Burun Kanaması

Burun Kanaması Nedir?

Burun kanamaları burnun içindeki herhangi bir yerden kaynaklanan kanamalardır. Burun kanamasının latince karşılığı olan kelime ‘’epistaksis’’tir. Sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Sık karşılaşılmasının sebebi ise burnun yüzeysel kan damarları bakımından zengin yapısıdır. Burnun içindeki kan damarlarının çevresinde kas dokusunun bulunmaması kanamanın kendiliğinden durmasını zorlaştıran bir faktördür. Kanamaların birçoğu basit müdahaleler ile durmakla birlikte nadiren de olsa hayatı tehdit eden ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

İnsanların %10’u hayatında en az 1 kere burun kanaması ile karşılaşmıştır ve bu kanamaların %90’ı sağlık kuruluşuna başvurmaya gerek kalmadan durmaktadır.

Burun kanamasının en sık görüldüğü hastalar 10 yaşın altındaki çocuklar ve 50 yaşın üstündeki erişkinlerdir.

Burun kanamaları çeşitli sebeplerden kaynaklanabilir. Burun kanamalarının nedenleri burun kaynaklı (lokal) sebepler ve sistemik sebepler olmak üzere 2 başlık altında incelenir.

Burun kanamaları kaynaklandığı yere göre ön (anterior) ve arka (posterior) burun kanamaları olmak üzere 2’ye ayrılır. Ön burun kanamaları daha çok çocuk ve gençlerde görülür ve genellikle basit müdahalelerle durdurulabilen kanamalardır. Arka burun kanamaları ise genellikle yaşlılarda görülen, ciddi sorunların habercisi olabilen ve genel durumun hızlıca bozulabileceği kanamalardır. Daha ileri müdahaleler gerektirebilir.

Burun Kanaması Belirtileri Nelerdir?

Burun kanamasının kendisi bir belirtidir. Başın pozisyonuna göre kan burun deliklerinden gelir veya boğaza doğru akabilir. Posterior burun kanamalarında da kan boğaza doğru akabilir. Boğaza doğru akan kan mide bulantısı ve kusmaya sebep olabilir.

Kanama damla damla olabilir ya da sicim gibi akabilir. Burun kanaması, baş dönmesi ve fenalık hissine neden olabilir.

Burun Kanaması Nedenleri Nelerdir?

Burun sıklıkla kış aylarında havanın kuruluğuna bağlı olarak burnun içini kaplayan mukozal yapının kuruması ve kabuklanması sonucu kanar. Burun kanamalarının en sık karşılaşılan nedenleri yaşa ve kanamanın kaynaklandığı yere göre değişmektedir. Küçük çocuklarda genelde burun karıştırmaya, buruna alınan darbelere (düşme, çarpma), buruna sokulan yabancı cisimlere bağlı burun kanamaları görülür.

Çocuklarda görülen tek taraflı burun kanaması buruna sokulmuş yabancı cismi akla getirmelidir. Erişkinde görülen tek taraflı burun kanamalarında ise burun içinde veya paranazal sinüslerde tümör olabileceği akılda tutulmalıdır. Genel olarak burun kanamasının en sık karşılaşılan sebebi travmalardır.

Burun kanamasının sebebinin belirlenmesi tedavi planlaması için önem taşımaktadır.

1. Lokal sebepler:

• Travma
• Yabancı cisim
• İlaç (kontrolsüz kullanılan burun spreyleri, *burun spreylerinin yanlış kullanımı) ve uyuşturucu  (kokain)
• Yapısal bozukluklar (septum deviasyonu, septal perforasyon vs.)
• İnflamatuar olaylar (üst solunum yolu enfeksiyonları, sinüzit, alerjik durumlar)
• Tümörler

Burun spreylerinin doğru kullanımı için spreyin sağ burun deliğine sol el ile, sol burun deliğine sağ el ile sıkılmasına özen gösterilmelidir.

2. Sistemik Sebepler

• Kalıtsal veya yapısal kanama bozuklukları
• Kalp ve damar hastalıkları
• Karaciğer hastalıkları
• Lösemi
• Hormonal nedenler
• İlaç kullanımı (aspirin vb.)
• İdiopatik (sebebi bulunamayan)

Burun Kanaması Teşhisi

Burun kanamasının kontrol altına alınması, sebebinin ortaya koyulmasından önce gelmektedir. İlk olarak kanamayı durdurmaya yönelik işlemler yapılır.

Burun kanamasının nedeninin araştırılması ve ileri tedavi planının yapılması için ise hastaya hızlı bir şekilde detaylı sorular sorulur (Buruna darbe alındı mı? Ne kadar zamandır kanıyor? Yaklaşık kanama miktarı nedir? Herhangi bir ilaç kullanıyor musunuz? vs.).

Ardından burun içinin rahat görülebilmesi için ılık su ile burun içi yıkanır.

• Anterior rinoskopi (Nazal spekulum muayenesi): Doktorun burnun içini daha rahat görebilmek amacıyla spekulum adlı bir alet ve ışık kaynağı ile yaptığı işlemdir. Hastaların çoğunda bu işlem ile kanama odağı çok rahat tespit edilir.
• Nazal endoskopi: Spekulum muayenesi ile kanama odağı tespit edilemediğinde ucunda kamera olan endoskop adı verilen aletle burun içinin daha detaylı olarak incelenmesini sağlayan işlemdir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Nadir de olsa gerekli durumlarda ileri görüntüleme işlemi istenebilir.

Burun Kanaması Tedavisi

Burun kanaması olan hastanın sakin olması çok önemlidir. Öncelikle hasta sakinleştirilmelidir. Ardından hastaya doğru pozisyon verilmelidir. Hasta dik oturmalı ve başını hafifçe öne eğmelidir. Bu pozisyonda burun kemiğinin hemen altından (burun kanatlarından) burun sıkıştırılmalıdır. 10 dakika boyunca bu uygulama aralıksız olarak devam etmelidir.

Bu süreçte hastaya ağzından nefes alıp vermesi söylenir. Eğer hasta kanın boğazına aktığını hissediyorsa baş biraz daha öne eğilmelidir. Burun sırtına ve enseye buz uygulaması yapılabilir. Bu uygulamalar ile kanamaların birçoğu kontrol altına alınır.

Baş kesinlikle geriye atılmamalıdır. Buruna pamuk, peçete vs. şeyler sokmak kanamanın durdurulmasında etkili değildir.

Bu yöntemler herkesin kolaylıkla uygulayabileceği yöntemlerdir. Eğer bu yöntemler ile kanama kontrol altına alınamaz ise sağlık kuruluşlarında farklı işlemlere başvurulur.

Kanama esnasında hastada yüksek tansiyon mevcut ise düşürülür. Çünkü yüksek tansiyon devam eden kanamanın artmasına yol açar ve durdurulmasını zorlaştırır.

• Vazokonstriktör (damar büzücü) ajanlar içeren burun tamponu: Pantokain ve adrenalin emdirilmiş bir pamuk burun içinde bekletilir. 3-5 dakika sonra bu tampon çıkarılarak spekulum içine bakılır ve kanama odağı tespit edilmeye çalışılır. Burun içinde pıhtı varsa temizlenir.
• Kimyasal koterizasyon (yakma): Kanama odağı tespit edilmiş ise tekrar kanamanın engellenmesi için gümüş nitratlı bir çubuk ile damarlar kimyasal olarak yakılır. Aktif kanama varlığında uygulanmaz.
• Elektriksel koterizasyon: Kanama odağı tespit edilmiş ise tekrar kanamanın engellenmesi için elektriksel ısı ile damarların yakılması işlemidir. Aktif kanama varlığında uygulanmaz.
• Nazal tampon: Buruna dıştan bası ve vazokonstriktör ajanlar içeren burun tamponu koyulması işlemlerine rağmen kanama kontrol altına alınamıyorsa burun içine nazal tampon yerleştirilir. Mecbur kalınmadıkça tercih edilen bir yöntem değildir. Nazal tamponlar 48 saate kadar burun içinde kalabilir. Nazal tampon uygulandığı takdirde hastaya koruyucu (proflaktik) antibiyotik tedavisi başlanır.
• Cerrahi yöntemler: Medikal (konservatif) yani cerrahi olmayan müdahaleler ile durdurulamayan kanamalarda cerrahiye başvurulur. Cerrahi tedavinin de arteriyel embolizasyon ve ligasyon, septoplasti, posterior endoskopik koterizasyon ve tümör cerrahisi olmak üzere farklı tipleri mevcuttur.

Basit ilkyardım uygulaması dışında bahsedilen ilaçlar ve yöntemler kesinlikle öneri niteliğinde değildir. Yalnızca doktor tarafından, sağlık kuruluşunda gerektiği takdirde uygulanabilen yöntemlerdir. Bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Burun Kanaması Tedavi Edilmezse

Burun kanaması çoğu zaman herkes tarafından uygulanabilen basit müdahaleler ile durdurulabilmektedir. Ancak bu müdahaleler ile kontrol altına alınamayan şiddetli ve fazla miktarda kanamaya bağlı nadir de olsa ciddi kan kayıpları olabilir. Çok nadir durumlarda burun kanaması kaynaklı kan kayıpları ölüme yol açabilir. Şiddetli kanamalar ve basit müdahaleler ile durdurulamayan kanamalarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Kafaya alınan travma sonucu ortaya çıkan burun kanamaları kafatası kırıkları ve beyin kanamasının habercisi olabilir. Kafaya alınan bir travmadan sonra da mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Genellikle yaşlı ve kronik hastalığı olan kişilerde görülen posterior (arka)  burun kanamaları genelde ciddi, kontrol altına alınması zor olan kanamalardır ve posterior burun kanamalarında genel durum hızlıca bozulabilir.

Sık tekrarlayan ve genellikle tek taraflı olan burun kanamaları burun içinde veya paranazal sinüslerde bulunan bir tümöre bağlı olabilir. Bu gibi durumlar da ihmal edilmemelidir.

Burun Kanamasına Ne İyi Gelir?

Burun kanamalarında sakinlik çok önemlidir. Hasta psikolojik olarak rahatlatılmalıdır. Dik oturur pozisyonda, baş hafifçe öne eğikken burun kanatlarına yapılan bası çoğu zaman kanamayı kontrol altına almak için yeterlidir. Burundaki damarların büzüşmesi için burun sırtına buz uygulaması yapılabilir. Eğer burun içinde pıhtı varsa ılık su ile burun içi temizlenebilir. Kuru ve soğuk havalarda burun kanaması olmaması için oda havasının nemli tutulması önemlidir.

Burun Kanamasına Ne İyi Gelmez?

Burun kanamalarında kafa kesinlikle geriye atılmamalıdır. Soğuk ve kuru havalar, burun içi mukozasını kurutarak burun kanamasına yol açabilir. Burun kanaması olan hastaya ağrı kesici olarak aspirin verilmemelidir.

Heyecan ve panik tansiyonu yükselterek kanamanın kontrol altına alınmasını zorlaştırır. Yüksek tansiyon direkt olarak burun kanamasına sebep olmaz ancak bir şekilde başlamış olan kanamayı arttırabilir ve durmasını zorlaştırır.

Burun Kanaması İlaçları

Burun kanamasının ilaç tedavisinde ilaçlar, burnun içine yerleştirilen tampona sürülmüş halde uygulanır. Tamponda bulunan ilaçlar adrenalin ve pantokaindir. Vazokonstriksiyon (damar büzülmesi) ve anestezi sağlarlar.

Bu ilaçlar kesinlikle öneri niteliğinde değildir. Doktor tarafından uygulanması gerekmektedir.

Burun Kanaması Ameliyatı

Kanama odağının tespit edilemediği veya kanamanın kontrol altına alınamadığı durumlarda cerrahi yöntemlere başvurulur.

Arteriyel ligasyon: Burnu besleyen ana damarların kanamayı durdurmak amacı ile bağlanması işlemidir.

Arteriyel embolizasyon: Burnu besleyen ana damarların kanamayı durdurmak amacı ile kontrollü bir şekilde tıkanması işlemidir.

Septoplasti: Septum deviasyonunun (burun orta bölmesinde eğrilik) neden olduğu burun kanamalarında başvurulan cerrahi yöntemdir.

Hamilelikte Burun Kanaması

Gebelik döneminde burun kanaması plasentadan salgılanan hormon salgılanmasına bağlı olarak görülebilmektedir. Ancak burnu kanayan bir gebede kanamanın sebebinin gebeliğe bağlanmasından önce diğer burun kanaması yapan sebeplerin dışlanması gerekmektedir.

Çocuklarda Burun Kanaması

Özellikle küçük çocuklarda görülen burun kanamaları ebeveynleri tedirgin etmektedir. Ebeveynlerin bu tedirginliklerini çocuklarına yansıtmaması gerekmektedir. 2-10 yaş arası çocuklarda burun kanaması sık görülen bir durumdur. Çoğunlukla anterior burun kanamaları görülür ve genelde kolaylıkla kontrol altına alınır. Çocuklarda görülen burun kanamasının en sık sebebi travmalardır. Burun karıştırmaya, buruna alınan direkt darbelere veya burun içindeki yabancı cisimlere bağlı olarak görülebileceği gibi soğuk ve kuru havalara bağlı olarak da görülebilir.

Bebeklerde Burun Kanaması

Bebeklerde burun kanaması nadir görülen bir durumdur. Doktor tarafından detaylı bir inceleme gerektirir. Mutlaka çocuk doktoruna veya kulak burun boğaz hastalıkları doktoruna başvurulmalıdır.

Burun Kanaması için Hangi Doktora Gidilir?

Burun kanamalarının %90’ı doğru müdahale yapıldığında doktora gitmeye gerek kalmadan durmaktadır. Ancak şu durumlarda Acil Sağlık Kuruluşları veya Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır:

• 10 dk boyunca aralıksız olarak burnun, burun kemiğinin hemen altından (burun kanatlarından) sıkıştırılması ile durmayan kanama
• Kafa travmasından sonra meydana gelen burun kanamaları
• Tekrarlayan burun kanamaları
• Baş dönmesi, mide bulantısı veya fenalık hissinin eşlik ettiği kanamalar
• Solunum fonksiyonlarının engellenmesi veya zorlaşması
• Kan tükürülmesi veya kan kusma
• Sık ve tek taraflı kanama
• Kronik hastalık varlığı (karaciğer, kalp, böbrek hastalığı, hemofili vb.)
• Kan sulandırıcı ilaç kullanımı (antikoagülan, antiagregan vb.)