Brusella

Brusella Hastalığı Nedir?

Brusella hastalığı, tıp literatüründe “bruselloz” olarak adlandırılır. “Peynir hastalığı” ve “malta humması” olarak da anılmaktadır. Hafif grip benzeri belirtilerden ağır belirtilere kadar değişebilen bir kliniğe sahip olabilen; akut ve kronik seyredebilen, vücutta birçok sistemi etkileyebilen, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde sık görülen bulaşıcı bir hastalıktır. Her iki cinsiyeti ve her yaş grubunu etkileyebilmesine rağmen 20-40 yaş arasındaki erkeklerde daha sık görülür. 

Etkeni; gram negatif, katalaz negatif, hareketsiz, spor oluşturmayan bir bakteri türü olan brusella’dır. Brucella bakterisinin farklı türleri mevcuttur. Brusella melitensis insanlarda brusellozun en sık nedenidir ve brusella melitensisin neden olduğu bruselloz dünyada en yaygın zoonozdur (hayvanlardan insanlara bulaşabilen hastalıklar zoonoz olarak tanımlanır).  

Brusella neotomae çöl farelerinde, brusella ovis koyunlarda görülür ve insanlarda hastalığa neden olmaz. 

• Brusella melitensis, koyun, keçi ve develerde,
• Brusella abortus, sığır ve mandalarda,
• Brusella suis, domuz ve köpeklerde,
• Brusella canis köpeklerde karşımıza çıkar. 

Brusella bu hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Hayvanlarda görülen brusellozu önlemek için aşılar geliştirilmiştir fakat insanlar için aşı mevcut değildir. Özellikle bu hayvan grupları ile ilgilenen mesleklerde çalışanlar risk altındadır. 

Bruselloz açısından risk altındaki meslek grupları:

• Hayvancılık ile uğraşanlar
• Hayvan bakıcıları
• Çobanlar
• Veterinerler
• Mezbaha çalışanları
• Deri ve yün ile uğraşanlar
• Et paketleme görevlileri
• Kasaplar
• Laboratuar çalışanları
• Avcılar 

Brusella Belirtileri Nelerdir?

Bruselloz, bakteri vücuda alındıktan sonra 1 hafta-3 ay içerisinde belirti vermeye başlar.  

Akut Bruselloz: Hastalık belirti vermeye başladıktan sonraki ilk 8 haftalık dönemdir. Bu dönemde görülen belirtiler diğer birçok hastalıkta karşımıza çıkabilir. Bruselloza özgü değildirler. 

• Ateş: 38.5°C’nin üzerindedir. 
• Ateşe terleme eşlik eder. Bruselloz hastaları, yastığı çarşafı ıslatacak kadar çok terlerler.
• Kemik ağrısı
• Eklem ağrısı
• Kas ağrısı
• Halsizlik
• Baş ağrısı
• İştah azalması
• Bulantı, kusma
• İshal, kabızlık

Bu belirtiler doğrultusuna brusella düşünülmeyip tanı konulamayan veya yetersiz antibiyotik tedavisi verilen hastalarda hastalık uzayarak 1 yıla kadar sürebilir. Bu nedenle nedeni  bilinmeyen ateş tanısı takip edilen her hastada bruselloz düşünülmelidir. 1 yıla kadar uzayan bu süre zarfında hastada ateş devam edecektir. 

Brusella hastalığında karşılaşılan ateş tipi ondülan ateştir: Ateş günler içinde yükselir, birkaç gün yüksek kalır ve günler içinde düşer, birkaç gün düşük kalır ve bu seyir aynı şekilde tekrarlayarak devam eder.

Bruselloz birçok sistemi veya organı etkileyebilmektedir. 

Kronik Bruselloz: Brusellozun 1 yıldan uzun süre devam etmesi halidir. Depresyon sıktır. Halsizlik, çabuk yorulma, kilo kaybı görülebilir. Ateş bu dönemde nadir görülür.  

Brusella Nedenleri Nelerdir?

Bruselloz, bireyin brusella bakterisi ile enfekte olması nedeniyle ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalıktır. 

Brusella hastalığı nasıl bulaşır:

A. Gıda kaynaklı bulaş: Brusella ile enfekte hayvanların ürünlerinin tüketilmesi sonucunda meydana gelir.

• Kaynatılmamış sütün tüketilmesi.
• Kaynatılmamış süt ile hazırlanan tereyağı, krema, dondurma ve taze peynirin tüketilmesi. 
• Et ürünlerinin çiğ tüketilmesi. ( özellikle hayvanın karaciğerinde, dalağında, böbreğinde ve testisinde brusella bakterisinin yoğunluğu daha fazladır.)

Brusella bakterileri %10 tuz içeren salamura peynirde 45 gün, %17 tuz içeren salamura peynirde ise 30 gün canlı kalmaktadırlar. Fakat tuz oranının net olarak hesaplanması günlük hayatta yapılabilecek bir şey değildir. Bu nedenle brusellanın gıdalarla bulaşmasının önüne geçmek için pastörize olmayan taze peynirlerin 6 ay bekletildikten sonra tüketilmesi gerekmektedir. 

B. Brusella bakterisinin bulunduğu çevreden direkt temas yoluyla ve solunum yoluyla bulaşabilir.

C. Hastalığı taşıyan hayvanların eti, salyaları, idrarı, dışkısı, doğurdukları yavrulara çıplak elle temas edilmesi ile bulaşabilir.

D. İnsandan insana bulaş nadirdir fakat cinsel ilişki, kan ve organ bağışı ile bulaşabilir. 

Brusella Teşhisi

Anamnez (öykü): Hastadan iyi bir öykü almak her hastalıkta olduğu gibi brusellozda da önemlidir. Brusellozun kendine özgü belirtileri yoktur. Grip benzeri bir tablo ile kendini gösterir. Bu nedenle ateş, terleme, kemik ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı, halsizlik, kilo kaybı hatta depresyon belirtileri ile gelen hastada brusella ihtimali akla gelebilir. 

Hastaya brusella bakterisi ile enfekte hayvanlarla temasının olup olmadığı; hayvancılık, veterinerlik, çobanlık, kasaplık gibi meslek gruplarına mensup olup olmadığı sorulur. Hayvancılık ile uğraşıyorsa yakın zamanda yavru atan hayvanının olup olmadığı, hayvanların aşılarını düzenli olarak yaptırıp yaptırmadığı öğrenilir. Riskli hayvan ile temasın yakın zamanda olması şart değildir. 

Kaynatılmamış süt ve süt ürünlerinin tüketimi, taze peynirlerin en az 6 ay bekletilmeden tüketilmesi gibi brusella için riskli alışkanlıklar sorgulanır. 

Hastanın tıbbi özgeçmişi ve ailesindeki hastalıklar da sorgulanmalıdır. Hastanın kendisinde veya ailesinde geçmişte bruselloz öyküsü hekim için uyarıcı olabilir. 

Fizik muayenede hepatomegali (karaciğer büyümesi), splenomegali (dalak büyümesi) ve lenfadenopati fark edilebilir. Öyküde alınan bilgiler ve klinik belirtiler çerçevesinde klinisyen testler ister.

Tam kan sayımı: Hemoglobin düşüklüğü sıktır. Lökosit ve trombosit düşüklüğü de görülebilir. 

ESR >%40’tır. 

Rose Bengal Tarama Testi yapılır. Bu test hızlı sonuç verir. Kesin tanı için yeterli değildir, tarama testidir. Pozitif sonucun kültür ile veya standart tüp aglütinasyon testi ile doğrulanması gerekir. 

Standart Tüp Aglütinasyon Testi (WRİGHT TESTİ) 

Bir bulaşıcı hastalığın dışarıdan bir etki olmadan varlığını belirli bir bölgede sürdürebildiği, belirli bir bölgede sık görüldüğü durumlarda endemik tabiri kullanılır. Türkiye, bruselloz açısından endemik bir ülkedir. 

Wright testi, endemik olmayan bölgelerde: ≥1/160 titre pozitif kabul edilir.

Wright testi, endemik olan bölgelerde: ≥1/320 titre pozitif kabul edilir.

Kesin tanı; kültür ile konur, bruselloz tanısında altın standarttır.  

En iyi 35-37 °C’de ürer. Yavaş üreyen bir bakteridir. Kültür için brusella agar, kanlı agar, çikolata agar gibi katı besiyerleri kullanılabilir. 

• Kan kültürü,
• Kemik iliği kültürü,
• Beyin omurilik sıvısının kültürü,
• Etkilenen organdan alınan biyopsi örneğinin kültürü yapılabilir. 

ELİSA: Antijen antikor arasındaki ilişkiye dayanan bir serolojik testtir. IgM, IgG, IgA’yı ölçer. 

2 Merkaptoetanol Aglütinasyon Testi: Ig G antikorlarını ölçer. 

Brusella Tedavisi

Bruselloz antibiyotik ile tedavi edilebilir. Tedavi süresi en az 6 hafta olmalıdır. 

Brusella, bir kalp hastalığı olan endokardite (kalbin iç zarının enfeksiyonu) yol açtıysa antibiyotik tedavisi 12 aya kadar uzatılabilir. Brusella endokarditi varlığında bazı durumlarda cerrahi gerekir, cerrahi en az 6 hafta antibiyotik tedavisini takiben yapılmalıdır. 

Brusella İlaçları

• Doksisiklin 
• Streptomisin
• Rifampisin antibiyotikleri ikili olarak kullanılmaktadır.

6 hafta doksisiklin (günde 2 kere 100 mg ağızdan) + 6 hafta rifampisin (1 günde 600-900 mg ağızdan) ya da 6 hafta doksisiklin ( günde 2 kere 100 mg ağzıdan)  + 2-3 hafta streptomisin ( günde 1 gram intramuskuler=kas içine) verilir. 

Hastaya streptomisin verilecekse tedaviye başlamadan önce odyometri adı verilen işitme testi yaptırılarak işitme kaybı varlığı araştırılmalıdır. İşitme kaybı olan hastalarda streptomisin tercih edilmez. 

Hasta ilaçlarını düzenli olarak ve önerilen süre boyunca kullanmalıdır, aksi takdirde hastalığın tekrarlama ihtimali yüksektir. 

Tekrarlayan, dirençli olgularda trimetoprim sülfametaksazol verilebilir. 

Brusella Tedavi Edilmezse

Brusella hastalığı geç fark edildiğinde veya tedavi edilmediğinde komplikasyonlar (bir hastalık varken yeni bir hastalığın veya sorunun eklenmesi) gelişebilir. 

Brusella, vücuttaki birçok organı ve sistemi etkileyebilen bir hastalıktır. 

• İskelet sistem etkilenmesi: Kemik ve eklemler etkilenir. Sakroileit (omurga - leğen kemiği bölgesinde iltihap) sık görülür, bel ve kalçada ağrıya neden olur. Vücudun alt yarısındaki eklemlerde enfeksiyon olabilir. Yaşlı hastalarda daha sık karşımıza çıkar.
• Ürogenital sistem etkilenmesi: Erkeklerde tek taraflı testis ağrısı ve şişliği ile seyreden bir durum olan epididimoorşit, 5 brusella hastasından 1’inde görülür. Tedavi edilmediği takdirde orşiektomi (testisin alınması) gerekebilir. Prostatit, sistit, nefrit nadir görülür. 
• Gastrointestinal sistem etkilenmesi: Nadiren safra yolu ve pankreas enfeksiyonları görülebilir. 
• Karaciğer etkilenmesi: Hepatit, karaciğer absesi ve siroza neden olabilir.
• Solunum sistemi etkilenmesi: Bronşit, pnömoni, plevral efüzyon (akciğer zarları arasında sıvı birikimi) olabilir.
• Kardiyovasküler sistem etkilenmesi: Brusella hastalarında ölümün en sık nedeni kalp hastalıklarıdır. Aort tutulumu, endokardit (kalbin iç zarının enfeksiyonu), miyokardit, perikardit görülebilir.
• Cilt etkilenmesi: Basmakla kaybolan veya kaybolmayan, kızarıklık ve/veya kabarıklık yapabilen büyüklükleri değişken birçok çeşitte cilt lezyonuna neden olabilir. 
• Gözde akut anterior üveit sık görülür.
• İşitme kaybı meydana gelebilir fakat kalıcı sağırlık nadirdir.
• Nörolojik etkilenme: Menenjit (beyin zarlarının iltihabı), ensefalit (beyin iltihabı) ve nörit meydana gelebilir.
• Depresyon ve dikkat kaybı görülebilir.

Brusella Hastalığına Ne İyi Gelir?

Brusella hastası diğer birçok hastalıkta yapılması gerektiği gibi bol sıvı almalıdır, dengeli ve düzenli beslenmelidir.

Brusella Hastalığına Ne İyi Gelmez?

Bruselloz kendiliğinden geçebilen bir hastalık değildir, kendiliğinden geçmesi beklenerek doktora başvurulmaması brusella hastalığına iyi gelmez. 

Tedavi sürecinde antibiyotik kullandığı için etkileşime girebileceğinden alkollü içecekler tüketmek brusella hastalığına iyi gelmeyecektir. 

Başka insanlara bulaşa neden olmamak için brusella hastalığı olan birey cinsel ilişkide bulunmamalı, kan ve organ bağışı yapmamalıdır. Bulaş ihtimali olacak bu davranışlardan kaçınmaması sosyal ilişkilerinin bozulmasına neden olabilir. 

Hamilelikte Brucella

Bruselloz, hamilelik sırasında da görülebilir. Belirtiler, hamile olmayan bireyler ile aynıdır. Gebelikte brusella enfeksiyonu geçirilmesi, abortus (düşük), anne karnında ölüm, erken doğum gibi istenmeyen durumlara neden olabilir. Enfeksiyon doğum sırasında bebeğe ve doğum yaptıran kişiye geçebilir. Bu nedenle ateş, terleme, kemik ağrısı, halsizlik, iştah azalması vb belirtileri olan gebelerde brusella enfeksiyonu varlığının araştırılması önemlidir. Erken tanı ve erken tedavi ile istenmeyen durumların önüne geçilebilir. 

Gebelerde tedavide rifampisin ve trimetoprim sülfametaksazol kullanılabilir. Doğumdan önceki son haftada trimetoprim sülfametaksazol önerilmez. Tedavi süresi en az 6 haftadır. Mutlaka doktora danışılmalıdır. 

Çocuklarda Brucella

En sık belirtiler yetişkinlerdeki gibi; ateş, terleme ve eklem ağrısıdır. Çocuklarda nörolojik tutulum oldukça nadir görülür ve iyi seyreder.

8 yaşından küçük çocuklarda tetrasiklinler (doksisiklin bu gruba dahildir.) kullanılamaz. Bu nedenle rifampisin (kg başına 20 mg/gün) ve trimetoprim sülfametaksazol (kg başına 10 mg /gün) kullanılır. 

8 yaşından büyük çocuklarda rifampisin (kg başına 20 mg/gün) ve doksisiklin (kg başına 4 mg/gün) kullanılır. Tedavi süresi 6 haftadır. 

Mutlaka doktora danışılmalıdır. Nörobruselloz varlığında seftriakson da tedaviye eklenir.

Brusella için Hangi Doktora Gidilir?

Ateş, terleme, eklem ağrısı, kemik ağrısı gibi bruselloz nedeniyle görülebilecek belirtileriniz varsa veya hayvancılık, çobanlık, kasaplık, veterinerlik gibi bruselloz için riskli mesleklerde çalışıyorsanız ve riskli temasınız olduysa Enfeksiyon Hastalıkları bölümünde enfeksiyon hastalıkları uzmanına gidilmelidir.