları kestirmek veya tıraşlamak tedavide kullanılabilecek bir yöntemdir. Aynı zamanda saç biti şampuanı ve mekanik temizlemeden önce beyaz sirke uygulanması, temizliğe yardımcı olur.
• Doktorun verdiği tedaviye uymak, evi ve kişisel eşyaları temizlemek uzun bir tedavi süreci olabileceği için sabırlı olmak gereklidir.

Saç Bitine Ne İyi Gelmez?

• Çamaşır suyu, kireç vb. temizlikle ilgili kimyasal maddeler, böcek ilacı, saç boyası, gazyağı gibi maddeler kesinlikle kullanılmamalıdır.
• Dumana maruz bırakmak, aşırı sıcak su ile paraziti öldürmeye çalışmak gibi yöntemler kesinlikle çok zararlı ve yapılmaması gereken şeylerdir.

Saç Biti İlaçları

Bit ilaçları, genellikle reçete edilmek yerine doktor tarafından önerilen şampuanlardır. Böyle olsa dahi bit şüphesi durumunda teşhisin kesinleşmesi için doktora gitmek önemlidir. Ayrıca tekrar eden bitlenme durumlarında, yanlış uygulama sonucu başarısız sonuçlanan tedavilerde ve ilaca direnç sonucu başarısız olmuş vakalarda reçeteli ilaçlar yazabilir.

Reçete ile yazılmayan ve önerilen şampuanların içeriğinde genelde Permetrin ve Piretrin bulunur.  Verilen şampuanların üzerinde nasıl kullanıldığı ve saçta ne kadar bekletileceği yazar. Bu bilgiler mutlaka okunmalıdır. Nasıl uygulanacağı ve nasıl temizleneceği ürüne özgü şekildedir. Bu nedenle uygulamadan önce uyarıların tamamı okunmalıdır. Reçete edilebilir ilaç içerik örneği olarak da benzil alkolü verebiliriz. Benzil alkol bitlere toksik (zehirli) etki göstermez. Ancak saç bitinin oksijen ile bağlantısını keserek ölmelerine sebep olabilir. 6 Aydan küçük bebeklerde Benzil alkol kullanımı nöbet gibi yan etkilere sebep olabildiği için önerilmemektedir.

Piretrin, krizantem çiçeğinden elde edilir ve bitlere toksik etki gösterir. Genellikle başka maddelerle birleştirilerek kullanılır. Krizantem çiçeğine alerjiniz varsa kullanmayınız. Kaşıntı ve kafa derisinde kızarıklık gibi yan etkiler yapabilir.

Permetrin ise, piretrinin sentetik versiyonudur. Benzer yan etkiler yapabilir.

İlaç içerikleri şu şekildedir: Benzil Benzoat emülsiyonu, piretrin, permetril içeren sprey, losyon ve şampuanlar.

Çocuklarda Saç Biti

Çocuklarda düzenli saç biti kontrolü çok önemlidir. Çünkü çocuklar sınıf vb. yerlerde oyun oynarken diğer çocuklarla yakın olduğu için rahatlıkla bit bulaşmasına maruz kalabilir. Kaşıntıları olsa bile bunu önemsemeyip bit bulaştığını uzun süre fark etmemenize sebep olabilir. Bu yüzden düzenli kontrol, çocuk davranış gözlemi, durmadan kaşınıp kaşınmadığını fark etmek ve bunu sorgulamak önemlidir.

Bitlenmek, çocuklara kendini kötü hissettirip özgüven kaybına neden olabilir. Bu yüzden bunun herkesin başına gelebileceği ve kirlilikle bağlantısı olmadığı bilinci çocuklarımıza tedavi sırasında aşılanmalıdır.

Aynı zamanda sınıf vb. yerlerde dikkatli davranması, kişisel eşyalarını paylaşırken de dikkatli olması tembihlenmelidir.

Saç Bitinin Yaşam Döngüsü

Saç bitinin yaşam döngüsünü 3 evrede inceleyebiliriz:

Saç bitini 1.evrede sirke (yumurta), 2.evrede nimf, 3.evrede ise erişkin şeklinde isimlendiririz. Sirkeler 8 gün içerisinde nimfe dönüşebilir. Nimf de aynı erişkin saç biti gibi kan emebilir. Nimfler yumurtlayamazlar. 8 ile 16 gün arasında erişkin bir saç bitine dönüşür ve yeni yumurtalar üretmeye başlar.

Saç Biti Neden Kaşındırır?

Saç biti deriye tutunduktan sonra beslenmek için deriyi ısırır bu sırada antijenik özellikte (vücuda yabancı sayılan, vücut tarafından düşman olarak algılanan) bir tükürük salgılar. Bu tükürük, antijenik özelliğinden dolayı o bölgede savunma hücrelerini harekete geçirir ve bölgeye kan akışını arttırmak için kılcal damarları genişletir. Bölgeye ulaşan savunma hücreleri ve onlardan salgılanan maddeler yangısal bir reaksiyon oluşturur. Bu yangısal reaksiyon kaşıntıya neden olur.

Saç Biti için Hangi Doktora Gidilir?

Kaşıntı belirtisi (özellikle ense bölgesi ve kulak arkası kaşıntılarında), parazit varlığının görülmesi ya da saç biti bulaştığından şüphelenmesi durumda herhangi bir tedaviye başlamadan önce mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Dermatoloji deri ve zührevi hastalıklarla ilgilenen bir tıp dalıdır. Dermatolog ise dermatoloji alanında uzmanlaşmış doktora verilen unvandır. Bitlenme durumunda veya şüphesinde dermatologlara başvurabilirsiniz.