Çene Kırığı

Çene Kırığı Nedir?  

Çene çiğneme, yemek yeme, konuşma fonksiyolarının gerçekleşmesine olanak veren vücut bölümüdür. Alt çene (mandibula kemiği) ve üst çeneden (maksilla kemiği) oluşur.

Çeneyi oluşturan kemiklerin bütünlüğünün bozulması çene kırığı olarak adlandırılır. Kırıklara alt çenede daha sık rastlanır. Alt çene (mandibula kemiği) yüzdeki hareketli olan kemiktir. Çene kırıkları düşme, trafik kazası, darbe alma gibi bir travma sonucunda oluşur. Çene kırığı oluşan kişilerde çiğneme güçlüğü, ağzı kapatmada güçlük, dişlerin temasında bozulma, hareketler sırasında ağrı gibi şikayetler görülür. 

Çene kırığı oluşan kişiler aldıkları travma sonrasında çeneyi hareket ettirmeden mümkün olan en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Çenenin hareketini bir bez veya havlu yardımıyla sararak önleyebilirler. Çene kırıklarının tedavisi çene cerrahisinde uzmanlaşmış bir doktor tarafından yürütülür. Tedavinin hedefleri iyileşmeyi sağlayarak çenenin çiğneme fonksiyonunu kazanmak, dişlerin normal temasını elde etmektir. Bunun için çene teller, plaklar, vidalar yardımıyla tespit edilebilir. Böylelikle kırık kemik hizalanır ve kemik iyileşmesini elde edene kadar kemik sabitlenir. Kemik iyileşmesi düzenli kontrollerle doktor tarafından takip edilir. İyileşme sürecinde hastalara düşen en önemli görevler ağız hijyenine, ameliyat sonrası beslenme programına ve doktor önerilerine uymaktır. Ameliyat sonrası dönemde bir süre sıvı gıdayla beslenmek gereklidir. Daha sonra doktor önerisiyle yumuşak gıdalara geçilir. Enfeksiyonların önlenmesi için ağız temizliğine de ayrıca önem verilmelidir. 

Çene Kırığı Belirtileri Nelerdir? 

Çene kırığının ağzı kapatmada güçlük, çiğneme güçlüğü, şekil bozukluğu, dişlerin temasında bozulma, hareketler sırasında ağrı gibi çeşitli belirtileri vardır. Bölgede şişlik, morarma görülebilir. Bazı yaralanmalar sonucunda açık yara ve kanama oluşabilir. 

Çene kırığı belirtileri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Çiğneme/ yeme güçlüğü
• Ağzı kapatmada güçlük
• Şişlik
• Morarma
• Kanama
• Hareket sırasında ağrı
• Dişlerin temasında bozulma
• Diş hasarı, sallanan dişler
• Kırık çevresinde hassasiyet
• Hissizlik/ his kaybı
• Hareket kısıtlılığı
• Şekil bozukluğu 

Çene Kırığı Nedenleri Nelerdir?

Çene kırıkları genellikle direkt travmalar sonucunda oluşur. Çeneye alınan darbeler, trafik kazaları, düşme, iş kazaları çene kırığı oluşumuna neden olan durumlar arasında yer alır.   

Çene kırığı nedenleri kısaca şöyle sıralanabilir:

• Direkt travmalar
• Yüksekten düşme
• Trafik kazaları
• Darbe alma
• Çarpma
• Spor yaralanmaları
• Bisikletten düşme
• Tümör
• İş kazaları 

Çene Kırığı Teşhisi 

Çene kırığının çiğneme güçlüğü, ağzı kapatmada güçlük, dişlerin temasında bozulma, hareketler sırasında ağrı gibi belirtileri bulunur. Bir travma öyküsüyle ve ağzı kapatmada güçlük, ağrı şikayetleriyle gelen hastada çene kırığından şüphelenilir. Doktor hastanın şikayetlerini dinler, hastayı muayene eder ve görüntüleme yöntemlerine başvurarak bunların sonucunda çene kırığı teşhisini koyar. 

Klinik Muayene: Hastalık hikayesinin alınması, hastanın muayene edilmesi kırık teşhisi için gerekli aşamalardır. Hastanın yaralanma öyküsü öğrenilir. Yaralanma hakkında detaylı bilgi edinmek önemlidir. Hastadan veya yakınından travmanın nasıl oluştuğu, nedeni ve boyutu gibi bilgiler edinilir. Hastanın şikayetleri öğrenilir, hasta dişlerinin birbirine değmediğini, his kaybı yaşadığını tarifleyebilir. Hastanın kullandığı ilaçlar, sahip olduğu hastalıklar, alerjileri hakkında bilgiler alınır. 

Yüzdeki şekil bozukluğu, şişlik, morluk, diş kaybı, açık yara/ kanama gibi durumlar gözlemlenir. Çenedeki kayma incelenir, ağız içi muayene edilir. Kırığa eşlik edebilecek damar sinir yaralanmaları araştırılır. His kaybı, dişlerin normal şekilde temas etmediği gibi durumlar incelenir.   

Çene kırığı teşhisinin konması ve tedavi şeklinin belirlenmesi için doktor radyolojik görüntüleme yöntemlerine başvurabilir. 

Çene kırığı teşhisi için kullanılan radyolojik görüntüleme yöntemlerinden bazıları şunlardır:

Röntgen ile Görüntüleme: Çene kırıklarının teşhisi için düz grafilere (röntgen filmi ) sıklıkla başvurulur. Kırığın yerinin ve şeklinin belirlenmesinde etkilidir. Röntgen ile görüntüleme X ışınları kullanılarak görüntü elde eden bir yöntemdir. Bu yüzden hamileler ve hamilelik şüphesi bulunan kadınlar röntgen filmi çektirme konusunda dikkatli davranmalıdır. 

Bilgisayarlı Tomografi (BT) ile Görüntüleme: Kompleks yaralanmalarda kırık ve çevresinin görüntülenmesi için bilgisayarlı tomografi ile görüntülemeye veya 3 boyutlu bilgisayarlı tomografiye( 3D BT) başvurulabilir.  

Çene Kırığı Tedavisi 

Çene kırığının tedavisi kırığın tipi, yeri, kırık sayısı, eşlik eden yaralanmalar ve hastanın sağlık durumuna göre şekillenir. Tedavi sonrası çene fonksiyonlarının, çiğnemenin tekrar elde edilmesi hedeflenir. Dişler arasındaki normal teması anlamına gelen oklüzyonu sağlamak da tedavinin temel hedeflerindendir. Tedavide kırık bölge hareketsiz tutularak kırığın iyileşmesi beklenir. 

Ayrışmamış bazı kırıklarda, dişlerin gelişimini tamamlamadığı çocuklarda kırığı ameliyatsız olarak yerine oturtma işlemi olan kapalı redüksiyon uygulanabilir. Çene teller yardımıyla hareketsiz tutulabilir, atel, protezler kullanılabilir. 

Çene kırığı için cerrahi tedavi uygulanabilir. Çene kırığı tedavisi ameliyatla başarılı bir şekilde yapılabilmektedir. Ameliyatta kırıklar düzeltilir ve tespit materyalleri yardımıyla tespit edilir. Tespit materyali olarak plak, vida, teller kullanılabilir. Plak, vidalarla kırık kemik güçlü bir şekilde tespit edilir. Gerekli durumlarda dişler teller ile sabit tutulur. 

Çene kırıklarında enfeksiyonları engellemek amacıyla antibiyotik tedavisi uygulanır. Ameliyat olacak hastalara tetanoz aşısı uygulanır. Ağrısı olan hastalar doktorun tavsiye ettiği ağrı kesicileri kullanabilir. 

Ameliyat sonrası ilk günlerde şişliklerin azaltılması amacıyla soğuk uygulama önerilir. Soğuk uygulama için buz paketleri, soğuk jel paketler kullanılabilir; soğuk ödem kontrolüne yardımcı olur.  Ameliyat sonrası süreçte baş yukarıda tutulmalıdır, yatarken yastıklarla bu sağlanabilir. Eğilmekten kaçınmak gereklidir. 

Ameliyat sonrası iyileşme sürecini desteklemek, enfeksiyon oluşumunu engellemek amacıyla ağız hijyenine ve yara bakımına özen göstermek gereklidir. Ameliyat sonrasında yara yerinin bakımı önemlidir. Ağız temizliği için tuzlu suyla ağız temizlenebilir ve doktorun önerdiği solüsyonlarla gargara yapılabilir. Doktorun önerdiği vakitte önerilen yumuşak diş fırçasıyla dişler fırçalanır. 

Beslenme ameliyat sonrasında büyük önem arz etmektedir. Doktorun tavsiye ettiği beslenme şeklinde uyulmalıdır. Ameliyat sonrasında sıvı gıdalar tüketilmelidir. Doktorun tavsiyesine göre bir süre sonra yumuşak gıdalara geçilir. Çiğneme gerektirecek katı gıdalara önerilen süreden önce geçilmemelidir. Beslenme sonrasında ağzı temizlemek gereklidir. 

Tedavide kullanılan tellerin, splintin çıkarılma süresi yine doktorun öngördüğü vakitte olmalıdır ve doktor tarafından yapılmalıdır.  Bu yüzden doktor kontrollerine vaktinde gidilmelidir. Teller evde çıkarılmaya çalışılmamalıdır. 

Çene Kırığı Tedavi Edilmezse 

Çene kırıkları doğru tedavi edilmediğinde yanlış kaynama veya kaynamamadan, hareket kısıtlılıklarına ve fonksiyonel kayıplara kadar oluşabilecek pek çok sorun vardır. 

Çene kırığı tedavi edilmezse oluşabilecek bazı sağlık problemleri şunlardır: 

• Yemek yeme, çiğneme problemleri: Çene çiğneme fonksiyonunun gerçekleştiği yerdir. Çene kırıkları tedavi edilmezse karşılaşılabilecek en önemli sorunlardan biri çiğneme fonksiyonunun bozulmasıdır.
• Konuşma problemleri: Çenenin konuşmada da önemli bir rolü vardır. Çene kırıkları tedavi edilmediğinde konuşma gibi fonksiyonlarda kayıplar meydana gelebilir. Bu kayıplar kişinin hayatını önemli bir şekilde etkiler.  
• Şekil bozuklukları/ yüz simetrisinde bozulma: Çene kırığı tedavi edilmezse şekil bozuklukları oluşabilir, yüzün simetrisinde bozulma meydana gelebilir. Bu şekil bozukluğu/ kayma kişiyi hem estetik olarak hem de fonksiyonel olarak etkileyebilir. 
• Yanlış kaynama ve Kaynamama: Çene kırıkları tedavi edilmediğinde kemikte yanlış kaynama, kaynamama gibi istenmeyen durumlar oluşabilir.  Stabilite sağlanamayabilir ve kırık bölgede hareketlilik görülebilir. 
• Eklem problemleri: Çenede eklem problemleri açığa çıkabilir. Eklem hareketinde azalma meydana gelebilir ve çene hareketlerinde kısıtlılık oluşabilir. 
• Sinir hasarları ve fonksiyonel kayıplar: Çene kırığına neden olan travmatik yaralanma beraberinde bazı sağlık sorunlarına da yol açabilir. Yaralanma sonucu bölgede sinir hasarı oluşabilir. Hastanın yüzünde his kaybı ya da hareket kayıpları görülebilir. Sinir hasarının eşlik ettiği yaralanmalar tedavi edilmediği takdirde fonksiyonel kayıplar kalıcı hale gelebilir. 
• Diş problemleri: Çene kırıkları dişleri ve diş etlerini de etkilemektedir. Çene kırığı tedavisinin çene cerrahi ve ortodontist iş birliğiyle yürütülmesi faydalıdır. Çene kırığı ve beraberinde görülen diş problemleri tedavi edilmediğinde diş kayıpları görülebilir.  

Çene Kırığına Ne İyi Gelir? 

Çene kırığı iyileşme sürecinde ağız temizliği, yara bakımına özen göstermek; doktor tavsiyelerine, beslenme önerilerine uymak tedavinin başarılı olması için oldukça faydalıdır. 

Çene kırığı hastaları için önerilen bazı davranışlar şunlardır:

• Ameliyat sonrası doktor tavsiyelerine uymak, doktor kontrollerini ihmal etmemek
• Ameliyat sonrası beslenme programına uymak, ameliyat sonrası erken dönemde sıvı gıdalarla beslenmek
• Ağız temizliğine özen göstermek
• Solüsyonla veya tuzlu su ile gargara yapmak
• Yara bakımına özen göstermek
• Başı kalp seviyesinden yukarıda tutmak
• Ödem için buz uygulamak 

Çene Kırığına Ne İyi Gelmez? 

Çene kırıklarında uygun tedavi yöntemiyle başarılı sonuçlar alınabilir. Tedavi sonrası süreç tedavinin başarısını etkilemektedir. Çene kırığı ameliyatından sonra alkol kullanımı gibi sağlıksız alışkanlıklar iyileşme sürecini olumsuz etkiler.

Ameliyat sonrasında başı aşağıda tutmak, eğilmek, ağır eşya taşımak, ağız hijyenine dikkat etmemek, doktor önerilerine uymamak gibi davranışlardan kaçınılmalıdır. 

Çene kırığına iyi gelmeyen bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Enfeksiyon varlığı
• Alkol kullanımı
• Beslenme programına uymamak
• Doktorun tavsiye ettiği zamandan önce çiğneme gerektiren katı yiyeceklere geçmek
• Tedavi için kullanılan telleri doktora danışmadan çıkarmak
• Sigara kullanımı
• Metabolik bozukluklar
• Şeker hastalığı
• Başı aşağıda tutmak, eğilmek
• Ağır bir eşyayı kaldırmak, taşımak 

Çene Kırığı İlaçları 

Çene kırığı tedavi edilen hastalara enfeksiyonların önlenmesi için antibiyotik tedavisi uygulanır. Antibiyotiklerin doktorun tavsiye ettiği şekilde ve önerilen süre kullanılması gereklidir. Bunun yanı sıra ameliyatla tedavi edilen hastalara tetanoz aşısı uygulanır. 

Ağrı şikayeti olan hastalar mevcut ağrılarının giderilmesi için doktorun tavsiye ettiği ağrı kesicileri kullanabilir. 

Çene kırığı hastalarının kırık ameliyatı sonrasında ağız temizliğine dikkat etmesi gereklidir. Doktor bu süreç için antiseptik gargara önerebilir. Solüsyonlar enfeksiyon riskini azaltmak amacıyla kullanılır. 

Çene kırığı tedavi sürecinde kullanılacak ilaçlar için bir doktora danışmak önemlidir. Bilinçsizce ilaç kullanılmamalıdır. Bilinçsiz kullanılan ilaçlar faydadan çok zarar olarak geri dönebilir.  

Çene Kırığı Ameliyatı  

Çene kırığı ameliyatla tedavi edilebilir. Ameliyat olacak hastalar yaralanmanın olduğu gün içerisinde ameliyata alınabilir, bu süre hastaya ve yaralanmaya göre değişiklik gösterebilir.

Kırığın yeri, durumu ve eşlik eden yaralanmalar dikkate alınarak cerrahi tedaviye şekil verilir. 

Ameliyat için hastaya genel anestezi verilebilir. Kırığı tespit materyalleri yardımıyla tespit ederek kırık iyileşmesini elde etmek hedeflenir. Bunun için ciltte veya ağız içinden kesi oluşturulur veya mevcut açık yaranın olduğu bölgeden girilerek kemiğe erişilir. Kırık parçalar düzeltilir ve tespit materyalleri kullanılarak tespit edilir. Bu tespit materyelleri plak ve vidalar, teller olabilir. Kemik kaybı görülen durumlarında başka bir bölgeden alınan kemik ihtiyaç duyulan bölgeye tespit edilir. Hastanın sağlık durumuna bağlı olarak değişmekle beraber ameliyat sonrası aynı gün içinde veya bir iki gün sonra taburcu olunabilir. İyileşme içinse yaklaşık 6-8 haftalık bir süreç söz konusudur. 

Çene kırığı ameliyatından sonraki süreç doktor tavsiyelerine uyarak geçirilmelidir. Bir süre sıvı gıdalarla beslenmek ve çeneyi hareket ettirmemek gereklidir. Bu yüzden doktorun tavsiye ettiği beslenme programına uyulmalıdır. Ağız hijyenine ve yara bakımına önem verilmelidir. Yemeklerden sonra ağzın temizlenmesi gereklidir. Enfeksiyon oluşum riskine karşı ağız doktor tarafından tavsiye edilen solüsyonlarla veya tuzlu suyla temizlenmelidir. 

Çocuklarda Çene Kırığı

Çocuklarda çene kırığına sık rastlanmasa da görülebilmektedir. Çocuklardaki çene kırıkları düşme gibi travmalar sonucunda oluşur. Yetişkinlere göre tedavisi değişiklik gösterir, bazı yöntemlerin çocuklarda kullanımı mümkün olmayabilir. Çocuklarda çene kırığının tedavisinde kapalı redüksiyon, splint, akrilik protezler uygulanabilir; kırık ameliyatla plak ve vidalarla tespit edilebilir.   

Çocuklarda büyümenin devam etmesi, dişlerin tam gelişmemesi gibi sebepler kullanılacak tedavinin farklılık göstermesine neden olur. İyileşme için gerekli tedavi yönteminin belirlenmesi ve doğru tedavinin uygulanması ise önemlidir. Sonrasında düzenli doktor kontrolüyle kırık iyileşmesi takip edilir.

Çene kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Çene kırıklarında çene hareket ettirilmeden en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Çenenin sabit bir şekilde tutulması için bir havlu veya bez yardımıyla sarabilirsiniz. 

Yüksekten düşme, trafik kazası gibi travmalar sonucu oluşan yaralanmalarda mümkün olan en kısa sürede bir hastanenin acil servisine başvurmalıdır. 

Çene kırığı tedavisi çene cerrahisinde uzmanlaşmış bir doktor tarafından yürütülür. Bunun yanı sıra çene kırığına başka sağlık sorunları eşlik ediyorsa başka branşta uzmanlaşmış doktor tedavi sürecine dahil olabilir. Örneğin sürece bir ortodontist dahil olabilir.