Karında Sıvı Birikmesi

Karında Sıvı Birikmesi (Asit) Nedir?

İnsan vücudunda bulunan batın bölümünün etrafındaki organların çevresinde su toplanması olayına karında sıvı birikmesi denmektedir. Tıp alanında bu durumu tanımlamak amacıyla latince asit sözcüğü kullanılmaktadır. İçerisinde su bulunan kesecik anlamına gelen asit sözcüğü doktorlar tarafından herhangi bir hastanın karnında sıvı birikimi ile gelişen durumdan bahsetmek amacıyla kullanılmaktadır.

Karın iç zarı olarak bilinen periton yapısı karında bulunan organların üstünü örtmenin yanında aynı zamanda karın duvar yapısını iç taraftan sarmaktadır. İnsanlarda bulunan periton yapısı iki tabakalı zar yapısından oluşmaktadır. Bu iki tabakalı zar yapısına paryetal periton ve visseral periton adı verilmektedir. Bu iki tabakalı zar yapısının yani paryatel periton ve visseral periton tabakalarının ara kısmında yaklaşık bir 50 ml kadar protein içeriğinden zengin bir sıvı bulunmaktadır.

Bu iki periton yapısının arasında bulunan sıvının asıl amacı periton yapılarının birbiri üzerinden kayma hareketini rahat bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır. Karında sıvı birikimi kanın pıhtılaşması neticesinde ortaya çıkan ve serum şeklinde bilinen bu duru sıvının artması durumudur.

Karında sıvı birikmesi durumu her insanda gözlenebilecek bir durum olduğu için çok yaygın bir durum olmakla birlikte sıklıkla siroz hastalığı gibi bazı hastalıklar karında sıvı birikmesine (asit) neden olabilmektedir. Ancak karında sıvı birikmesine neden olabilecek başka birçok hastalık da bulunmaktadır. Çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar, bazı tümör tipleri ve kan basıncının yüksek olması sayılabilecek diğer nedenlerden sadece bazılarıdır.

Karında Sıvı Birikmesi Çeşitleri (Tipleri) Nelerdir?

İnsan vücudunda bulunan batın bölümünün etrafındaki organların çevresinde su toplanması olayına karında sıvı denmektedir. Karında sıvı birikiminde biriken asit sıvısı genelde transuda, eksuda ve şilöz olmak üzere 3 çeşide ayrılmaktadır. Şilöz asit daha nadir görülmekle beraber içerik olarak daha fazla yağ içermekte ve beyaz renkte gözlenmektedir. Bu transuda, eksuda ve şilöz sıvılarının içerdiği protein miktarı, yağ miktarı ve hücre sayısı gibi parametreler bu ayrımı yapmada kullanılan içeriklerdir. Tıpta bu ayrım yapılırken light kriterleri kullanılmaktadır.  

Transuda ve eksuda sıvılarını birbirlerinden ayırırken yapılan yöntem sıklıkla serum ile asit albümin miktarlar farkının hesabının yapılmasıdır. Tıpta kullanılan bu parametreye serum – asit albümin gradiyenti (SAAG) adı verilmektedir. Eğer serum – asit albümin değeri 1.1 den büyük ise bu sıvı transuda, 1.1 den küçük ise bu sıvı eksuda şeklinde ifade edilir.  

Hastalarda karşılaşılan transuda tipi asit sıklıkla karaciğerde gözlenen siroz sonucu, kalp yetmezliği, karaciğer sirozu dışındaki diğer portal hipertansiyona neden olabilecek sendromlarda ve böbrek yetmezliğinde hekimlerin karşısına çıkmaktadır.

Hastalarda karşılaşılan eksuda tipi asit ise transuda tipi asitin herhangi bir patojen ile enfekte olması sonucunda hekimlerin karşısına çıkmaktadır. Bu enfeksiyonlara tüberküloz gibi karın içi enfeksiyon durumları, tümörler ve pankreatit gibi durumlar örnek verilebilir. 

Karında Sıvı Birikmesine Eşlik Eden Belirtiler Nelerdir?

Hastalar sıklıkla karınlarının içinde 500 ml den daha az asit oluşması halinde bu durumu fark etmeyip kilo aldıklarını düşünebilirler. Bu sebeple kıyaslanacak olursa zayıf yani daha az kilolu hastalarda karında sıvı birikmesi zararları daha kolay fark edilmektedir.

Hastalarda karında daha fazla sıvı birikmesi halinde doktorlara karnında hissettiği şişkinlik hissi ile gelebilmektedirler. Bu sebeple hastaların karnında bulunan sıvı miktarı arttıkça kişilerin göbekleri çevre tarafından daha belirgin bir görünüm alıp git gide şişmeye başlar. Bazı durumlarda kişiler bu durumun o kadar farkına varmamaktadırlar ki karında biriken sıvı en son aşırı miktarlarda birikime bağlı olarak hastalarda nefes almada zorlanma gibi belirtiler vermektedir.

Her insanda üst kısımda akciğer ve kalp gibi organların yer aldığı göğüs boşluğu; içinde bağırsak gibi yapıların bulunduğu alt karın kısmı bulunmaktadır. Bu yapılar kabaca akciğerlerin altında bulunan ve nefes alma işleminde akciğerleri genişleten diyafram kasıyla iki bölüme ayrılabilir. Bazı durumlarda hastaların karnında biriken sıvı hareketli olduğu için diyafram yapısında bulunan doğal açıklık yapılarından akciğerlerin bulunduğu göğüs boşluğu kısmına geçerek bu alanda sıvı birikimine neden olabilmektedir. Bu durumda da hastalarda nefes almada zorlanmalar olabilmektedir.

Karında sıvı birikmesine neden olan birçok hastalık bulunmaktadır. Bazı durumlarda hastalarda asit bulgularından çok hastalık nedeninin neden olduğu bulgular hastalarda gözlenebilmektedir. Buna göre karında sıvı birikmesine eşlik eden belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Karaciğerde oluşan yetmezlikler sonucunda kişilerde yorgun ya da zayıf hissetme gibi bulgular ortaya çıkabilmektedir.
• Hastalarda sıklıkla altta yatan nedene de bağlı olarak iştahsızlık ve istemeden kilo kaybı karında sıvı birikmesi sonucu gözlenmesi muhtemel diğer durumlardır.
• Karında sıvı birikmesine eşlik edebilecek bir diğer durum ise spesifik bir belirti olmamakla birlikte mide bulantısı ve kusmadır. Karında sıvı birikimi gözlenen hastalarda mide bulantısı ve kusma gözlenebilir.
• Karında sıvı birikimi sonucu hastalarda karının sağ üst kadranında (kısım) hafif ağrıyla birlikte şişlik gözlenebileceği gibi bu bulgular tek tek de hekimlerin karşısına çıkabilir.
• Karında sıvı birikimi sonucu altta yatan hastalıklara bağlı olarak vücudun çeşitli kısımlarında kolay morarma ya da kanama gibi durumların da gözlenebileceği unutulmamalıdır.
• Hastalarda karında sıvı birikimi sonucu dikkat eksikliği, uykuda bozulma, hafızada meydana gelen bozulmalar ve karakter özelliklerinde meydana gelen değişim de ortaya çıkabilmektedir.
• Karında sıvı birikimine eşlik eden bir diğer belirti ise bacaklarda, ayaklarda ve ayak bilekleri gibi alt kısımlardaki organların ödemlenmesidir.
• Hastalarda karında sıvı birikimine bağlı şişkinlik ve ciltte kaşıntı da gözlenmesi muhtemel diğer bulgulardır.
• Karında sıvı birikmesine bağlı olarak kişilerde idrar renginde koyulaşma, gözün beyaz kısımlarının sarılaşması ve kişinin cildinin normal renginden sarıya kayması gibi bulgularda eşlik edebilir.

Karında Sıvı Birikmesi Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Karında sıvı birikmesinin birçok nedeni bulunmaktadır. Genel olarak hastalarda gözlenebilen durumlar karaciğer yetmezliğine bağlı asit birikimi, kalp yetmezliği bağlı asit birikimi, böbrek yetmezliğine bağlı asit birikimi, kanser hastalıklarına bağlı asit birikimi ve diğer nedenlere bağlı asit birikimi gözlenebilmektedir. Karında sıvı birikmesi nedenleri şu şekilde ifade edilebilir;

• Karaciğer yetmezliği karında sıvı birikmesine neden olan en önemli nedenlerden biridir. Kronik karaciğer yetmezliği bulunan yani sirozu olan hastalarda karında sıvı birikimi fizik muayene bulgularında rastlanmaktadır. Ayrıca portal hipertansiyon ve fulminan hepatit gibi diğer bazı karaciğer hastalıklarında da karında sıvı birikimi gözlenmektedir.
• Karında sıvı birikmesinin bir diğer nedeni ise kalp yetmezliğidir. Kalp yetmezliğinin gelişmesi sonucu kalp asli görevi olan kan pompalama işini yeterince yerine getirememekte ve vücutta kanın bazı noktalarda göllenmesi sonuç olarak ortaya çıkmaktadır. Tüm bu sebeplerle birlikte konstriktif ya da restriktif kardiyomiyopatiler, veno – okluzif hastalıklar, portal ven oklüzyonu ve budd – chiari sendromu gibi kalple alakalı hastalık durumlarına bağlı olarak da karında sıvı birikimi hekimlerin karşısına çıkabilmektedir.
• Karında sıvı birikmesinin bir diğer nedeni ise hastalarda gözlenebilen böbrek yetmezliği durumudur. Hastaların böbreklerinin işlevlerini etkin bir şekilde yerine getirmemesi durumunda karında sıvı birikimi hekimlerin karşısına çıkabilmektedir. Böbrek hastalıkları olan nefrotik sendromda ya da diyaliz uygulanması sonucunda da hastalarda karında sıvı birikimi gözlenebilmektedir. 
• Bazı kanser türlerinde semptomlar arasında karında sıvı birikimi yani asit gözlenmesi ortaya çıkabilmektedir. Bu kanser türlerine yumurtalık kanserleri, kolon kanserleri ve pankreas kanserinde karında sıvı birikmesi örnek verilebilir. 
• Karında sıvı birikimine neden olabilen diğer nedenlere ise alkol tüketimi örnek olarak verilebilir. Alkolün aşırı bir şekilde tüketilmesi sonucunda hastalarda meydana gelen kronik hepatit tablosu nedeniyle karaciğer yetmezliği gelişebilmekte ve bu durumda karında sıvı birikimine neden olmaktadır. 

Karında Sıvı Birikmesi Teşhisi

Karında sıvı birikimi olan hastalarda aşırı bir şekilde asit birikimi olduğu için karın şişliği gözlenmektedir ve bu fizik muayene de rastlanılan en sık bulgudur. Hekim anamnez ile hastanın şikayetlerini kaydettikten sonra fizik muayenenin perküsyon aşamasında gözlenen ses değişimi hekimi tanıya gitmeden kolaylık sağlamaktadır.

Eğer hastalarda gözlenen karında sıvı birikimi fizik muayene ile belirgin bir şekilde saptanamayacak durumda ise hekimler ultrasonografi (USG) başvurabilmektedir. Bunun dışında laboratuvar testleri ve karaciğer fonksiyon testlerine bakılarak da karında sıvı birikimine neden olan altta yatan hastalık tespit edilebilmektedir.

Karında Sıvı Birikmesi Tedavisi

Karında sıvı birikmesinin birden fazla nedeni olduğu için tedavisinde de altta bulunan hastalığa bağlı olarak farklı yöntemler uygulanabilmektedir. Karaciğer yetmezliği, kalp yetmezliği ve böbrek yetmezliği gibi hastalıkların karında sıvı birikmesinin altta yatan nedenleri olduğu bilinmektedir. Bu hastalıklarla mücadele aşamasında hekimler hastalara tuz alımını ve sıvı alımını kısmasını önermekte ya da idrar söktürücü ilaç tedavisi verebilmektedir.

Eğer hastaların karında sıvı birikimi tuz kısıtlaması ve yatak istirahati ile geçmemiş ise hekimler bu sefer spironolakton ve furusemid gibi medikal tedavi uygulama yolunu benimseyebilmektedir. Eğer asit yine de geçmemiş ise hekimler karında sıvı birikimini parasentez yöntemiyle boşaltıp hastaların rahatlamasını sağlayabilmektedir. Bunun dışında hekimler karaciğer sirozlu hastaların tedaviye direnç göstermesi durumunda karaciğer transplantasyonu yapabilmektedir.

Karında Sıvı Birikmesi Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Karında sıvı birikimi eğer tedavi edilmezse karnında şişkinlik hissi, nefes almada zorlanma, karının sağ üst kadranında (kısım) hafif ağrı gibi komplikasyonlarla karşı karşıya kalabilmektedir. Eğer karında sıvı birikmesi kanser ve neden olan diğer organ yetmezliği sebebiyle ise eğer tedavisinin gerçekleştirilmemesi halinde ölümcül sonuçlar doğurabilmektedir.

Karında Sıvı Birikmesine Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Karında sıvı birikimine neden olabilen nedenlerden biri de alkol tüketimidir. Alkolün aşırı bir şekilde tüketilmesi sonucunda hastalarda meydana gelen kronik hepatit tablosu nedeniyle karaciğer yetmezliği gelişebilmekte ve bu durumda karında sıvı birikimine neden olmaktadır. Bu sebeple alkolün zararlı etkileri göz önünde bulundurulduğunda aşırı tüketimi kişiye iyi gelmemektedir.

Karında Sıvı Birikmesi İlaç Tedavisi

Hastalarda gözlenen karında sıvı birikimi tuz kısıtlaması ve yatak istirahati gibi yöntemler ile geçmemiş ise hekimler bu sefer spironolakton ve furusemid idrar söktürücü (diüretik tedavi) gibi medikal tedavi uygulayabilmektedirler. 

Karında Sıvı Birikmesi Ameliyatı

Karında sıvı birikimi olan hastalarda uygulanabilecek olan karaciğer transplantasyonu hastaların medikal tedaviye yanıtsız olması sonucu yapılabilecek son tedavi çeşitlidir. Yapılan diğer tedavilere yanıt vermeyen hastalarda karaciğer transplantasyonu yapılarak hastaların tedavi edilmesi amaçlanır.

Karaciğer sirozu bulunan tedaviye dirençli olgularda bir başka ameliyatlı tedavi seçeneği ise TIPS (Transjugular intrahepatic portosystemic shunt) denilen yöntemdir. Bu yöntemde boyundaki damarlardan girilmek suretiyle karaciğere ilerlenilerek buradaki damarların içine stent denilen bir yapı yerleştirilmektedir. Bu sayede asitin gerilemesi sağlanabilmektedir. 

Karında Sıvı Birikmesinde Hangi Doktora Gidilir?

Karında sıvı birikmesi yani asit oluşması halinde gidilmesi gereken ve hastalığı teşhis eden, tanı koyan ve tedavisini yapan asıl bölüm İç Hastalıkları (Dahiliye) bölümünün gastroenteroloji dalıdır. 

Hastalarda karnında şişkinlik hissi, nefes almada zorlanma, yorgun ya da zayıf hissetme, iştahsızlık, istemeden kilo kaybı gözlenmesi, mide bulantısı, kusma, karının sağ üst kadranında (kısım) hafif ağrı, karının sağ üst kadranında (kısım) şişlik, çeşitli kısımlarda kolay morar, çeşitli kısımlarda kolay kanama, dikkat eksikliği, uykuda bozulma, hafızada meydana gelen bozulmalar, karakter özelliklerinde meydana gelen değişim, bacaklarda ve ayaklarda ödemlenme gözleniyor ise mutlaka bir hekime danışmakta fayda vardır.