Sistit

Sistit Nedir?

Bir üriner sistem enfeksiyonu olan sistit, mesanenin iltihabıdır. Her iki cinste ve her yaş grubunda görülebilen sistit kadınlarda erkeklere oranla fazla görülür. Hastalık hiç belirti vermeyebilir veya ölümcül olabilecek durumlara kadar ilerleyebilir. Kadınlarda daha fazla görülen sistitin gebelikte, cinsel ilişki sonrasında, menapoz döneminde görülme sıklığı artar.

Sistit türleri şu şekildedir;

Komplike olmayan sistit: Yapısal ya da fonksiyonel anomalisi olmayan kadınlarda görülen sistittir.

Komplike sistit: Yapısal ya da fonksiyonel anomalisi olan hastalarda görülen sistittir. Hamile kadınlar, idrar yolu sorunları (üretra darlığı, tıkanma, nörojenik mesane, böbrek taşı gibi), sonda takılı hastalar, immunsüpresif hastalar, kronik böbrek hastalığı olan hastalar komplike grupta yer alır. Ayrıca erkeklerde görülen sistit komplike sistittir ve sistit sebebinin anlaşılması için ileri inceleme gerekir.

Asemptomatik bakteriüri: Hastada sistit belirtileri olmamasına karşın hastanın idrarında bakteri bulunmasıdır denebilir. Diyabet hastalarında sıklığı artmıştır.

Tekrarlayan (yineleyen) sistit: yılda 3 kere veya daha fazla sistit görülmesine denir. Sistit yetersiz tedavi ya da antibiyotik direnci sebebiyle tedavi sonrası 1-2 haftada tekrarlayabilir.

Enfektif olmayan sistit: Radyasyon ya da ilaca bağlı oluşan sistit.

Sistit Belirtileri Nelerdir?

Mesane iltihabı (sistit) sonrasında belirtiler genelde hızlı ortaya çıkar.

Belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• İdrar yaparken ağrı ve yanma hissi
• Sık idrara çıkma isteği
• Karnın alt-orta bölgesinde ağrı
• Kötü kokulu ve bulanık idrar
• Bazen idrarda kan görülebilir

Sistitte ateş, yan ağrısı, vajinal akıntı, bulantı ve kusma beklenmez.

Sistit Nedenleri Nelerdir?

Bazı kimyasal maddeler ve radyasyon sistit yapabilse de sistitin temel sebebi mikroorganizmalardır. E.coli (en sık), krebsiella, s.saprophyticus, enterokok, adenovirüs bu mikroorganizmalar arasında yer alır. Bu etkenler en sık üretraya bulaş sonucu mesaneye ilerleyip orada çoğalarak enfeksiyon oluştururlar.

Sistit için risk faktörleri:

• Cinsel ilişki
• Spermisid, diyafram kullanımı
• Önceden idrar yolları enfeksiyonu geçirmiş olmak
• Son 1 yılda yeni cinsel partner
• Hamile olmak
• Nörojen mesane
• Üriner kateter varlığı
• Vezikoüreteral reflü
• Üriner sistemdeki tıkanıklıklar, taş
• Kadınlarda menapoz döneminde östrojen azalması

Sistit Teşhisi

Sistit (mesana iltihabı) teşhisi için fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Doktor bu yöntemlerden sadece birisini uygulayacağı gibi iki yöntemi hatta tüm yöntemleri bir arada uygulayabilir.

Fizik Muayene

Teşhiste doktor muayenesinde görülebilecek tek bulgu suprapubik hassasiyettir. Suprapubik hassasiyet doktorunuzun eliyle karnın alt orta bölgesine basması sonucu o bölgede ağrı hissedilmesine denir. Ayrıca doktorunuz sistit dışı bir hastalığı ayırt etmek için üretraya (idrarın vücuttan atıldığı kısım) ve kadınlarda vajinal bölgeye bakabilir.

Kostovertebral açı hassasiyeti, böbrek enfeksiyonunu (piyelonefrit) dışlamak için yapılır. Şüpheli belirtiler yoksa genelde yapılmasına gerek yoktur.

Laboratuvar Testleri

Komplike olmayan sistit görülen kadınlarda eğer vajinal akıntı olmadan sistit belirtileri varsa bazen herhangi bir test sonucu olmadan da tedaviye başlanabilir.

Tam İdrar Tahlili: Lökosit, eritrosit, nitrit, lökosit esteraz, idrar pH’ı, dansite, glukoz, bakteri bakmak için istenir. İdrarda kan görülmesi durumunda tedavi sonrası kanamanın devam edip etmediğini görmek amacıyla ikinci bir idrar tahlili istenebilir. İdrardaki kan, idrarı her zaman kırmızıya boyamaz, mikroskobik inceleme ile görülebilecek miktarda kanama olduğunda bu durum ancak testlerle anlaşılabilir.

İdrar tahlili için idrar örneği verirken dikkat edilmesi gerekenler:

• İdrar yapmaya başlamadan önce tercihen su emdirilmiş kare gazlı bez ile kadınlar genital bölgeyi yukarıdan aşağıya doğru, erkekler de penisin baş kısmını silerek temizlemelidir.
• Kaba orta akım idrarınızı yapınız, idrarın başlangıç kısmı tuvalete, orta kısmı kaba, son kısmı yine tuvalete yapılmalıdır.
• İdrar kabı fazla bekletilmeden laboratuvara verilmelidir.

İdrar Kültürü: Tanının kesin olmadığı durumlarda doğrulayıcı test olarak ya da enfeksiyona sebep olan bakterinin ne olduğunu öğrenmek için yapılabilir.

Görüntüleme Yöntemleri

Sistit teşhisi için kullanılan görüntüleme yöntemleri arasında USG (ultrasonografi), bilgisayarlı tomografi ve sintigrafi bulunur.

Görüntüleme yöntemleri komplike olan sistitte, tekrarlayan sistitlerde, erkekte görülen sistitte ve küçük çocuklarda görülen sistitte sebebin araştırılması için kullanılabilir.

Sistit Tedavisi

Sistitin en sık sebebi bakterilerdir. Bu sebeple tedavide antibiyotik kullanılır.

Komplike olmayan sistitlerde tedavi süresi 1-5 gündür.

Komplike olan sistitte önerilen tedavi süresi 7-10 gündür.

Asemptomatik bakteriüride tedavi: Asemptomatik bakteriüri sistit belirtileri olmadan idrarda anlamlı düzeyde bakteri görülmesidir. Gebelerde, çocuklarda ve üriner girişim yapılacak kişilerde mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavisi genelde sistit tedavisi ile aynıdır. Ancak gebelerde yalnızca gebelik kategorisi B olan antibiyotikler kullanılır, fosfomisin, nitrofurantoin, beta-laktamlar.

Tekrarlayan (yineleyen) sistit tedavisi: Önerilen tedavi süresi 2-6 haftadır. Tedavinin sonunda tekrar idrar kültürü bakılır. Eğer kişi yılda 3 veya daha fazla sistit geçiriyorsa bu hastalarda profilaksi yani önlem tedavisi başlanır. Tedavi yine antibiyotik tedavisidir. Eğer tekrarlayan sistitin cinsel temasla ilişkili olduğu düşünülüyorsa ilişki sonrası (postkoital) profilaksi başlanabilir.

Antibiyotik direnci gelişmemesi ve tekrarlayan sistit oluşmaması için antibiyotikler mutlaka doktorunuzun söylediği şekilde ve sürede kullanılmalıdır.

Sistit Tedavi Edilmezse

Sistit tedavi edilmediği durumlarda kronikleşebilir ve kanamalı sistit (hemorajik sistit) haline gelebilir. Kronik sistit tedavi edilebilir olsa da tedavisi daha uzun sürer ve ilerleyen dönemlerde mesane fonksiyonunun bozulmasına sebep olabilir. Tedavi edilmeyen sistitte bir başka sorun da böbrek enfeksiyonuna ilerleyebilecek olmasıdır. Böbrek enfeksiyonları oldukça ciddi enfeksiyonlardır. Böbrek yetmezliği, ürosepsis, renal abse gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.

Böbrek enfeksiyonu (piyelonefrit) belirtileri:

• Ağrılı idrar yapma, idrarda yanma hissi
• Yan ağrısı
• Sırt ağrısı
• Ateş
• Titreme
• Halsizlik
• Bulantı
• Kusma

Ürosepsis (bakterinin yayılarak kana karışması) belirtileri:

• Ateş
• Titreme
• Uykuya meyil, hastayı uyandırmada güçlük (letarji)
• Mental durumda değişme
• Düşük tansiyon
• Azalmış idrar çıkışı
• Solunum ve kalp atım hızında artma

Sistite Ne İyi Gelir?

Sistitin en sık sebebi olan e.coli bakterisi insan bağırsağında yaşar. Bağırsaktaki bu bakterilerin üretraya, üretradan mesaneye ulaşması sistitin temel oluşum yoludur.

Bu sebeple sistitten korunmak için şu önlemler alınabilir:

• İç çamaşırı hijyenine önem vermek
• Bol su içmek
• Tuvaleti yaptıktan sonra bölgenin yukarıdan aşağıya doğru silmek ve temizlemek
• İdrarı uzun süre tutmamak

Sistite Ne İyi Gelmez?

Sistitin en sık sebebi olan e.coli bakterisi mesane içerisinde durduğu sürece daha fazla çoğalır ve idrar yolları vasıtasıyla mesaneden böbreklere tırmanabilir. Böbrek enfeksiyonlarına yol açmaması için idrarın uzun süre tutulması önerilmez. 

Doktorunuzun verdiği bazı ilaçların işe yaraması için bir süre idrarınızı tutmanız gerekebilir. Bu gibi durumlarda doktorunuzun talimatlarına uyunuz.

Sistit İlaçları

Sistit tedavisi için kullanılan antibiyotik etken maddeleri ve ilaç grupları şu şekildedir:

• Fosfomisin
• Nitrofurantoin
• TMP-SMX (trimetoprim-sülfametoksazol)
• Beta-laktamlar (sefiksim)
• Kinolonlar (siprofloksasin, oprofloksasin, levofloksasin)

Antiseptikler de tedavide kullanılırlar ancak temel tedavi antibiyotiklerdir.

Gebelikte Sistit

Gebelerde sistit belirtileri gebe olmayanlarla aynıdır. Ancak gebelerde asemptomatik bakteriüri yani belirti olmadan idrarda bakteri görülmesi durumu gebe olmayan kadınlara göre artmıştır. Gebelikte sistit görülmesi erken doğum ve düşük ağırlıklı bebek gelişme riskini arttırdığından gebe kadınlar gebeliğin 16. ve 20.haftaları arasında sistit açısından taranmalıdır. Gebelerde sistit tedavisinde B kategori antibiyotikler kullanılmalıdır.

Çocuklarda Sistit

0-1 yaş aralığında erkek çocuklarında sistit görülme sıklığı kız çocuklarına göre fazlayken, ilerleyen dönemlerde sistit kız çocuklarında tıpkı yetişkinlerdeki gibi daha sık görülür.

Çocuklarda belirtiler yetişkinlere göre farklı olabilir. Özellikle 5 yaşından küçük çocuklarda hastalık bulantı, kusma, iştahsızlık, kilo alamama, ateş gibi belirtiler gösterebilir. İlk defa geçirilen sistitte akla vezikoüreteral reflü (VUR) gelmeli ve USG ile taranmalıdır. Çocukta sistit tedavi edilmediğinde böbrek hastalığı oluşma riski yetişkinlere göre fazladır.

Yaşlılarda Sistit

Sık idrara çıkma ve idrar kaçırma sistit olan yaşlı hastalarda daha sık görülür. Deliryum, konfüzyon yaşlılarda sistitin belirtileri olabilir.

Balayı Sistiti

Sistit yani idrar yolu enfeksiyonlarının kadınlarda sıkça görülen sorunlarından biri de balayı sistitidir. Balayı sistiti özellikle cinsel ilişkinin ilk defa yaşandığı ve evlilik öncesi cinsel deneyimin olmayıp cinselliğin balayı sonrasında gün içerisinde sıkça yaşanması sonucu meydana gelmektedir. Bu durumun meydana gelmesinde vajinal ıslaklığın yeterince olmaması ve cinsel ilişkide ıslaklık sağlaması için kayganlaştırıcı kullanılmadan birleşmenin yaşanması etkili olur. 

Balayı sistitinde sıklıkla E.Coli bakterisinin sürtünmeyle ve yeterli hijyenin sağlanmaması nedeniyle üretra(idrar açıklığı) aracılığıyla idrar yollarına bulaşmasıyla meydana gelir. Ayrıca balayı için herhangi bir tatil merkezine giden çiftlerde bilinçsiz cinsel ilişki ile tahriş olan genital bölgenin hijyenik olmayan havuz, hamam, tuvalet gibi ortamlarda mikrobal etkenlerle bulaşının olması da balayı sistitine neden olmaktadır. Kadınlarda idrar yollarının erkeklere oranla daha kısa olması da enfeksiyon ihtimalini arttıran bir diğer durumdur. 

Balayı sistiti olan kişilerde görülebilecek belirtiler; idrar yaparken ağrı olması, sık idrara çıkma gereği duyulması, idrarın kötü kokulu ve bulanık olması, alt karın bölgesi ve kasıkta ağrı duyulması, cinsel ilişki esnasında ağrı, ateş, titreme, bulantı ve kusma gibi şikayetlerdir. 

Balayı sistiti olan kişilerin başvurması gereken bölüm Üroloji’dir. Hastalığın teşhisinde ayrıntılı anamnez(hastalık öyküsü), fizik muayene ve laboratuvar tetkikleri önemli yer tutmaktadır. 

Balayı sistiti tedavisi de diğer sistitlerin tedavisi gibidir. Tedavide antibiyotikler kullanılır. Hastalığın şiddetine göre tedavi süresi belirlenir. Tedavi 3 gün ile 2 hafta arasında değişen sürede antibiyotik kullanımı ile olur. 

Hastalığın gelişiminin önlenmesi için dikkat edilecek hususlar;

• İlk cinsel deneyimin bilinçli bir şekilde yapılması sistit gelişiminde önemli ölçüde önleme sağlayacaktır. 
• Vajinal kuruluğun kayganlaştırıcılarla önlenmesi de cinsel ilişki sonrası tahrişi önleyerek bakterilerin bölgeye yerleşmesini engelleyecektir. 
• Bol sıvı tüketimi idrara çıkımı arttırarak bakterilerin idrar yollarından atımını sağlar. 
• Cinsel ilişki sonrası genital ve anal bölgenin etkili bir şekilde temizlenmesi önemlidir. Bunun için su kullanımı yeterli olacaktır. Uygun olmayan temizleyicilerin kullanımı, sabun veya başka ürünlerin vajinal, anal ve üretral temizlikte kullanılması bölgenin pH’sını etkileyerek enfeksiyon ihtimalini arttıracaktır. 
• Genital temizlik için önden arkaya temizleme yapılması da dikkat edilmesi gereken başka bir husustur.

Sistit için Hangi Doktora Gidilir?

Sistit gibi üriner sistem hastalıklarında ilgili bölüm Ürolojidir.

Komplike olmayan sistit görülen kadınlar aile hekimine gidebilirler. Komplike sistit hastalarında daha ileri inceleme gerektirdiğinden bu hastalar hastanelerin Üroloji bölümüne başvurmalıdırlar.

Sistit genelde bir veya iki günde kendiliğinden iyileşebilir. Ancak tedavi edilmeyen sistit ilerleyerek böbrek enfeksiyonlarına ve daha ölümcül tablolara yol açabileceğinden mutlaka doktora gidilmelidir. Ayrıca sistitte görülen belirtiler başka hastalıklar sebebiyle de ortaya çıkabilir: Bel soğukluğu (gonore), klamidya, prostat büyümesi, prostat iltihabı (prostatit), mesane ağrı sendromu (interstisyel sistit), vajina infeksiyonları (vajinit), atrofik vajinit, irritan kontakt dermatit. Bu hastalıklar da sistite benzer bulgular verdiğinden sistit ile karıştırılabilir. Bu sebeple sistit belirtileri varsa doktorunuza başvurmayı ihmal etmeyiniz.