Gelecek Kaygısı

Gelecek Kaygısı Nedir?

Gelecekle ilgili düşünmek insani bir özelliktir. Gelecekle ilgili plan yapmak ve gelecekte karşılaşabilecek olaylara karşı her anlamda hazırlanmaya çalışmak bazı problemlerin görülmesini engelleyebilir. 

Bu durum tamamen normal olmakla birlikte eğer kişi bu düşüncelerini kontrol edemeyecek düzeye gelirse ve gelecekle ilgili düşünmek kişinin hayat kalitesini düşürmeye başlarsa gelecek kaygısından söz edilebilir.

Gelecek kaygısı psikolojiyi çok fazla etkilerse, kişi dışarı çıkmaktan vazgeçebilir ve kendini hayatın çoğu alanından çekebilir.

Gelecek kaygısı, üniversite sınavı gibi hayatın gidişatını çok büyük derecede etkileyen sınavlara hazırlanan öğrencilerde de sık görülür. 

Her insanda az da olsa gelecek kaygısından söz edilebilir. Fakat kişinin bu durumu kontrol edip edemeyeceği bazı durumlara bağlıdır. Örneğin güçlü aile bağlarına sahip kişilerde gelecek kaygısının kontrol edilememe oranı daha az görülmektedir. 

Sevgi dolu ve destekleyici ailelere sahip bireyler hayattaki zorluklara daha kolay göğüs gerebilmekte ve gelecek korkusunu daha az yaşamaktadır. 

Bu durum bize sosyal desteğin kaygıyla ilgili bozukluklarda ne derece önemli olduğunu göstermektedir. 

Sosyal kaygı bozukluğu, spesifik fobiler (örneğin; asansör, uçak veya böceklere duyulan korku), panik bozukluğu ve posttravmatik stres bozukluğu (PTSD) gibi durumlarda da gelecek kaygısından söz edilebilir.

Gelecek kaygısını kontrol altına almak mümkündür. Kişi nefes egzersizleri veya fiziksel aktivite gibi kolay teknikleri uygulayabilir. 

Bu teknikler fayda göstermiyorsa bir akıl sağlığı uzmanından yardım alınarak gelecek kaygısının kişinin hayat kalitesini düşürmesi engellenebilir.

Gelecek Kaygısı Belirtileri Nelerdir?

Gelecek kaygısı belirtilerinin şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişebilmektedir. Gelecek kaygısından görülen belirtiler aşağıda sıralanmıştır.

• Konsantrasyonda zorluk
• Duygularda ve duygurumla ilgili durumları yönetmede güçlük
• Kişinin kendini duygusal olarak hissiz hissetmesi
• Keyif alınan aktivitelere ilgi kaybı görülmesi
• Ürkeklik, sinirlilik veya huzursuzluk
• Kas ağrıları ve kas gerginliği
• Bulantı, kusma veya iştah kaybı
• Uyku problemleri (insomnia)

Gelecek Kaygısı Nedenleri Nelerdir?

Gelecek kaygısı herkeste bir miktar olmakla beraber bazı kişilerde çok fazladır ve bu kaygı kişinin hayatının kalitesini düşürmeye başlamaktadır. 

Sosyal desteği yüksek olan ve sevgi ortamında büyümüş kişiler hayatta stresli bir durumla karşılaştığında bu duruma daha fazla tolerans ve güç gösterebiliyor iken aile bağları zayıf kişiler depresyon ve kaygı bozukluğu gibi durumlara daha açık olduğu için bu kişilerde gelecek kaygısı daha fazla görülmektedir.

Gelecek Kaygısı Teşhisi

Gelecek kaygısı tek başına bir akıl sağlığı bozukluğu değildir. Gelecek kaygısı hastalığı, genel kaygı bozukluğunun bir belirtisi olarak görülmektedir. 

Gelecek kaygısı teşhisi yapılması için kişinin kendisinde veya çevresinde bu durumu fark etmesi gereklidir. Hayat kalitesinin düştüğünü düşünen kişi teşhis için bir akıl sağlığı uzmanına başvurmalıdır. 

Uzman, çeşitli sorular sorarak kişiden hasta hikayesi alır. Teşhis yapılırken genel kaygı bozukluğu veya sosyal fobi skalaları gelecek kaygısı ölçeği olarak kullanılabilir ama belirtildiği gibi genel kaygı bozukluğu gelecek kaygısını da içine alan daha geniş bir terimdir.

Kan alınarak veya görüntüleme yöntemi kullanılarak yapılan herhangi bir gelecek kaygısı testi bulunmamaktadır.

Gelecek Kaygısı Tedavisi

Gelecek kaygısında tedavi terapi ve ilaçlı olmak üzere 2 şekilde planlanır.

Terapi

Terapiler kaygı bozukluklarında kaygıların kaynağını bulabilmek açısından en faydalı tedavi yöntemleridir. Terapistiniz size hayatınızda strese ve kaygıya yol açan kaynakları bulmanızda yardım eder.

Böylelikle gelecek kaygınızla ilgili olası kaynakları farkederek onları yönetmeniz daha kolay hale gelir.

Terapistler ayrıca alkol kullanımı gibi zararlı veya korkulan olaylardan kaçınma gibi daha az etkili olan kaygıyla başa çıkma mekanizmalarını fark ederek size yardımcı olur.

Gelecek kaygısı birçok farklı mental durumla ilgili olabileceği için terapistiniz size birden çok terapi şekli önerebilir.

• Kognitif davranışsal terapi (CBT) birçok terapist tarafından önerilmektedir. Aynı zamanda farkındalık temelli kognitif davranışsal terapi de kaygı bozukluğu için önerilmektedir.
• Maruz bırakma terapisi (exposure therapy) spesifik fobiler için faydalı olabilir. Ama bu terapi şekli daha çok post travmatik stres bozukluğu (PTSD) ve diğer kaygı bozuklukları tedavisinde önerilmektedir.
• Konuşma terapisiyle birlikte, göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR) terapisi de travma sonrası stres bozukluğunda görülen belirtilerin giderilmesinde birçok hastaya yardımcı olmaktadır.

İlaçlı Tedavi

İlaçlar kaygı bozukluğunu tamamen tedavi edemez. Fakat özellikle terapilerle kombine edildiği zaman gelecek kaygısında görülen belirtilerin giderilmesine yardımcı olur. 

Sağlık profesyoneliniz sizde aşağıdaki belirtiler bulunuyorsa ilaçlı tedavi önerebilir.

• Eğer günlük yaşamınız negatif etkileniyor ve kendinizde günlük aktiviteleri yapacak güç bulamıyorsanız
• Eğer terapiden istenilen sonuç alınamıyorsa
• Gelecek kaygınız sizde ciddi derecede stres ve sıkıntı (distres) oluşturuyorsa
• Bu durumdan dolayı fiziksel sağlığınız olumsuz etkileniyorsa

Gelecek kaygısında kullanılan ilaçlar arasında SSRI, SNRI ve diğer antidepresan türleri vardır.Bunların yanı sıra benzodiapezinler ve beta blokerler de gerekli görüldüğünde kullanılabilir.

Gelecek Kaygısı Tedavi Edilmezse

Gelecek kaygısı tedavi edilmezse kişinin hayat kalitesini düşürür. Kaygı bozukluğunun yol açtığı uykusuzluk, iştah problemleri, huzursuzluk ve sosyal çekilme gibi belirtiler kişiyi yıpratabilir ve kişinin mesleki ve sosyal hayatına zarar verebilir. 

Kişi bu belirtilerle kendisi başa çıkmayı öğrenebilir. Fakat bazı durumlarda örneğin; eğer kaygının giderilmesi için kişi alkol ve benzeri kişiyi uyuşturan maddelere başvuruyorsa durumun ciddiyeti artabilir. 

Eğer profesyonel yardım gerekliyse ve kişi bundan kaçınıyorsa gelecek kaygısının yol açtığı sorunlar büyüyebilir.

Gelecek Kaygısına Ne İyi Gelir?

Gelecek kaygısı kişinin hayatında çok fazla sıkıntı ve üzüntüye yol açabilir. Kişi kendini kaygı dolu düşünceler arasında sıkışmış hisseder. 

Gelecek kaygısına iyi gelen ve aşağıda sıralanan yöntemleri deneyerek kendinizi iyi hissedebilirsiniz.

• Fiziksel ihtiyaçlarınızın farkında olun. Zihin ve beden arasında gerçek bir ilişki vardır. Kişinin fiziksel olarak iyi olması duygusal olarak da iyi olmasına yol açar. Uyku, beslenme,yeterli su içilmesi ve fiziksel aktivite kaygı bozukluğuyla ilgili belirtilerle başa çıkmada kişiye önemli ölçüde yardım etmektedir.
  
• Kendinizle konuşun. Kaygılarınız hakkında kendinizle konuşma şekliniz önemlidir. Kötü şeyler olacağı hakkındaki düşünceleriniz doğaldır fakat eğer bu düşüncelerle saatler harcarsanız kendinize negatif düşüncelerle çok fazla zaman geçirmenin hayattaki güzel şeylerden alacağınız zevki azaltacağını hatırlatmalısınız. Gelecekle ilgili endişelendiğiniz konuyu düşünürken kendinize şunu sormalısınız: Beni endişelendiren olay gerçekçi bir olasılığa mı dayanmaktadır? Dürüstçe verdiğiniz cevap hayırsa, enerji ve dikkatinizi kaygılarınızdan çekerek şu ana odaklamalısınız. Eğer cevabınız evet ise, olayla ilgili düşünmek ve plan yapmak akıllıcadır. Fakat bunu yaparken aşırıya kaçmadığınızdan ve endişe içinde boğulmadığınızdan emin olmanız gerekir. Eğer kendinizi objektif bir şekilde değerlendirmek istiyorsanız aynı gelecek kaygısına sahip bir arkadaşınızın sizden yardım istemeye geldiğini hayal ederek ve ona vereceğiniz tavsiyeleri düşünerek sorunlar karşısında daha iyi bir yaklaşım kazanabilirsiniz.
• Başka biriyle endişeleriniz hakkında konuşun. Endişe ve korkularınızla ilgili bir başkasıyla konuşmak her zaman kolay olmayabilir fakat bunu denemek size bir çok şey katacaktır. Eğer ilişkinizde problemler yaşıyor ve sürekli ayrılmakla ilgili endişe duyuyorsanız partnerinizle konuşmayı deneyin.Sevdiğiniz insanlarla korkularınız hakkında konuşmak kaygı belirtileri sebebiyle izolasyon ve yalnızlık yaşıyorsanız özellikle önemlidir. Sevdiğiniz kişiler ve aileniz sizi dinleyerek ve pozitif yönlere odaklanmanızı sağlayarak gelecek kaygınızı aşmanız konusunda size yardımcı olabilir.
  

Gelecek Kaygısına Ne İyi Gelmez?

Kişinin fiziksel ihtiyaçlarını görmezden gelmesi gelecek kaygısına iyi gelmez. 

Örnek vermek gerekirse; eğer gelecekle ilgili çok fazla kaygı duymanız yemek yemenize engel oluyorsa aç kalmanız sonradan sizi daha kötü etkilemektedir. Bu nedenle kaygıdan dolayı öğün atlamamaya dikkat etmelisiniz.

Kaygı dolu düşünceler uyku düzeninizi de bozar ve uyumanızı güçleştirebilir. 

Uykusuz kalmak kişiyi daha fazla yoracağı için sonradan daha fazla probleme yol açar. Bu durumu engellemek için yatmadan birkaç saat öncesinde kafein alımını kesmeniz gerekmektedir. 

Aynı zamanda yatmadan birkaç saat öncesinde yapılan fiziksel aktivite de uykunuzu kaçırmaya sebep olabilir.

Gelecek Kaygısı İlaçları

Gelecek kaygısı tedavisinde kullanılan ilaçlar kısa dönem ve uzun dönem ilaçlar olarak kullanılabilir.

İlaç kullanmanız durumunda sizde görülen yan etkiler hakkında doktorunuzu bilgilendirmelisiniz.

Böylece size en iyi gelecek ilaca doktorunuzla beraber karar vermiş olursunuz.

Aşağıda gelecek kaygısında tercih edilen ilaçlar sıralanmıştır.

• Beta-blokerler: Kaygı bozukluğu genelde kişi tarafından yönetilebiliyor ama bazen kontrolden çıkıyorsa tercih edilebilir. Beta blokerler adrenalin denilen hormonun etkilerini engelleyerek kalbinizin daha yavaş atmasını sağlar. Bu sayede kan basıncınızı da azaltmış olur. Bu tip ilaçlar esas olarak  kalp hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Beta blokerlerin yan etkileri arasında ellerde soğukluk, yorgunluk, kilo alımı ve depresyon vardır. Kaygı bozukluğu için kullanılan beta blokerler arasında propranolol ve atenolol vardır.
• Benzodiazepinler: Bu tür sedatifler gevşemeyi ve sakinleşmeyi sağlar. Bağımlılık riski olduğu için dikkatle kullanılması gereklidir ve sadece kısa dönem kullanım için uygundur. Kaygı bozukluğunda ciddi belirtiler görülüyorsa terapi ile beraber tercih edilebilir. Benzodiazepinler beyinde GABA denilen nörotransmitterin etkisini artırarak işlev görür. Benzodiazepinlerin yan etkileri arasında baş dönmesi, koordinasyonda zayıflık ve depresyon vardır. Benzodiazepinlerin alkolle birlikte alınması ölümcül sonuçlara yol açabilir. Benzodiazepinler arasında alprazolam,diazepam veya temazepam ve türevleri tercih edilebilir.
• Selektif serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI), serotonin nörepinefrin gerialım inhibitörleri (SNRI) ve diğer antidepresanlar: Uzun dönem kullanım için uygun görülüdüğünde tercih edilebilir. Antidepresanların yan etkileri arasında mide bulantısı, iştah ve kilo alımında artış, uykusuzluk, kuru ağız, görüşte bulanıklık ve kabızlık vardır. Antidepresanlar sinir hücreleri arasındaki boşluktan serotonin ve nörepinefrin denilen sinyal iletiminde görevli moleküllerin geri alımını önleyerek işlev görür.

Hamilelerde Gelecek Kaygısı 

Hamilelerde gelecek kaygısı görülebilir. Kaygının birçok farklı sebebi olabilmekle beraber özellikle hamileliğin getirdiği bedensel ve hormonal değişimler hamile bireyde duygu dalgalanmaları yaratabilir.

0Hamilelik sürecinde görülen değişimler anne adayını korkutabilir. Bebeğin sağlığı, hamilelik süreci ve hamilelikten sonra yapılması gerekenleri düşünen anne adayında gelecek kaygısı oluşabilir ve bebek bekleyen kişi kendi bu düşünceler içinde sıkışmış hissedebilir.

Burada aile ve sosyal destek çok önemlidir. Hamile birey yalnız hissettirilmemeli ve kaygıları hakkında konuşularak rahatlatılmaya çalışılmalıdır.

Hamile birey bebeğin sağlığı ve hamilelikte izlenmesi gereken yolla ilgili tüm sorularını kadın doğum uzmanına danışarak kaygısını gidermeye çalışmalıdır.

Eğer bu kaygı alınan bilgiler, nefes teknikleri, hamile bireyin fiziksel sağlığına dikkat edilerek giderilemiyorsa bir akıl sağlığı uzmanından yardım alınabilir.

Terapist görüşü hamilelik sürecinin atlatılmasını ve hamile bireydeki gelecek kaygısının kontrol altına alınmasına fayda sağlar.

Hamilelikte ilaç kullanımından genellikle kaçınılmaktadır çünkü alınan her ilaç bebeğin gelişimine etki etmektedir. Hamilelikte görülen gelecek kaygısıyla ilgili tüm sorularınızın cevaplarına ve nasıl bir tedavi izlenmesi gerektiğine bir uzmana danışarak ulaşabilirsiniz.

Çocuklarda Gelecek Kaygısı

Yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda ve gençlerde de gelecek kaygısı görülmektedir. Gelecek kaygısının sık görüldüğü durumlar aşağıda sıralanmıştır. 

• Liseye veya üniversiteye başvurma süreci
• Spor karşılaşmaları, müzikal veya diğer performans gerektiren aktiviteler
• Dışarı çıkmak veya bir partiye katılmak
• Bir kulübe veya takıma katılmak
• İşe başlamak
• Okula başlamak
• Geçilmesi gereken sınavlar, testler veya yapılması gereken sözlü sunum olması

Çocuklarda ve gençlerde gelecek kaygısını yenmek için çocuğa ve gence bu tür sınavların, karşılaşmaların veya davetlerin pozitif yönleri gösterilmeye çalışılmalı ve olumlu bir tablo çizilmelidir. 

Ebeveynler olarak kaygılı çocuklarımıza daha fazla stres ve kaygı yüklememek için onlarla konuşurken dikkatli olmalı ve olumsuzluklardan daha az bahsetmeliyiz.

Kaygılarıyla ilgili çocuğu ve genci konuşturmak da rahatlamak için iyi bir yöntem olabilir. Ayrıca kaygıyı yenmek için uyku düzeni, beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktiviteye dikkat edilmelidir. 

Nefes ve meditasyon teknikleri kaygıyı yönetmekte kullanılan faydalı araçlar olabilir. Çocuk ve genç yalnız hissettirilmemeli ve aile tarafından desteklenmelidir. 

Eğer tüm bunlara rağmen çocuk ve gençteki kaygı aşılamıyorsa bir çocuk ve genç psikiyatristi uzmandan yardım alınmalıdır. Çocuk ve gençlerde kullanılan tedavi ve ilaçlar yetişkinlerden farklılık gösterebilmektedir. 

Terapiyle başlanan tedaviye gerekli görülürse ilaç eklenmesi kaygı bozukluğu belirtilerini azaltmaya yardımcı olur. İlaç kullanımı sonucu görülen yan etkilerle ilgili doktor bilgilendirilmelidir. 

Gelecek Kaygısı için Hangi Doktora Gidilmeli?

Eğer gelecekle ilgili çok fazla ve kontrol edemediğiniz şekilde kaygı duyuyorsanız veya bu durumun hayat kalitenizi, sosyal ilişkilerinizi ve iş yaşamınızı etkilediğinin düşünüyorsanız bununla beraber kendinizde uykusuzluk, iştahsızlık, mide problemleri gibi gelecek kaygısı belirtilerinden bazılarını görüyorsanız, bir Akıl Sağlığı Uzmanına başvurmalısınız. 

Bunun için hastanelerin Psikiyatri bölümüne başvurabilir ve bir psikiyatri uzmanı doktordan randevu alabilirsiniz. 

Çocuk ve ergenler için Çocuk ve Ergen Psikiyatri uzmanlarından randevu alınmalıdır.