Gömülü Diş

Gömülü Diş Nedir?

Mandibula (alt çene) ya da maksilla (üst çene) kavsi üzerinde sürmesi gerektiği halde, kavsin içinde kalan ya da yarı gömük olarak bulunan diş veya diş gruplarına denir. Yalnızca daimi dişler değil süt dişleri de gömülü bulunabilir. Üst çenede dişlerin gömülü kalma oranı alt çeneye göre daha fazladır. Toplumda yaygın olarak bilinen 20’lik dişlerin gömüklüğü olsa da, çenedeki bütün dişlerde görülebilir.     

En sık gömülü kalan dişler mandibular üçüncü molarlar (alt çene 20’lik) olsa da; diğer dişlerde de gömüklük görülebilmektedir. Diğer gömüklükler sırasıyla aşağıda belirtildiği gibidir:

• Üste çene 20’lik
• Üst çene kanin (köpek dişi)
• Altçene küçük azılar
• Üst çene küçük azılar
• Alt ve üst çene azılar

Süt dişi, ön kesici dişler ve birinci molar (azı) diş gömüklüğüne oldukça az rastlanır.

Gömülü Diş Belirtileri Nelerdir?

20’lik diş dışındaki gömülü dişler genellikle semptom vermezler. Örneğin; gömülü kalan kanin (köpek dişi) dişleri, ağızda sürmediği sürece; sadece alınacak radyografilerde belli olurlar. Ama bu durum 20’lik dişler için aynı değildir. 20’lik dişler çoğu zaman çenede sürmek için yer bulamazlar, ağrı ve şişliğe neden olurlar. Yüzün üst bölümünde; başta, kulakta ve gözün çevresinde şiddetli ağrılara sebep olurlar. Duruma enfeksiyon da eşlik ederse, çenelerde apse görülebilir. Bunlara ek olarak gömülü 20’lik dişler çeneleri sıkıştırır ve beraberinde ortodontik problemler ortaya çıkar, özellikle ön keser dişler zamanla üst üste gelmeye başlar ve bu durum estetik açıdan hastadan sorun oluşturur.

Gömülü Diş Nedenleri Nelerdir?

Sistemik Nedenler

• Kleidokranial displazi (Çok nadir görülen, otozomal dominant geçişli bir hastalıktır.)
• Hipotiroidi veya hipopituitarizm (hipofiz hormonunun eksik ya da yetersiz olması) gibi hormon problemleri
• Ateşli hastalıklar
• Down sendromu
• Radyasyon terapisi

Lokal nedenler

• Süt dişi retansiyonu (diş sürmesinin enegellendiği durum)
• Ark (dişlerin üzerine dizildiği çene kemiği) uzunluğunda yetersizlik
• Daimi diş germlerinin malpozisyonu (kötü konum)
• Süpernümere (artı diş) dişlerin varlığı
• Odontojenik tümörler
• Anormal erüpsiyon (diş sürerken izlediği yol) yolu
• Yarık dudak-damak 

Gömülü Diş Teşhisi

Gömülü dişin teşhisini koymak oldukça kolaydır. Çenedeki herhangi bir diş eksikliğinde alınacak olan ortopantomografi ile (tek filmle bütün çeneyi, komşu yapıları, çene ekleminin incelenebildiği film yöntemi) gömük diş tanısı rahatlıkla konulur. Klinik muayene yaparak ağızdaki diş eksikliği fark edilebilir fakat bu eksiklik gömüklük kaynaklı mı yoksa farklı sebeplerden mi anlamak için mutlaka radyografi alınması gerekir.

Özellikle 20’lik gömülü dişlerde teşhiste önemli olan hususlardan birisi de dişin konumudur. Üst gömülü 20’lik dişler maksiller (üst çene) sinüs boşluğunda, orbita (göz çukurunun alt kısmı) tabanında, nazal kavitede bulunabilir. Bu tarz durumlarda radyografinin iyi incelenmesi, gerekirse dişin konumunu tam anlamıyla belirleyebilmek için tekrardan bir radyografi alınması gerekir.

Mandibula (alt çene) 20’lik dişler kimi zaman radyografide mandibular sinüsle temastaymış gibi görünebilir. Radyografilerde tam doğru teşhisi koymak alt 20’lik dişler için her zaman mümkün olmaz. Bu tarz durumlarda hastadan tomografi alınması, 20’lik dişin konumu, bağlantılı olduğu sinir ve dokular hakkında daha doğru bilgi alınmasına olanak sağlar.

Gömülü Diş Tedavisi

Gömülü olan her dişin klinik olarak ciddi problemler yaratacağından bahsedemeyiz; ancak bu potansiyele sahip olduğundan bahsedilebilir. 20'lik diş dışındaki gömüklüklerde, genel olarak, ilgili dişin diş arkında normal pozisyona getirilmesi ve fonksiyon görmesinin sağlanması amaçlanır. Bu durum cerrahi ve ortodontik müdahale ile sağlanır. 

Gömülü 20’lik dişin çekim endikasyonları (çekime neden olan durumlar)

• Periodontitis: Yarısı çıkmış gömülü dişlerde, diş çevresinde periodontal problem olması sıklıkla beklenir. Gömülü 20’lik dişler, 25 yaşından önce çekilirse bu durumun önüne geçilir.
• Perikoronitis: Yirmi aş üzeri bireylerde en sık çekim nedenidir. 20’lik dişlerin üzerini kapsayan iflamatuar dişeti ile karakterizedir.
• Çürük: gömülü 20’lik ya da komşu dişinde görülür. Hasta buraya fırçayla ulaşamaz, bu sebeple çekimi gerekir.
• Ortodontik nedenler: 20’lik dişler; kesici dişlerde çapraşıklığa neden olurlar. 
• Odontojenik kist ve tümör oluşumunun önlenmesi
• Komşu dişte kök rezorpsiyonu oluşumunun önlenmesi: 20’lik dişler yandaki dişin kökünün rezorbe olmasına (halk diliyle erimesine) neden olurlar.
• Protetik nedenler: Protez öncesi 20!lik diş çekimi gerekir.
• Çene kemiği kırığının önlenmesi: Sporcularda ve dövüş sanatı ile uğraşanlarda gömülü dişler kırık oluşturabilir. Çekilmeleri gerekir.
• İdiyopatik ağrılar: 20’lik dişlerin bulunduğu alanlarda, sebebi bilinmeyen ağrılar görülebilir. 

Gömülü 20’lik Dişin Çekimi

20’lik dişin yanındaki diş ile durumu ve uzaydaki konumu çekim için en önemli faktördür. Bulunduğu konuma göre çekim kolaylaşır ya da zorlaşır. Çekimin süresini belirleyen esas faktör ise; diş üzerindeki dokunun tipi ve yoğunluğudur. Aynı zamanda kök şekli, kökler arası açı, hastanın yaşı da çekimi etkileyen faktörlerdendir. 20 yaş altındaki bireylerde çekim çok daha rahat olur. Nedeni; kök oluşumunun henüz tamamlanmamış olması ve köklerin önemli anatomik oluşumlara uzak olmasıdır. Yaşlı hastalarda ise çekim daha zordur. Nedeni; kök oluşumu tamamlanmış olduğundan, kökler daha uzun, çoğu zaman ayrık ve önemli anatomik oluşumlara yakındır. 

Çekim Sonrası Oluşabilecek Komplikasyonlar (Problemler)

Enfeksiyon: Oldukça düşük oranda görülür. Enfeksiyona bağlı olarak hastalarda %50 oranında apse oluşur. İyileşmenin bozulmasını takiben ikinci ve dördüncü haftalar arasında oluşur. 

Dişin kırılması: Gömülü diş kökünün bir kısmının kırılması ve çıkarırken zorlanılması, sık karşılaşılan bir komplikasyondur. Kök parçalarını çıkarmaya çalışırken daha fazla zarar verilebilir. Bu sebeple çoğu zaman bulundukları bölgede bırakmak ve belirli aralıklarla radyolojik kontrol yapmak daha doğrudur.

Alveolar osteitis: 20’lik diş çekimi sonrası görülme insidansı %3-25 arasındadır. Çekimden 3-4 gün sonra meydana gelir. Bu nedenle ağrı ve kötü koku gibi semptomlar çekimden 3 gün sonra ortaya çıkar. Tükürük ve ağızdaki bakteriler oluşumda etkilidir. Sigara kullananlarda görülme riski artar. Engellemek için çekimden önceki ve sonraki bir hafta boyunca klorheksidinli gargara ile oral hijyen sağlanması faydalı olacaktır.  

20’lik Dişler Haricindeki Gömülü Dişlerin Tedavisi

• Gömülün dişin üzeri cerrahi olarak açılır, dişin doğal erüpsiyonuna (çenedeki konumuna gelmesi) izin vermek amacıyla yapılır. Bu amaçla diş sürerken önündeki engeller kaldırılmış olur. 
• Ortodontik apareyler yardımıyla gömülü dişler sürdürülmeye çalışılır.  Gömülü dişin sürdürülmesi için daha sık yapılan bir uygulamadır. Dişin üzeri cerrahi olarak açıldıktan sonra ortodontik apareyler rehberliğinde (diş teli tedavisi) ideal pozisyona doğru çekilir.
• 20’lik diş gömüklüğü dışında en sık rastlanan gömüklük damak bölgesindeki kanin (köpek) dişleridir. Bu dişlerin üzeri açılır, ortodontik braket yapıştırılır. Diş sürdürülür ve çenedeki konumuna gelmesi sağlanır.
• Transplantasyon; kanin (köpek dişi) ve premolar (küçük azı dişi) gömüklüğü olan ve ortodontik tedavinin uzun zaman alacağı implant tedavisi istemeyen yetişkin hastalarda uygulanan bir yöntemdir. İşlem, gömülü dişin üzerinin geniş ve dikkatlice açılması ile başlar. Ardından diş uygun konumunda replante (yerine konmak) edilir.ortodontik apareylerle stabilizasyon sağlanır. Uygulamadan 6-8 hafta sonra kalsiyum hidroksit içerikli patla endodontik (kanal tedavisi) tedaviye başlanır. Bir yıl geçtikten sonra kanal dolgusu tamamlanır.
• Diğer yöntemler uygulanarak dişin ağızda tutulamadığı durumlarda gömülü olan bu dişlerin çekimleri gerekir. Çekim yapılırken komşu dişin köküne zarar verilmemelidir.  

Gömülü Diş Tedavi Edilmezse

20’lik gömülü diş çenede, özellikle ön kesici dişlerde çapraşıklığa neden olurlar. Tedavileri yapılmazsa (çekim ya da ağızda sürdürülmeleri) estetik olarak dişlerde hoş olmayan görüntülere sebep olurlar aynı zamanda komşu dişlerin köklerinde rezorpsiyona (doku maddesi kaybı, komşu dişin kökünün erimesi) neden olur. Yarı gömük 20’lik diş kötü oral hijyenden çabuk etkilenip, çürük oluşumuna meyillidir. 

Gömülü Dişe Ne İyi Gelir?

20’lik diş dışındaki gömülü dişler genellikle ağrılı bir semptom vermezler. Gömülü dişin ağrıması durumunda hasta mutlaka uzman bir hekime görülmelidir. Kullanılacak ağrı kesiciler, ağrıyı birkaç saatliğine geçirse de tam anlamıyla bir çözüm elde edemezler. Hekim doğrultusunda dişin çeneye sürdürülmesi ya da çekimine karar verilip, tedavi uygulanması yapılacak en doğru adımdır.

Gömülü Dişe Ne İyi Gelmez?

Gömülü dişler ağız içi dokularla temasta değildirler. Bu sebeple ağız dokularındaki değişiklikler pek fazla etkilemez. Gömülü diş ile ilgili problem yaşandığı takdirde hastanın dişe hiçbir uygulama yapmadan, uzman bir hekime başvurması gerekir. 

Gömülü Diş İlaçları

Gömülü diş tedavisinde ilaç kullanımı genel olarak yer almaz. Çoğunlukla çekim yapıldıktan sonra komplikasyonları önlemek amacıyla ilaç kullanımı endikedir (uygundur). 

Deneyimli bir cerrah tarafından gerçekleştirilen cerrahi işlem sonrası postoperatif (operasyon sonrası) enfeksiyon gelişim riski %1-3 arasındadır. 20’lik diş çekiminin ardından enfeksiyon gelişim riskinin antibiyotik kullanımı ile %5’in altına düşürülmesi olanaksız olduğundan; sağlıklı bir hastada bu işlem öncesi antibiyotik kullanımı gerekmemektedir.

Şişlik, trismus (çene kitlenmesi) ve ağrıyı azaltmak için kortiksteroidler kullanılır. En sık kullanılan iki steroid de metilprednizolon ve deksametazondur. Kısa süre yüksek doz streoid kullanımı minimal yan etkilere neden olabilir. Steroid kullanımı sonrası alveolar osteitis gelişebilir; ancak bunu kanıtlayan bilimsel veri henüz yoktur. Gastrik ülseri olanlar, aktif enfeksiyonu olanlar ve psikozlu hastalarda steroid kullanımı uygun değildir. 

Deksametazonun sık kullanılan dozu:

• İşlem sırasında intravenöz (damardan) olarak 4-12 mg 
• İzlenen iki gün, günde iki kez 4-8 mg

Metilprednizolonun en sık kullanılan dozu:

• İşlem sırasında 125 mg intravenöz 
• İzleyen iki gün 40 mg oral olarak günde 3 ya da 4 kez 

Gömülü Diş Ameliyatı

Kimi zaman gömülü dişlerin çekimi kolaylıkla yapılmayabilir. Böyle durumlarda diş parçalanarak çıkartılır. Cerrahi teknikte ilk olarak ideal görüş alanını sağlayacak bir flep dizayn edilmelidir. Isı oluşumunu elimine ederek kemik kaldırılmalıdır. Amfizem (hava alarak bölgenin şişmesi) ve hava embolisi oluşumunu önlemek için dokuya hava vermemeye dikkat edilmelidir. Diş parçalara ayrılarak fazla miktarda kuvvet vermeden dikkatlice kullanılmalıdır. Bölge mekanik olarak temizlenip yıkandıktan sonra kapatılmalıdır.

Hamilelikte Gömülü Diş

Gömülü diş bulunması hamile bireyler için diğer bireylerdeki gibi olası bir durumdur. Yapılacak cerrahi işlemler hamilelik sonrasına ertelenmelidir. Hamileliğin birinci ve üçüncü trimester’inde (ilk üç ve son üç ay) kullanılacak olan antibiyotikler bebeğin gelişimine zarar verebilir. 

Çocuklarda Gömülü Diş

Çocuklarda karışık dişlenme döneminde birçok daimi dişin arkta gömük olarak bulunması fizyolojik bir olaydır. Süt dişleri düşüp, daimi dişler ağızda sürdükten sonra, röntgen ile yapılan muayenede gömük diş olup olmadığına karar verilir. 

Gömülü diş için Hangi Doktora Gidilir?

Ağız içindeki sert ya da yumuşak dokularla ilgili herhangi bir problemde ilk olarak başvurulması gereken bölüm Oral Diagnoz ve Radyoloji Bölümü’dür. Burada uzman hekim tarafından yapılan klinik ve radyografik sonucunda teşhis konur. Hasta gömük dişler için Ağız Diş ve Çene Cerrahisi Bölümü’ne yönlendirilir. Çekime karar verilirse bu bölümde halledilir. Fakat gömük dişin çekimine değil de ağızda sürdürülmesine karar verilirse Cerrahi ve Ortodonti bölümü birlikte hareket ederler.