Üretra Darlığı

Üretra Darlığı Nedir?

Üretra, idrarın mesaneden çıkmasına izin veren içi boş bir tüptür. Erkeklerde üretra, mesane boynunun alt açıklığından başlar ve penisin tüm uzunluğu boyunca uzanır. 

Kadınlarda, mesanenin alt açıklığından başlayan üretra, daha kısa bir açıklıktır ve 2.5 ila 4 santimetre (cm) uzunluğundadır. Hem erkeklerde hem de kadınlarda üretral sfinkter adı verilen bir kas üretrayı çevreler. 

Üretral sfinkter kasıldığında idrarı mesanede tutmak için üretrayı kapatır veya idrara çıkmadan hemen önce gevşeyerek idrarın mesaneden çıkmasına ve üretradan geçmesine izin verir.

Üretra darlığı, idrarın vücutta çıktığı üretra lümeninin yani kanalının daralması anlamına gelir. Halk arasında buna idrar yolu daralması adı da verilir. 

Darlığın ciddiyetine bağlı olarak, idrar akışı etkilenebilir veya etkilenmeyebilir. Üretra darlığı hastalığı, spongiosum adı verilen üretra parçasının değişen derecelerde fibrozu (yara dokusu, skar) ile de ilişkili olabilir. 

Üretral darlık, erkeklerde üretranın daha uzun olmasından dolayı kadınlara göre oldukça sıktır ve darlığın semptoma sebep olması daha muhtemeldir. Kadınlarda üretra darlığı varlığında da bu durumun bir ürolog tarafından değerlendirilmesi gerekir. 

Üretra Darlığı Belirtileri Nelerdir?

Üretra daralmaya başladığında hastalar sıklıkla idrar akışında yavaşlama yaşarlar. Bu azalmış idrar akışı, idrar yaparken mesaneyi boşaltamama veya ağrıya neden olur. Daha ağır vakalarda, hastalar mesanelerini hiç boşaltamaz. Üretral darlığın oluştuğunu gösteren belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• İdrar yaparken zorlanma: Üretra darlığı olan hastalarda idrar yapmak için normalden daha fazla güç uygulamak gerekebilir.
• İdrar sıklığı ve aciliyetinde bir artış: Üretra darlığında hastalar mesanesini iyi boşaltamadığı için normalden daha sık idrara çıkma isteği duyar. Ayrıca bazı durumlarda idrar aciliyetinde artış da görülür.
• İdrar akışında yavaşlama: Üretra darlığının en belirgin semptomlarından biri idrar akış hızının yavaşlamasıdır.
• Kanlı idrar: Hastalarda darlığa bağımlı zorlanmadan dolayı idrarda kan görülebilir.
• İdrar yapamama ve retansiyon: Üretra darlığı olan hastalarda ilerleyen dönemlerde veya aşırı darlık olan kişilerde idrar yapımı tamamen durabilir. Buna bağlı idrar üretradan geri akarak mesanede birikir. Buna retansiyon adı verilir.
• Spermde kan: Üretra darlığı olan hastalarda ejekülasyon (boşalma) sonucu penisten çıkan sperm içeriğinde kan görülebilir. 
• İdrar sızıntısı: Üretra darlığında idrar rahat boşalamadığı için öksürne, hapşırma gibi durumlarda az az idrar kaçırma görülebilir. Ancak bu sık görülen bir durum değildir. 
• Karın ağrısı: İdrar retansiyonu gelişen hastalarda yani idrara hiç çıkamayıp mesanede idrar aşırı birikirse karın bölgesinde bir şişlik oluşur ve karın ağrısı hissedilebilir.
• Prostat ve idrar yolu iltihabı: Üretra darlığı olan kişilerde normal idrar akışı engellediği için prostat ve idrar yolu enfeksiyonu tetiklenebilir.
• Peniste şişme: Hastalarda hem idrar birikimi hem de darlık nedeniyle oluşan tahrişten dolayı peniste şişme oluşabilir. 

Üretra darlığı olan birçok hastada semptomlar yavaş yavaş ilerler. Ancak bazı durumlarda belirtiler ani gelişebilir ve acil müdahale gerektirebilir. 

Üretra darlığı ve cinsellik de birbiriyle ilişkili olabilecek durumlardır. Özellikle travmatik bir olaydan sonra gelişen darlıklarda cinsellikte de bozulmalar görülebilmektedir. 

Üretra Darlığı Nedenleri Nelerdir?

Üretranın herhangi bir iltihabı skarla yani kalıcı yara dokusu oluşmasıyla sonuçlanabilir. Bu da üretra darlığına yol açabilir. 

Travma, enfeksiyon, tümörler, üretral enstrümantasyon işlemleri yani üretraya sonda yerleştirilmesi, mesanenin görüntülenme işlemi olan sistoskopi, üretradan girilip yapılan transüretral ameliyatlar, prostat kanserinin tedavisi gibi ürolojik müdahaleler üretral daralmaya neden olabilir. 

Skar oluşumu olmadan prostat büyümesi gibi nedenlerle üretranın mekanik olarak daralması da üretral darlığa neden olur. Ancak bunlar üretra darlığı hastalığı adı altında incelenmeyip kendi başlarına bir hastalıktır.

Gelişmiş ülkelerde, üretral darlığın en yaygın nedeni idiyopatiktir. Yani hastaların yaklaşık % 41'inde neden tam olarak ortaya konamaz. Ardından en sık sebep % 35 oranında iyatrojenik yani yapılan müdahaleler sonucu ortaya çıkan darlıklardır. 

Gelişmekte olan ülkelerde ise travma % 36 oranında en sık görülen darlık nedenidir.

Aşağıdaki durumlar üretra daralmasının en yaygın nedenleridir:

• Bisiklet, araba kazaları gibi üretra veya mesaneye zarar veren yaralanmalardan kaynaklanan travmalar
• Kalça bölgesi (pelvik) yaralanmaları 
• İdrar sondası, ürolojik ameliyatlar, sistoskopi gibi üretrayı etkileyen tıbbi müdahaleler 
• Prostat büyümesi için TURP işlemi veya transüretral prostat rezeksiyonu, prostat kanseri için radikal prostatektomi gibi önceki prostat cerrahileri
• Prostat büyümesi
• Nadir olsa da üretrayı etkileyen kanserler 
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, üretrit, bel soğukluğu gibi üretra enfeksiyonları 
• Prostat enfeksiyonu veya inflamasyonu 
• Doğuştan bir doğum kusuru olan hipospadias cerrahisi sonrası 
• Çocuklarda nadiren üretral darlığa neden olabilen üretranın doğumsal kusurları
• Prostat kanseri için uygulanan brakiterapi tedavisi
• Bebek bezinin üretral açıklığı uzun süre tahriş etmesi 
• Liken sklerozus gibi inflamatuar durumlar

Üretra Darlığı Teşhisi

Hekim hastanın tıbbi geçmişine, yaptığı fizik muayeneye ve darlığın yerini ve kapsamını belirlemek için bir veya daha fazla yaptığı teşhis yöntemlerine dayanarak üretra darlığının tanısını koyar. 

Hastadan alınan öykü ve yapılan fizik muayene üretra darlığı lehinde değerlendirildiğinde ek yapılan tetkiklerle tanı konulabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon hastalıkları için idrar tahlili, idrar kültürü ve üretral akıntı kültürü istenebilecek testlerdir. 

Eğer hastanın yaşı uygunsa ve semptomlar uyuyorsa prostat kanseri taraması yapılabilir. Üroflowmetri testleriyle prostat büyümesi açısından idrar akış hızı ve düzeni test edilebilir. 

Tanıyı doğrulamak ve darlıktaki daralmanın yerini, uzunluğunu ve şiddetini belirlemek için sıklıkla görüntüleme ve endoskopik çalışmalar gereklidir.

Üretral darlığı değerlendirmede kullanılan bazı yaygın görüntüleme ve endoskopik testler şunlardır:

• Üretra ultrasonografisi
• Retrograd üretrogram
• Antegrad sistoüretrogram
• Emar ve tomografi taraması

Üretra ultrasonografisi, üretral darlığı değerlendirmede kullanılan radyolojik yöntemlerden biridir. Ultrason yöntemi ile üretra darlığının uzunluğu ve derecesi görülebilir. 

Bu noninvaziv bir yöntemdir ve genellikle herhangi bir özel hazırlık gerektirmez. Şu anda retrograd üretrogram gibi diğer çalışmalara ek olarak ameliyattan önce darlığı tanımlamak için üretranın ultrasonunu kullanılabilmektedir.

Retrograd üretrografi, üretral darlıkları değerlendirmek için X ışını kullanılan başka bir testtir. Bu test için üretranın son kısmına, küçük bir idrar sondasının yerleştirilmesini gerektirir. Bu sondadan kontrast madde verilir ve üretranın floroskopi altında radyografik görüntüleri elde edilir.

Antegrad sistoüretrogramda da, suprapubik bir kateter ile yani alt karın bölgesindeki deri yoluyla girilerek mesaneye yerleştirilen bir idrar sondası ile kontrast madde verilir. Daha sonra maddenin üretradan dışarı akışı floroskopi altında izlenir.

Üretra Darlığı Tedavisi

Herhangi bir sebebe bağlı skar oluşturan bir üretral darlık geliştikten sonra ameliyat gibi dış müdahaleler dışında hastalığın düzelmesi mümkün değildir. Bu yüzden özellikle altta bir nedenin olmadığı üretral darlıkların tedavisinde ilaçların rolü sınırlıdır.

Semptomatik üretral darlığı olan yani üretral darlığa bağlı belirtileri olan kişiler için önerilen tedavi cerrahidir. Hekim aşağıdaki durumlarda ameliyat önerebilir:

• İdrara çıkmada güçlük, idrar akımında yavaşlama ve idrar retansiyonu gibi idrara çıkma ile ilgili ciddi sorunlar varlığı
• Akımın engellenmesi sonucunda mesanede taş oluşumu
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
• İdrar yaptıktan sonra mesanede olmaması gereken miktarda idrar kalması yani idrarı tam boşaltamama
• Semptomları kontrol etmek için konservatif önlemlerin yani ağrı kesici gibi ilaçların başarısızlığı 

Üretra darlıklarında, ameliyat yapımına kadar geçen sürede ağrı gibi semptomların hafiflemesi için ilaç tedavileri denenebilir. Bu durum hastanın durumuna göre değişebileceği için tedavi kararı hekim ve hastanın işbirliği ile belirlenmelidir.

Üretra Darlığı Tedavi Edilmezse

Üretra darlığı tedavi edilmediğinde ilerleyebilen ve kişiye oldukça büyük sorunlara neden olabilen bir hastalıktır. Üretra darlığı özellikle altta yatan bir neden olduğun sürekli tekrarlayabilir. 

Bu tekrarlamalar sonucunda darlık gittikçe daha da artar. Bu durumda retansiyon meydana gelebilir. Bu durumda idrar çıkışı tamamen bozulur ve kişinin mesanesinde idrar birikmeye başlar. 

Karın alt bölgesinde bir şişlik ve ağrı meydana gelir. Durum ilerledikçe böbrekler de zarar görebilir. Ayrıca darlık sonucunda idrar akımı engellendiği için hastada sürekli tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, prostat enfeksiyonları görülebilir. 

Üretra Darlığı Ameliyatı

Üretra darlığının asıl tedavisi ameliyattır. Çünkü oluşan darlık skar oluşturmuşsa bu durum ilaç tedavisi gibi durumlarla yok edilemez. İlaçlarla en fazla belirtilerin şiddeti azaltılabilir. 

Üretra darlığında kullanılabilecek cerrahi yöntemler şunlardır:

Dilatasyon ve Üretrotomi

Dilatasyon ve üretrotomi, bulber üretrada yani üretranın arkasında bulunan, vücudun içindeki üretra kısmının darlıklarında ve hastanın başka tedavi seçeneği olmadığı durumlarda, 1.5 cm'den daha kısa basit darlıkları tedavi etmek için kullanılan yöntemlerdir. Her iki prosedürde de amaç idrar akışının iyileştirilmesidir.

Dilatasyon, üretranın daralmış olan kısmını kademeli olarak germe işlemidir. Bu işlemde dokuyu üretra içinde hafifçe germek için küçük balonlar veya kateterler kullanır. 

Bu tedavi seçeneğinin bazı durumlarda düzenli olarak tekrarlanması gerekebilir. Dilatasyon, kanamaya ve enfeksiyona yol açabilir veya ikinci, olmaması gereken bir üretranın oluşmasına neden olabilir.

Üretrotomi, sistoskop ile üretra görüntülenirken, üretrayı genişletmek amacıyla dar olan dokunun kesilmesi işlemidir. Bu, idrara çıkma yeteneğini normale döndürür ve genelde poliklinik şartlarında bile gerçekleştirilebilir. 

Hasta genellikle işlemin uygulandığı gün taburcu edilebilir. Üretrotomi kanama ve enfeksiyona yol açabilir. Ancak bunlar çoğunlukla kendi kendini sınırlar ve 1-2 gün içinde düzelir.

Hem dilatasyon hem de üretrotomi kısa darlığı olan erkekler için başlangıç tedavi seçenekleridir. Hastaların % 50-75'inde başarılı bir şekilde düzelme sağlanır. Bununla birlikte, 1-2'den fazla dilatasyon ve üretrotomi işlemi darlığa neden olan skar dokusunu daha da büyütebileceği için sık uygulanmaması tercih edilir.

Üretroplasti

Üretroplasti, bulber üretranın dışında daha uzun darlık veya skar dokusu olan erkeklerde ve dilatasyon-üretrotomi sonrası başarı sağlanamayan kişilerde uygulanır. 

Üretroplasti, üretra yolunu normale döndüren, idrar akışını normalleştiren ve üretra darlığının tedavisi için en iyi uzun vadeli sonuçlara sahip olan rekonstrüktif bir cerrahidir.

Bu prosedürde, üretranın yaralı ve dar kısmı çıkarılır ve üretra tüpünü yeniden bağlamak için serbest olan iki uç birbirine dikilir. 

Daha uzun veya penisin ucuna daha yakın olan darlıklarda, üretrayı yeniden oluşturmak veya daha geniş bir tüp oluşturmak için çevredeki deriden, yanak içinden bir doku parçası yani greft almak gerekebilir. 

Üretroplasti, üretral darlık tedavilerinin altın standardı olarak kabul edilir ve tekniğe bağlı olarak, eğitimli bir uzman tarafından gerçekleştirildiğinde % 80-95 oranında uzun vadeli başarı oranına sahiptir.

Çocuklarda Üretra Darlığı

Çocuklarda da tıpkı erişkinler gibi üretra darlığı görülebilmektedir. Bu darlık konjenital yani doğumsal anormallikleri sonucunda olabileceği gibi iltihaplanma, yaralanma, önceki ürolojik ameliyatlar sonrası da oluşabilir.

Üretra darlığı durumunda çocukta aşağıdaki bulgular görülür:

• İdrara çıkmada zorluk veya altına idrar damlatma
• Zayıf, uzun süreli, ince veya yavaş idrar akışı
• İdrar yaparken ağrı
• Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu
• İdrarda kan

Çocuklarda üretra darlığı teşhisinde üroflowmetri denilen bir test kullanılır. Bu test idrar çıkış hızının ve düzeninin normal olup olmadığını ölçer. Üretral darlığı olan çocuklarda, idrar akış hızı azalır ve mesaneyi boşaltmak genellikle daha uzun sürer. 

Mesane ve böbreklere ultrason ile bakmak da darlık sonucunda böbreklerde bir genişleme olup olmadığını ortaya koyar. 

Retrograd üretrogram yöntemiyle de çocuğun penisinden kontrast madde verilir ve bu maddenin üretrada ilerleyişi incelenir. Bu sayede daralmanın yeri, derecesi belirlenebilir. 

Çocuklarda üretra darlığının tedavisi, darlığın yerine ve uzunluğuna bağlı değişir. Ancak ana tedavi yöntemi cerrahidir. Cerrahi yapmadan önce sistoskopi denilen aletle hekim üretrayı görüntüler. 

Cerrahi seçenekleri hemen hemen erişkindeki gibidir. Ancak deneyimli bir pediatrik cerrah tarafından yapılması en güzel sonuçların alınmasını sağlar. 

Üretra Darlığı için Hangi Doktora Gidilir?

Üretra darlığı için gidilmesi gereken bölüm Ürolojidir. Hekim semptomlara neden olan durumu ortaya koyar ve uygun tedavi seçeneğini hastaya sunar. İdrar yapmada güçlük gibi belirtiler ortaya çıktığında kişiler hekime başvurmalıdır. 

Çünkü öncelikle bu durumun nedeni ortaya konmalıdır. Daha sonra durum daha da ilerlemeden tedavi yapılmalıdır. 

Çünkü darlık ilerlediğinde, kişi tamamen idrar yapamaz duruma geldiğinde retansiyon oluşur. Bu durumda kişinin böbrekleri zarar görebilir.