Total Protez Nedir?

Hastalar diş çekimi, diş çevre doku hastalıkları ve diş çürüğüne bağlı bütün dişlerini kaybettiği durumlarda protetik olarak yapılan tedavilere total (tam) protez denir. Damaklı protezler olarak da bilinir. Estetik bir tedavidir. Diş protez uzmanları tarafından yapılır. Total protezler alt ve üst çenelere yapılır. Total protezler yumuşak dokulardan destek alırlar. Gelen kuvvetleri çene kemiklerine iletirler. Genel de yaşlı bireylere yapılmaktadır. Diş implant tedavilerine göre daha ucuz bir tedavidir.

Total Protezlerin Amacı

Total protezler sadece estetik bir tedavi değildir. Hastanın kaybedilen fonksiyonunu da yerine getirmeyi amaçlar. Total protezlerin amaçları şunlardır:

• Hastanın tekrardan çiğneme fonksiyonunu geri kazandırmak
• Estetik amaçlı
• Hastanın konuşma fonksiyonunu düzeltmek (fonasyon)
• Dişsizlikten kaynaklı oluşan psikolojik problemlerin önüne geçmek
• Çene kemiklerine kuvvet ileterek biyolojik dengeyi sağlamak

Total Protezin Tedavisinin Aşamaları

Total Protez tedavisi için başvuran hastalarda ilk olarak ayrıntılı hasta hikayesi alınır. Tedavide kullanılan akrilik materyallere alerjisi olup olmadığı sorulur. Hastaların ne türlü beklentisi olduğu öğrenilir. Genel sağlık durumuna bakılır. Eski protezler varsa onun hakkında bilgi alınır. Daha sonra hastanın ağız içi muayenesi yapılır. Bu muayenede şunlara bakılır:

• Çene kemiklerinin uzunluğu, genişliği, kalınlığına bakılır. Çene kemiklerinin yapısı tutuculuk açısından önemlidir.
• Kas bağlantılarına bakılır. Protezin stabilitesi için önemlidir.
• Dil konumuna bakılır. Total protezi yerinden çıkarabilmektedir.
• Dudak ve yanak yapısına bakılır.
• Ağız içi yumuşak dokularda bir hastalık var mı bakılır
• Öğürme refleksi kontrol edilir. Total protezler kullanımında alışma sürecinde öğürmelere neden olabilmektedir.
• Ağız içi kemik çıkıntıları varsa bunlar için ağız diş ve çene cerrahisine yönlendirilerek düzeltilmesi sağlanır.
• Damak ve çenelerin kavsine bakılır
• Çene ekleminin ilişkisine bakılır

Hastalardan panoramik radyografilerde alınır ve çene kemikleri incelenir. Çene kemikleri içerisinde gömülü diş varlığına bakılır.

Total protez tedavisi birkaç seanstan süren tedavidir. Teker teker incelersek seanslarda şu olaylar gerçekleşir:

İlk Seans:

• Hastadan anatomik ölçü alınır. Bu ölçü metal bir ölçü kaşığına elastik ölçü maddesi konarak çenelerin ve yumuşak dokuların ilk ölçüsü alınır. Daha sonra ölçü, alçı ile modeli oluşturur ve model laboratuvara gönderilir. Laboratuvarda teknisyenler tarafından alçı üzerine, akrilik bir 2. Ölçü kaşığı yapılır. Eğer zaman varsa laboratuvardan gelecek 2. Ölçü kaşığı ile tedaviye devam edilir yoksa 2. Seansa hasta çağırılır.

2. seans:

• Laboratuvardan gelen akrilikten 2. Ölçü kaşığı önce hasta ağzında sivri noktalar varsa tıraşlanır. Sonra özel mum maddeler ile yumuşak doku uyumu sağlanacak şekilde akrilik ölçü kaşığının etrafına eritilerek konulur. Tamamlandığında ise akrilik ölçü kaşığı hasta ağzına konduğunda vakum etkisi yaratır.
• Akrilik ölçü kaşığı ile hastadan fonksiyonel ölçü alınır. Bu ölçü ile yumuşak dokuların basınç altında şekilleri kaydedilir. Alınan ölçüden tekrardan alçı ile model oluşturulur. Model laboratuvara gönderilir ve model üstünde akrilik plaklar oluşturulur. Zaman varsa devam edilir yoksa sonraki seansa geçilir.

3. seans:

• Laboratuvardan gelen akrilik plaklar hasta ağzında sivri noktalar varsa tıraşlanır. Sonra hastanın alt yüzünün dikey boyutunun tespitine geçilir. Diş hekimi tarafından akrilik plaklar üzerine mum şablonlar yapılarak hastanın dikey boyutu bulunur. Hastayla birlikte dişler için renk seçilir. Alınan kayıtlar laboratuvara gönderilerek teknisyenler tarafından dişler mumların yerine belli kurallara göre dizilir. Zaman varsa devam edilir yoksa sonraki seansa geçilir.

4. seans:

• Laboratuvardan gelen diş dizilmiş akrilik plaklar hasta üzerinde provalar yapılır. Bu provalarda şunlara bakılır:
• Tutuculuk
• Dudak desteği
• Estetik
• Dişlerin kapanış ilişkisi
• Konuşma etkinliği
• Çiğneme fonksiyonu
• Yanak ısırma gibi durumlar varlığı
• Bu seansta laboratuvardan gönderilen akrilik plaklar üzerine diş dizimlerinde bir hata varsa tekrardan laboratuvara gönderilir. Küçük düzeltmeler diş hekimi tarafından yapılır. Her şey iyi ise muflalama işlemi için tekrardan laboratuvara gönderilir. Muflalama işlemi ile protez işlemi son görüntüsünü alır, dayanıklılık ve sağlamlık kazanır. Zaman varsa tedaviye devam edilir yoksa sonraki seansa hasta çağırılır.

5. seans:

• Laboratuvardan gelen son şeklini alan total protezler önce temizlenir sonra hasta üzerinde provalar yapılır. Bu provalarda şunlara bakılır:
• Tutuculuğa bakılır. Tükürük yapısı ile tam bir tutuculuk sağlanır. Hastadan “ah” sesi çıkartılması istenilerek tutuculuk kontrol edilir.
• Dudak desteğine bakılır. Muflalama işleminde bir hata olmaması lazımdır.
• Estetik için cilalar yapılır.
• Dişlerin kapanış ilişkisi kontrol edilir. Hastadan kapanış kayıtları kontrol edilir. Fazla olan kısımlar tıraşlanır.
• Konuşma etkinliği ile hastadan şu sesleri çıkarması istenilir;
• S, ş, l, n, d, t, f, v, p, b, m
• Çiğneme fonksiyonu ile total protezlerin temasları ve devrilme gibi durumu varlığına bakılır.
• Yanak ısırma gibi durumlar varlığına bakılır.
• Total protezlerin hastayı rahatsız eden sivri, batıcı gibi yerleri varsa düzeltilir.
• Gülme hattı kontrol edilir.
• Diş görünürlüğü kontrol edilir.
• Bu seansta tespit edilen bir hata düzeltilebilecekse diş hekimi tarafından denenir lakin düzeltilemeyecek kadar olan durumlarda tekrardan 1. Seansa dönülür.
• Her şey tamam olduğu durumda total protezler cilalanarak hastaya teslim edilir.

Sonraki dönemde hastalar kontrol seanslarına çağırılır. Teslim aşamasında görünmeyen total protezin baskı yapan kısımları olabilmektedir. Bunlar zamanla kullanımında ortaya çıkmaktadır. Baskı yapan kısımlara vuruk denir. Vuruk varlığında hasta tekrardan diş hekimine gelerek vuruk total protezin vuruk yapan kısımları tıraşlanır.

Kırılan protezler, kırık hattının durumuna göre tekrardan tamir edilebilmektedir. Lakin tamir edilemeyen durumlarda tekrardan yapılması lazımdır.

Total Protezlerde Besleme

Zaman içerisinde çene kemiklerinin erimesiyle total protezlerin çenelerle uyumluluğu bozularak tutuculuğu azalabilmektedir. Bunun durumunda protezlere besleme işleme yapılabilmektedir. Besleme işlemi ile protezlerin iç yüzüne “çene kemikleri ile yeni ilişkisine göre” akrilik madde konulabilmektedir. Bu sayede protezler tekrardan tutuculuk fonksiyonu sağlanabilmektedir. Lakin besleme ile düzeltilemeyecek durumlarda total protezlerin tekrardan yapılması lazımdır.

Total Protez Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Total protezler hastaya teslim edildiğinde hastaların alışma süreci başlar. Bu alışma süreci 2 aya kadar sürebilmektedir. İlk günlerde yemek yemek çok zor olabilmektedir. İlk günlerde ağızda farklı bir his oluşabilmektedir. Hastaların dikkat etmesi gereken durumlar ve öneriler şunlardır:

• İlk zamanlarda daha yumuşak ve küçük parçalı besinler tüketimi
• Geceleri kesinlikle protez çıkarılmalı ve temizliği yapılmalıdır. Temizlik için gece boyunca temiz suya veya protez bakım sularına konulabilir. Günde 2 kez protezin temizliği kontrol edilmelidir.
• Çok sert gıdalar yenilmemelidir.
• Vuruk varlığında mutlaka diş hekiminize gidiniz.
• Yemek yerken çift taraflı olarak yiyiniz.
• Ön dişlerle ısırma yapmayınız.
• İlk kullanımda dil de farklı bir his olabilmektedir.
• İlk günlerde tükürük artabilmektedir lakin zamanla normale dönecektir.
• İlk günlerde konuşmada sıkıntı yaşanılabilir zamanla alışılanacaktır.
• Ağzınızda total protezleri yerinden çıkarıcı bir kuvvet varsa diş hekiminize başvurunuz.
• Her yıl diş hekiminize kontrol için randevu alınması lazımdır.

Total Protez Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Total protez tedavisi çok seanslı bir tedavidir. Tedavi süresi birçok değişkenlik gösterebilmektedir. Diş hekiminin klinik yoğunluğu, laboratuvar çalışma süresi ve laboratuvarın diş hekiminin kliniğine uzaklığı bile süreyi etkilemektedir. Uygun koşullarda diş hekimi – teknisyen ilişkisi daha kısa zamanda sonuç veriyorsa seanslar arası süre kısalacaktır. Hatta bazı bazı seanslarda yapılan işlemler tek seansta bile yapılabilmektedir. Ortalama 4-5 seansta yapılan bir tedavidir. Hatta varlığında uzayabilmektedir. Her seans 30 ila 60 dakika arasında sürmektedir.