Nörojenik Mesane

Nörojenik Mesane Nedir?

Mesane ve böbrekler boşaltım sistemin bir parçasıdır. Boşaltım sistemi iyi çalıştığında böbrekler kanı süzerek idrar oluşturur ve oluşan idrar mesaneye gelerek bir miktar depolanır. Yani mesanenin görevi oluşan idrarı dolana kadar bir süre depolamaktır.

İdrarla dolu olmadığında mesane gevşek olarak durur. Dolduğu zaman da beyindeki sinir sinyalleri mesanenin dolduğunu bildirir. O zaman kişi idrara çıkma ihtiyacı hisseder. Beyin mesane kaslarının kasılmasını emrederek idrar çıkışı sağlanır.

Nörojenik mesane, beyin, omurilik veya diğer sinir problemi nedeniyle mesane kontrolünü sağlayamama durumudur. Bu sinir hasarı, multipl skleroz (MS), parkinson hastalığı veya diyabet gibi hastalıkların bir sonucu olabilir.

Beynin veya omuriliğin enfeksiyonu, ağır metal zehirlenmesi, inme, omurilik yaralanması veya büyük pelvik cerrahilerden de kaynaklanabilir. Spina bifida gibi omurilik problemleri ile doğan bebeklerde de bu tür mesane problemleri görülebilir.

Nörojenik Mesane Belirtileri Nelerdir?

Nörojenik mesanenin semptomları kişiden kişiye değişebilir. Ayrıca kişinin sahip olduğu sinir hasarının türüne de bağlıdır.

Bazı hastalarda hem aşırı aktif hem de az aktif mesanenin semptomları görülebilir. MS, inme ve herpes zosterli kişilerin her iki tür semptomu gösterme olasılığı daha yüksektir.

Nörojenik mesanenin belirtileri yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Gün içinde sürekli idrara çıkma isteği veya tam tersi idrara çıkamama ciddi bir duruma ilerleyebilir. Kişinin sürekli idrar gelecek korkusu veya altına kaçırma korkusu kişide psikolojik olarak depresyona bile sebep olabilir.

Nörojenik mesanenin sık görülen semptomları şunlardır:

Aşırı Aktif Mesane Semptomları ve İdrar Kaçırma

Genellikle felç, beyin hasarı ve parkinson hastalığı gibi nedenlerle görülen aşırı aktif mesanede, mesanedeki kaslar normalden daha sık kasılır.

Kişi bu durumda ani olarak idrara gitme ihtiyacı hisseder ve zaman zaman tuvalete yetişemeden altına kaçırabilir. Bu dürtü kişide oldukça rahatsızlık hissi uyandırır.

Tuvalete gitmediğinde sürekli altına kaçıracağını düşünür. Bu tuvalete gitme dürtüsünden sonra idrar kaçırma durumu sadece birkaç damla olabileceği gibi çok fazla da olabilir. Bazen uykuda da idrar kaçırılır.

Sık İdrara Çıkma

Başka bir nörojenik mesane semptomu gündüz veya gece birçok kez tuvalete gitmektir. Bir kişinin idrar yapma sayısı o gün yiyip içtiklerine bağlı olarak değişir.

Ancak en kabul edilen, tuvalete 24 saat içinde 8 kereden fazla gitmenin "sık idrara çıkma" olduğudur. Kişi sık idrara çıkmasına rağmen çıkan idrar miktarı genellikle azdır.

İdrar Retansiyonu

Nörojenik mesanede bazen kasların kasılamaması dolayısıyla idrar çıkarmada problemler görülür. Özellikle diyabet, MS, çocuk felci, sifiliz durumlarında görülür.

Mesane kası idrar çıkarmak için kasılması gereken zamanda sinirlerdeki iletimde bir problem olduğu için kasılmaz ve kişi idrar çıkaramaz.

Ayrıca mesaneden gelen idrarı dışarı çıkartırken yol olan üretradaki sfinkterlerde de sorun olabilir. Bu sfinkterler idrarın çıkıp çıkmamasını düzenleyen kapak gibi çalışan kaslardır.

Bu mesanenin idrarı tamamen boşaltamaması durumuna idrar retansiyonu adı verilir. İdrar hiç çıkmazsa buna da obstrüktif mesane denir. Bu durum idrar çıkmamaya devam ederse oldukça tehlikeli bir durumdur. İlerleyen zamanlarda böbrekler hasar alabilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu

Aşırı aktif ve az aktif mesanesi olan kişilerde yani mesanesi normal çalışmayanlarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları görülebilir.

Bunlar genellikle nörojenik mesanenin ilk belirtisidir. Bu tekrarlanan hastalığa, idrar yolunda çoğalan zararlı bakteriler, virüsler veya mantarlar neden olur.

Nörojenik Mesane Nedenleri Nelerdir?

Vücuttaki bazı kaslar ve sinirler, mesanenin düzgün olarak çalışması için yani zamanı geldiğinde idrarı boşaltması veya zamanı geldiğinde depolaması yönünde birlikte çalışmalıdır.

Sinirler aracılığıyla iletilen mesajlar beyin ve mesane arasında sürekli gidip gelir.

Bu sinirler hastalık veya yaralanma nedeniyle hasar görürse, kaslar doğru zamanda gerilemez veya gevşeyemez. Bu durumda da nörojenik mesane belirtileri ortaya çıkar.

Nörojenik mesaneye en sık neden olan durumlar şunlardır:

• Alzheimer hastalığı
• Beyin tümörleri
• Omurilik tümörleri
• Multipl skleroz
• Parkinson hastalığı
• Omurilik yaralanmaları
• Spina bifida gibi doğumsal omurilik hastalıkları
• İnme
• Kontrol altında olmayan şeker hastalığı
• Uzun dönem aşırı doz alkol kullanımı
• Kalça bölgesinde sinirlere zarar verebilecek büyük ameliyatlar

Nörojenik Mesane Teşhisi

Nörojenik mesane teşhisi hekimin aldığı hikaye ve fizik muayene ile başlar. Daha sonra ihtiyaç halinde başka testler yapılabilir.

• Tıbbi Geçmiş: Hekim hasta ilk hastaneye başvurduğunda semptomları hakkında sorular sorar. Semptomların ortaya çıkış zamanı, şiddeti, ek olarak var olan hastalıklar önem taşır. Bu cevaplara göre hekim hastalığa yakınlaşır veya uzaklaşır.
• Fizik Muayene: Hekim belirtilere göre hastaya uygun fizik muayene yapar. Kadınlarda genelde fizik muayenede karın, kalça çevresi organlar ve rektum incelenir. Erkeklerde de karın, prostat ve rektum muayene edilir. Gerekirse doktorun uygun gördüğü diğer muayeneler de yapılır.
• Mesane Günlüğü: Hekim hastadan bir mesane günlüğü tutmasını isteyebilir. Hasta ne zaman idrara çıktığını ne zaman idrar kaçırdığını gibi bilgileri buraya kaybeder. Daha sonra hekim bunları inceleyerek hastalık hakkında fikir sahibi olur.
• Diğer Testler:
  • Kan testi ve idrar kültürü: Hekim enfeksiyon açısından kan testi ve idrar kültürüne bakmak isteyebilir.
  • Mesane taramaları: Mesane taramaları ile tuvalete gittikten sonra hala mesanede ne kadar idrar olduğu görülebilir.
  • Sistoskopi: Sistoskopi, mesaneye üretra yoluyla girerek kamera ile mesanenin direkt görüntülenmesi yöntemidir. Bu test sayesinde semptomlara neden olan başka bir neden olup olmadığı anlaşılır.
  • Ürodinamik testler: Bu test sayesinde, mesanenin idrarı ne kadar iyi sakladığı ve serbest bıraktığı belirlenir. Ayrıca mesane içine kateter takıldığında mesane içi basınç da ölçülebilir.
  • Görüntüleme yöntemleri: Hekimin durumu teşhis etmek için röntgen ve tomografi taraması gibi ek görüntüleme testleri yapması gerekebilir. Omurga ve beynin görüntülenmesini de uygun doktor tarafından yapılabilir.

Nörojenik Mesane Tedavisi

Nörojenik mesane başka sorunlara neden olabileceği için tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Tedavi kararı hekim tarafından verilir.

Bu karar hastanın yaşına, hastalığın şiddetine, semptomların varlığına, sinir hasarının nedenine, hastada var olan diğer hastalıklara bağlı değişir.

Tedavi aslında aşırı aktif mesane semptomlarına sahip kişilerde ve az aktif mesane semptomlarına sahip kişilerde değişiklik gösterir. Çünkü aşırı aktif mesanede asıl sorun sürekli idrara çıkma isteğiyken, az aktif mesanede veya idrar retansiyonunda sorun idrara çıkamamaktır.

Aşırı Aktif Mesane Semptomlarına Sahip Hastalarda Tedavi

Daha az ciddi sinir hasarı olan birçok hasta için kullanılan ilk tedaviler genellikle yaşam tarzı değişiklikleridir. Bunlar semptomları kontrol etmek için günlük yaşamda yapılabilecek değişikliklerdir.

Sürekli idrara çıkma hissi olanlarda idrara çıkmayı birkaç dakika geciktirmek başlangıçta oldukça yararlıdır. Başta bu duruma dakikalar ile başlayıp zamanlar birkaç saate uzatılabilir.

Bu sayede bu dürtü geldiğince kasların kasılması daha kolaylaşır ve zamanla idrar daha iyi tutulmaya başlar.

Tuvalete gitme konusunda bir program yapma da yararlı olabilir. Bu yöntemle, günlük tuvalete gitme programı takip edilir ve dürtü geldiğinde değil o programa göre tuvalete gidilir. Bu sayede idrar tutma konusunda hasta eğitilmiş olur.

Pelvik taban egzersizleri olarak da bilinen egzersizlerde hasta sık bırak şeklinde hareketler yaparlar. Bu sayede idrar tutma konusunda yardımcı olan kalça çevresi kaslar gelişmiş olur.

Hasta zamanla idrarını daha kolay bir şekilde tutmaya başlar. Bu egzersizler normal zamanda günde birkaç kez yapılması gerekirken tam idrara çıkma isteği geldiğinde de yapılmalıdır. Egzersiz hakkındaki ayrıntılar hastaya hekim tarafından açıklanır.

Nörojenik mesane semptomlarını arttırabilecek aşırı kilo durumunda kilo kaybı idrar tutmaya yardımcı olabilir. Ayrıca mesaneyi çalışması için uyaran yiyecek ve içecekleri kısıtlamak gerekir.

Bunların başında çay kahve, alkol, soda, diğer gazlı içecekler ve baharatlı yiyecekler gelir. Bunlara rağmen bazı hastalarda ek olarak ilaç ve diğer tedavilere ihtiyaç duyulabilir.

Nöromodülasyon tedavileri bu diğer tedavi çeşitlerinden biridir. Bu terapi ile sinirlere elektrik veya ilaç vererek semptomların azalması istenir. Sakral nöromodülasyon aşırı aktif mesane semptomları olan hastalarda ilaçlar veya yaşam tarzı değişiklikleri işe yaramadığında kullanılır.

Sakral sinirler omurilik ve mesane arasında sinyal taşır. Bu sinyallerin değiştirilmesi aşırı aktif mesane semptomlarını iyileştirebilir.

Perkütan tibial sinir stimülasyonu da diğer bir yöntemdir. Bunda bacaktaki bir sinire iğne sokulur ve belli miktarda elektrik verilir.

İdrar Retansiyonu Olan Hastalarda Tedavi

Aşırı aktif mesane semptomları olan kişiler ile benzer olarak bu tip nörojenik mesanede de tedavide ilk seçenek yaşam tarzı değişiklikleridir.

Programlı bir şekilde tuvalete gitmek bu tür hastalarda da yardımcı olabilecek bir yöntemdir. Kişi gün içerisinde belirlenen zamanlarda düzenli olarak idrara çıkar.

İdrar yaptıktan sonra birkaç dakika beklemek ve daha sonra mesaneyi boşaltmayı yeniden denemek de yardımcı bir yöntemdir. Bu sayede hasta mesanesini daha fazla boşaltabilir.

Kateter kullanmak idrar retansiyonu olan hastalarda veya az aktif mesanesi olanlarda, mesaneyi boşaltmaya yardımcı olur. Kateter, idrarı boşaltmak gerektiğinde üretraya yerleştirilen ince bir tüptür.

Temiz aralıklı kateterizasyon denilen yöntemde hasta kendi kendine mesaneye bir kateter sokarak idrarını boşaltır.

Bu günde ortalama 3-4 kez yapılır. Bazen temiz aralıklı kateterizasyon mesanenin birkaç hafta veya ay sonra çalışma düzenini geliştirmeye yardımcı olabilir. Bazı hastalarda da sürekli kateterizasyon yapılır. Yani idrar boşaltmak için kateter sürekli kişiye takılı haldedir.

Nörojenik Mesane Tedavi Edilmezse

Nörojenik mesane tedavi edilmediğinde bazı sorunlara yol açabilir.

Bu sorunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Sürekli idrar kaçırmaya bağlı depresyon
• İdrar çıkaramamaya bağlı gelişen idrar retansiyonu sonucu böbrek hasarı
• Böbrekte kanama
• Sık tekrar eden mesane veya böbrek enfeksiyonu

Nörojenik Mesane İlaçları

İlaç tedavileri daha çok aşırı aktif mesane semptomlarına sahip olan nörojenik mesane hastalarında kullanılır. Yaşam tarzı değişiklikleri yeterince yardımcı olmazsa ilaçlar kullanılabilir. İlaçlar mesane kaslarını gevşetebilir veya tekrar kasılmasını engelleyebilir.

Özellikle antispazmodik ilaçlar, mesane kasının sürekli kasılmasını engelleyerek kişinin sürekli idrara çıkma isteğini azaltır.

Beyin veya omurilik hastalığı veya yaralanma nedeniyle aşırı aktif mesanesi olan hastalara yardımcı olmak için botulinum toksini enjeksiyonları kullanılır. Hekim bunun uygun olup olmadığını hastaya göre belirler.

Mesane kasına enjekte edildiğinde, bu ilaç kasların çok sık kasılmasını önlemeye yardımcı olur. Zamanla, bu tedavi bazı kişilerde etkisini kaybeder ve 6 ayda bir tekrarlanması gerekebilir.

Nörojenik Mesane Ameliyatları

Cerrahi, daha ciddi, nörojenik mesane semptomlarına sahip bazı hastalara yardımcı olmak için kullanılır.

• Yapay sfinkter: Bu cihaz, gerçek sfinkter kası düzgün çalışmadığında ciddi idrar kaçırma tedavisinde kullanılır. Sfinkter kası normalde sadece belli miktarda idrar biriktiğinde açılır. Ama bu hastalarda bu durum sorunlu olduğu için bu sfinkterin görevi yapay olarak yaptırılmaya çalışılır.
• Üriner diversiyon cerrahisi: Bu prosedürde cerrah böbrek ile mesane arasındaki yol olan üreteri mesaneden çıkararak deriye ağızlaştırır. Buradaki açıklığa stoma adı verilir ve hastanın idrarı mesaneye birikmeden bu torba içine akıtılır.
• Sfinkter rezeksiyonu: Üretral sfinkter kasının zayıf kısmı çıkarılır. Bu sayede nörojenik mesane semptomları azaltılmaya çalışılır.

Çocuklarda Nörojenik Mesane

Çocuklarda da nörojenik mesane idrar yapamama veya idrar kaçırma problemlerine neden olabilir.

Çocuklarda nörojenik mesane doğum kusurundan kaynaklanabilir. Ya da daha sonra farklı bir sorun nedeniyle olabilir.

Bir çocukta nörojenik mesanenin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Spina bifida: Bu durum, bebeğin daha anne karnında sahip olduğu bir omurilik kusurudur.
• Omurilik yaralanması: Bu durum, bir kaza veya başka bir yaralanma nedeniyle oluşabilir.
• Merkezi sinir sistemi tümörü: Beyin veya omurilikteki tümörler sinirleri etkileyerek nörojenik mesaneye neden olabilir.

Basit bir idrar yolu enfeksiyonu veya başka durumlar da nörojenik mesane belirtileri yol açabilir. Bu yüzden durumun kesinlikle bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Çocuklarda da nörojenik mesane tedavisi yaşam tarzı değişiklikleriyle başlar. Çocuğa idrara gitme konusunda bir çizelge oluşturabilir.

Tabii ki bu süreçte altta yatan bir hastalık varsa tedavi edilir. Yaşam tarzının işe yaramadığı durumlarda ilaç tedavisi ve cerrahi düşünülebilir.

Nörojenik Mesane için Hangi Doktora Gidilir?

Nörojenik mesane için gidilmesi gereken bölüm Ürolojidir.

Hekim kişiden aldığı öykü ve fizik muayene ile hastalığı tanıyacak ve uygun tedavi yapacaktır.

Nörojenik mesane tedavi edilmediğinde böbrek hasarına kadar ilerleyebilir. Bu yüzden idrar kaçırma, sık sık idrara çıkma veya idrar çıkaramama problemleri olan kişilerin vakit kaybetmeden bir hekim tarafından görülmesi gerekir.