Tavşan Dudak

Tavşan Dudak Nedir?

Tavşan dudak, diğer ismiyle dudak-damak yarığı genetik orijinli bir hastalıktır. Toplumda 1000 kişiden birinde görülen bu hastalık maksillofasiyal cerrahinin en temel alanlarından biridir. Siyah ırklarda biraz daha fazla görülebilir. Hindistan ve Filipinlerde de fazla görülür. Bunun temel sebebi ise o bölgelerde akraba evliliklerinin fazla olmasıdır. Dudak damak yarıklı anne babanın çocuklarının dudak damak yarıklı olması ihtimali 2 kat fazladır. Dudak damak yarıkları her zaman birlikte görülmeyebilir. Sadece dudak yarığı, sadece damak yarığı şeklinde de görülebilir. Ancak bebeklerin %40’ında dudak ve damak yarıkları birlikte görülmektedir.

Dudak damak yarıkları birçok sendrom ile birlikte görülebilir. Bunlardan en önemlisi Pierre Robin’s Sendromdur. Ancak dudak damak yarıklarının birçoğu sendromik değildir. Dudak damak yarıklı hastalar birçok dişsel problem yaşayabilir. Üst çenenin gelişim bozukluğuna bağlı olarak geride kalması ve alt çenenin önde konumlanması ile ortaya çıkan “Sınıf 3” ismi verilen kapanış dişsel problemlerin başında gelir. Bu kapanışın düzeltilmesi hasta 18 yaşına geldiğinde ortognatik cerrahi uygulamasıyla gerçekleşir.

Dudak damak yarıklı hastalarda beyinsel bir problem olamadığı sürece konuşma problemi olmaz. Sadece kaliteli konuşma problemi olabilir. Bunun için de konuşma terapistlerinden yardım alınabilir.

Kernahan ve Stark isimli bilim adamlarının yaptığı sınıflandırmaya göre dudak damak yarıkları üçe ayrılır.

Primer Dudak Damak Yarığı: Dudak ve üst çenenin ön kısmında görülür. Dudağın tek tarafında olabileceği gibi, her iki tarafında da görülebilir.

Sekonder Damak Yarığı: Incisiv Foramen’in (üst ön dişlerin arkasında damak üzerindeki anatomik oluşum) arkasında oluşan damak yarıkları bu sınıfa girer.

Primer ve Sekonder Dudak Damak Yarığı: Bu tip yarıklara total yarıklar da denebiliyor. Yumuşak damaktan başlayıp sert damağı, alveolü, dudağı ve hatta burnu da içerisine alan gelişmiş yarıklardır. Genelde tek tarafta görülür.

Tavşan Dudak Belirtileri Nelerdir?

Tavşan dudak doğuştan gelen genetik bir hastalıktır. Anne karnında herhangi bir belirti vermez ancak ultrason ile teşhis edilebilir. Dudak damak yarığı dışarıdan bakılınca hemen fark edilir. Dudak damak yarıklı hastaların dudakları tavşan dudağına benzer. Bu yüzden halk arasında “tavşan dudak” olarak da bilinir. Dudak yarığı dudağın tek tarafında olabildiği gibi dudağın her iki tarafında da olabilir. Damak yarıkları ise sadece damağın arka tarafında küçük bir yarık olabildiği gibi bazen tüm damağı da kaplayabilir.

Tavşan Dudak Nedenleri Nelerdir?

Tavşan dudak yani dudak damak yarığı hastalığı multifaktöriyel bir hastalıktır. Yani oluşmasında çevresel ve genetik faktörler birlikte etkilidir. Dudak damak yarıklı hastalarda gen kırıkları vardır. Embriyolojik dönemde yüzün oluşması sırasında genlerdeki mutasyonlar ve malformasyonlar buna sebep olur. Bu genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörler de dudak damak yarığının oluşmasında etkilidir. Çevresel faktörler annenin gebelik süreci ile ilgilidir.

Fareler üzerinde yapılan bazı çalışmalar gebe annenin kortikosteroid kullanımının çocukta damak yarığı oluşmasına sebep olduğu gösterilmiştir. Yine annenin gebelik sürecinde geçirdiği kızamık gibi bazı enfeksiyonlar da çocukta dudak damak yarığı oluşmasına sebep olabilir. Annenin gebelik süresince alkol veya sigara kullanmasının bebeğe birçok zararı vardır ancak sigara ve alkolün dudak damak yarığına kesin olarak etki ettiğine dair kanıtlanmış herhangi bir çalışma yoktur. Yine stres ve radyasyona maruz kalmak da dudak damak yarığının oluşması için önemli bir çevresel faktördür. Genç annelerde risk daha düşükken ileri yaş annelerde risk daha büyüktür. Çevresel faktörlerin en önemlisi ise folik asittir (B9 Vitamini).

Annenin gebelik sürecinde folik asit eksikliği yaşaması dudak damak yarıklarının yanı sıra çeşitli genetik hastalıklara da sebep olduğu yapılan çalışmalarda kanıtlanmıştır. Yapılan çalışmalarda gebelerde folik asit tedavisi başlanarak dudak damak yarıklarının ve diğer genetik hastalıkların önüne geçebildiği kanıtlanmıştır.

Maydanoz, nane, çilek, birçok baklagil, fındık ve ceviz gibi birçok besinde folik asit bulunur.

Tavşan Dudak Teşhisi

Birçok tavşan dudak yani dudak damak yarığı hastalığı doğum sırasında herhangi bir özel teste ihtiyaç duymadan tespit edilir. Ancak doğum öncesinde de dudak damak yarığı teşhis edilebilir. Genellikle hamileliğin 13. haftası sırasında ultrasonda fark edilebilir. Fetüs gelişmeye devam ederken dudak yarığını ultrasonda teşhis etmek daha kolaydır ancak damak yarığını ultrasondan teşhis etmek daha zordur. Doğum öncesinde ultrason ile bir yarık tespit edilirse amniyon sıvısından (gebelik sırasında, bebeğin korunmasını ve tüm beslenmesini sağlayan sıvı) alınan bir örnek ile bebekte başka herhangi bir genetik hastalığın olup olmadığı da tespit edilebilir.

Dudak damak yarıklarının doğum öncesinde ultrason ile teşhisi ailenin rehabilitasyonu için çok önemlidir. Ebeveynler çocuklarının dudak damak yarıklı olarak doğacağını öğrendiğinde akıllarında; düzelecek mi, nasıl beslenecek; çevresine nasıl alışacak, bizden mi kaynaklı gibi birçok soru oluşur. Doğum öncesinde teşhis ailenin kafasındaki bu soruların doğuma kadar cevaplanabilmesine olanak sağlar ve aile iyi bir şekilde rehabilite edilebilir.

Tavşan Dudak Tedavisi

Tavşan dudak hastalığının tedavisi sadece cerrahi ile olmaktadır. Herhangi bir ilaç ile tavşan dudağı yani dudak damak yarığını düzeltmek mümkün değildir. Dudak damak yarığı cerrahileri genel anestezi altında yapılır. Dudak yarığını ve damak yarığını farklı zamanlarda kapatmak gerekir. Dudak yarığı bebek 3 aylıkken kapatılırken damak yarığı bebek 1 yaşına geldiğinde kapatılabilir.

Ayrıca hastanın durumuna göre ek cerrahi operasyonlar yapmak gerekebilir. Örneğin çocukta alveol yarığı da mevcutsa çocuk 7-9 yaşları arasına geldiğinde bir cerrahi operasyon daha yapılması gerekir. Dudak damak yarıklı hastaların ilerleyen yaşlarda çeneleri arasındaki ilişki de bozulur. Örneğin alt çeneleri daha da ileride olabilir. Bunun için de hasta 18 yaşına geldiğinde ortognatik cerrahi operasyonları gerekebilir. Dudak damak yarığı cerrahi operasyonlarından sonra çocuğun dudağında küçük bir yara izi kalabilir. Bu da zamanla kendiliğinden solabilir.

Tavşan Dudak Tedavi Edilmezse

Ağız ve burun boşluklarının birleşememesi nedeniyle dudak damak yarıklı hastaların beslenmeleri sorunludur. Dudak damak yarıklı hastalar ağızdan besini aldıklarında besin ağızdan buruna, burundan da genze doğru gider ve o bölgede enfeksiyon oluşturur. Bu sebeple dudak damak yarıklı hastalar sürekli tekrarlayan üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları geçirebilirler.

Eğer dudak damak yarığı tedavi edilmezse bu tür enfeksiyonlar çok ciddi problemlere yol açabilir. Bu enfeksiyonlara bağlı olarak östaki borusunun (burnun arka kısmında bulunan ve geniz adı verilen bölge ile orta kulak arasında geçiş sağlayan bir kanaldır) tıkanmasıyla orta kulak iltihabı da oluşabilir. Bu beslenme problemleri dudak damak yarıklı hastalar için özel hazırlanan beslenme plakları veya özel biberonlar ile azaltılabilir. Beslenme plakları kesin bir tedavi sağlamasa bile bebeğin beslenmesinde önemli bir faktördür. Eğer dudak damak yarığı tedavi edilmezse çocuk dış görünüşü sebebiyle çevresi tarafından dışlanabilir bu da psikolojik problemlere yol açabilir.

Tavşan Dudağa Ne İyi Gelir?

Tavşan dudak yani dudak damak yarığı hastalığı genetik bir hastalık olduğu için ebeveynlerin bu konuda alabileceği bir önlem yoktur. Ancak hamilelik sürecinde folik asit yani B9 vitamini eksikliğine dikkat edilmesi gerekir. Folik asit fasulye, bezelye, mercimek gibi baklagillerde, avokadoda, turunçgillerde, baklagillerde, kuşkonmazda, maydanozda ve bamyada bulunabilir.

Tavşan Dudağa Ne İyi Gelmez?

Tavşan dudak için doğum öncesinde fetüsün strese ve radyasyona maruz kalmaması önemlidir. Aynı zamanda sigara, alkol gibi zararlı alışkanlıklar da fetüse zarar verebilir. Kortikosteroid ilaçları ve kimyasal maddeler de dudak damak yarığına sebep olabilir.

Tavşan Dudak İlaçları

Tavşan dudak hastalığı herhangi bir ilaçla düzelmez. Ancak dudak damak yarığı ameliyatı sonrası enfeksiyonu önlemek amacıyla antibiyotikler ve ağrıyı önlemek amacıyla ağrı kesiciler reçete edilebilir. Ağrının azaltılması amacıyla “hydrocodone” ve “lortab” ağrı kesicileri reçete edilmektedir.

Tavşan Dudak Ameliyatı

Tavşan dudak cerrahi operasyonlar ile tedavi edilir. Dudak damak yarığı cerrahilerinde esas olan fonksiyonelliktir. Sadece estetik değil fonksiyonel kapatmada dudak damak yarığı cerrahisinde önemli bir noktadır. Günümüzde plastik cerrahinin de gelişmesiyle birlikte dudak damak yarıklarından estetik sonuçlar alınabilmektedir ancak önceden de belirttiğimiz gibi öncelik her zaman fonksiyonel bir tedavidir.

Gişe rekorları kıran Joker filminin başrol oyuncusu “Joaquin Phoenix” ve dünyaca ünlü piyanistimiz “Fazıl Say” da dudak damak yarıklı doğmuştur. İkisinin de yüzüne dikkatli bakıldığında ameliyattan kalma küçük yaraların olduğu gözlenebilir. Cerrahi operasyonlarda bir diğer önemli nokta ise cerrahinin yapılacağı zamandır. Çünkü yapılan cerrahi operasyonlar özellikle üst çenenin büyüme ve gelişmesini etkilemektedir. Zamanından önce ya da sonra yapılacak cerrahi operasyon ileride daha farklı problemler ile karşılaşılmasına sebep olabilmektedir.

Dudak damak yarıklarının cerrahisinde zamanlamalar şu şekilde sınıflandırılabilir:

• 0-3 Ay: Dudak tedavi edilir.
• 6-9 Ay: Sert damak ve yumuşak damak tek aşamada yapılamayacaksa sadece yumuşak damak tedavi edilir.
• 1 Yaş: Sert damak ve yumuşak damak birlikte tedavi edilebilecekse bu yaşta yapılır.
• 4-5 Yaş: Sert damak tek başına tedavi edileceği zaman bu yaşlarda tedavi edilir.
• 7-9 Yaş: Alveol (dişlerin bağlandığı kemik) yarığı mevcutsa daimi köpek dişlerinin sürmesini takiben bu yaşlarda tedavi edilir.
• 12-15 Yaş: Ortodontik tedavi
• 15-18 Yaş: Ortognatik cerrahi

Dudak yarığı cerrahisi genellikle bebek 3 aylıkken yapılır. Ameliyat genel anestezi altında yapılır. Ameliyat 1-2 saat aralığında sürebilir. Ameliyattan sonra bebekler çoğunlukla 1-2 gün hastanede kalır. Dikişler birkaç hafta sonrasında alınabildiği gibi kendiliğinden de düşebilir. Bebeğin yüzünde küçük bir yara izi kalabilir. Ancak cerrahlar bu yara izini dudağın doğal hatlarına uyumlandırarak bu yara izinin daha az belirgin olmasını sağlayabilir. İlerleyen dönemde bu yara izi solup kaybolabilir.

Damak yarığı cerrahisi bebek 1 yaş civarındayken yapılır. Ameliyat genel anestezi altında yapılır ve 2 saat sürebilir. Damaktaki yarık kapatılır ve damak kasları ile damak anatomisi tekrar düzenlenir. Yarık kendiliğinden çözünebilen dikişlerle kapatılır. Hastanın ameliyattan sonra 1-3 gün arası hastanede kalması gerekir.

Bazı vakalarda fazladan cerrahi operasyon yapmak gerekebilir. Alveol (dişlerin bağlandığı kemik) yarığı olan vakalarda 7-9 yaş arasında vücudun başka bölgelerinden (kafatası, kaburga, kalça kemiği vb.) alınan kemiklerle alveol yarığı kapatılabilir. Bazı konuşma problemlerini çözmek için ek cerrahi operasyonlar da yapmak gerekebilir. Dudak damak yarıkları bazen buruna kadar ulaşabilir. Bu durumlarda da dudak damak yarığını onarmanın yanı sıra burundaki yarıkta rinoplasti (burun estetiği) ameliyatı da yapılabilir.

Dudak damak yarıklı hastalarda bazı duyma problemleri de yaşanabilir. Damak kasları orta kulak ile bağlantılıdır. Bu kaslar düzgün çalışmadığı için orta kulakta yapışkan salgılar oluşabilir. Bunlar da duymayı azaltır. Duyma problemleri dudak damak yarığı ameliyatından sonra da oluşabilir. Eğer gerekirse kulak zarına küçük bir plastik tüp yerleştirilerek kulaktaki sıvının dışarı akması sağlanabilir. Bazı durumlarda işitme cihazı da gerekebilir.

Dudak damak yarığı dişleri ve çeneleri de etkileyen bir hastalık olduğundan dişlerin bakımı da çok önemlidir. Dudak damak yarıklı hastaların diş sağlıkları pedodontistler ve ortodontistler tarafından takip edilmelidir.

Dudak damak yarığını kapatmak bazı vakalarda konuşma problemlerini ortadan kaldırabilir. Ancak her zaman yeterli olmayabilir. Böyle durumlarda konuşma ve dil terapistinden yardım alabilirsiniz. Konuşma ve dil terapisti çocuğunuzun konuşmasını değerlendirerek çocuğunuzun konuşmasını geliştirmeye yardımcı olabilir.

Dudak damak yarıklı hastalar psikolojik problemler de yaşayabilir. Kendi içlerine çekilip kendilerini toplumdan soyutlayabilirler. Bunun için mutlaka psikolojik desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu da göz ardı edilmemesi gereken bir konudur.

Dudak damak yarığı ameliyatı çok önemli bir ameliyattır ancak ameliyattan sonra da dikkat edilmesi gerekenler vardır. Ameliyattan sonraki ilk 3 hafta çok önemlidir. İlk 3 hafta içinde damağa gelecek küçük yaralanmalar bile ciddi sorunlar oluşturabilir. Ameliyatı takip eden günlerde bebeğin ağzından veya burnundan akıntılar gelebilir. Bu akıntılar pembe renkte veya kan dahi olsa telaşlanmanıza gerek yok. Bunlar ameliyat sonrası olağan ve beklendik durumlardır.

Bebeğiniz ameliyattan sonraki birkaç gün boyunca rahat uyuyamayabilir veya yüzündeki şişlik inene kadar uyurken horlayabilir. Bebeğinizin ateşi 38.5 derece ve üzerine çıkarsa, sürekli artan ve dinmeyen bir ağrısı olursa, damağında herhangi bir yaralanma olursa, bebeğinizin çok fazla kanaması olursa, yemek yemede ve içmekte çok zorlanıyorsa mutlaka doktorunuzla iletişime geçin. Doktorunuz ameliyat sonrası enfeksiyonu önlemek ve bebeğin ağrısını azaltmak amacıyla antibiyotik ve ağrı kesici ilaçlar reçete edebilir. Antibiyotikleri  ve ağrı kesicileri doktorunuzun reçete ettiği gibi tam ve doğru olarak kullanmanız çok önemlidir.

Ağrı kesicilerin bebeğinizde kabızlığa sebep olabileceğini unutmayın. Kabız olan bebek herhangi bir şey yiyip içmek istemeyecektir. Kabızlığın geçmesi için bol sıvı tüketimi ve anne sütü çok önemlidir. Kabızlık devam ederse doktorunuzla iletişime geçmeniz önerilir.

Ameliyattan sonra 3 hafta boyunca çocuğunuza sert biberonlar, gümüş ya da demir çatal kaşıklar, pipetle içilen içecekler, küçük ahşap, plastik ve metal oyuncaklar, lolipop gibi ucunda çubuk olan yiyecekler ve diş fırçalarını vermemeniz ve bunları kullandırtmamanız çok önemlidir.

Eğer çocuğunuz normal olarak emzik kullanıyorsa ameliyat sonrası da kullanıp kullanmaması gerektiğini doktorunuza danışmanız gerekmektedir. Ameliyat sonrası kol sabitleyicileri kullanılabilir. Ameliyat sonrasında kullanılan bu kol sabitleyicileri çocuğun dudağına ve damağına dokunmasını engelleyerek ameliyatlı bölgelerin yara almasını önler. Çocuğunuzu beslerken kaşığı çocuğunuzun dudaklarından ötesine götürmemeniz önemlidir.

Kaşık çocuğun dudaklarını geçmemeli. Çocuğunuza kurabiye, kraker, cips gibi sert gıdalar vermemeniz gerekir. Yumuşak ve parçacık içermeyen besinlerle beslemeniz önemlidir. Çocuğunuzun ağzını temiz tutmak da bir diğer önemli konudur. Çocuğunuzun ağzını temiz tutmak için asla diş fırçası kullanmayın. Diş fırçası yerine ıslatılmış temiz bir gazlı bez kullanarak dikkatli bir şekilde çocuğunuzun sadece dişlerini ve diş etlerini temizleyebilirsiniz.

Çocuğunuzun yumuşak oyuncaklarla oynadığından emin olun ve oynadığı sırada çocuğunuza dikkat etmeniz gerekir.

Çocuklarda Tavşan Dudak

Tavşan dudak doğuştan gelen bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde hasta ömür boyu dudak damak yarığıyla birlikte yaşamak zorunda kalır. Bazı geri kalmış topluluklarda dudak damak yarıklı kişinin kutsal bir kişi olduğu düşünülür ve tedavi edilmez. Bu durum maalesef hastanın tüm hayat kalitesinin düşmesi ve sürekli tekrarlayan enfeksiyonlarla ve hastalıklarla uğraşmasına sebep olur.

Tedavi edilmeyen dudak damak yarıklı çocuklar farklı görünüşleri sebebiyle çevresindeki arkadaşları tarafından dışlanabilir ve farklı hareketlere maruz kalabilir. Bu da dudak damak yarıklı çocukları yalnızlaştırıp çekinik bir hale getirebilir ve hatta daha ciddi psikolojik problemlere de yol açabilir.

Bebeklerde Tavşan Dudak

Tavşan dudak doğuştan gelen bir hastalıktır. Tavşan dudak hastalarının tedavisi doğum anından itibaren başlar ve uzun yıllar devam eder. Tedaviye doğru zamanda başlamak çok önemlidir.

Tavşan Dudak için Hangi Doktora Gidilir?

Tavşan dudak hastalığı tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Yani birden çok uzmanlık alanından uzmanların beraber çalışarak tedaviyi yapması gerekir. Tavşan dudak hastalığıyla esas olarak ilgilenen bölümler “Ağız Diş ve Çene Hastalıkları Cerrahisi” ve “Ortodonti” bölümüdür. Tavşan dudak hastalığı anne karnında da teşhis edilebildiği için ebeveynler uzman ağız diş ve çene cerrahları ve uzman ortodontistlerle beraber çocuklarının sağlığına kavuşmasını sağlayabilir.