Diş Kırılması

Diş Kırılması Nedir?

Diş kırılmaları toplumda oldukça sık görülen bir durumdur. Hastanın diş ve kemik yapısı, travma, dişe aşırı kuvvet uygulanması gibi birçok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Her cinsiyette ve her yaş grubunda görülebilir.

Diş kırılması dişin yalnızca kuronunda (dişlerin ağızda görünen kısmı) olmayabilir. Kimi zaman bu kırık hattı diş köküne kadar ilerler. Bunlara vertikal kök kırığı denir. Kökün herhangi bir seviyesinde başlayan kırıklardır. Çoğunlukla bukkolingual (ön arka yönde) yöndedir. Bu kırıkların başlangıcı kurondan değil köktendir. Dişin kök şekli bu kırıkların oluşmasında rol oynar.

Oval şekilli köklerde kırık ihtimali daha yüksektir. Aşırı kuvvet gelen dişlerin köklerinde de kırıklar meydana gelebilir. Bu sebeple kırılmaya en çok maruz kalan diş kökü; mandibular ikinci molardır (alt çene 2. azı dişi). Eğer ağız kapatılırken erken temasa gelen dişler mevcutsa bu durum da kök kırıklarına sebep olabilir. Endodontik tedavi (kök kanal tedavisi) görmüş dişlerde de kök kırıkları oluşma ihtimali oldukça yüksektir. Kök kırıklarının en sık görüldüğü dişler sırasıyla:

• Maksillar ve mandibular premolar dişler (üst ve alt çene küçük azı dişleri)
• Mandibular molarların mezial kökü (alt çene azı dişlerinin orta hatta yakın kökü)
• Maksillar molar dişlerin meziobukkal kökü (üst çene azı dişlerin orta hatta yakın öndeki kökü)
• Mandibular keserler (alt çene ön dişler)

Bu dişlerde çiğneme sırasında hassasiyet, şişlik ve lezyon bulunabilir.

Diş Kırılması Belirtileri Nelerdir?

Travma sonucu oluşan diş kırılmalarında belirti direkt dişin kendi yapısındadır. Dişin anatomik yapısında bozulmayla kendisini gösterir. Fakat dişin kökünde meydana gelen kırılmalar farklı semptomlar ortaya çıkarabilir.

Endodontik (kök kanal tedavisi) tedaviyle geçmeyen ağrılar ya da endodontik tedavi olmadan meydana gelen ve sürekli devam eden ağrılar, dişte şişlik gibi durumlar genel belirtilerdir.

Diş Kırılması Nedenleri Nelerdir?

Diş kırılmaları toplumda hemen hemen her yaş gruplarında görülen bir durumdur. Birçok neden diş kırılmalarına yol açabilir.

Bunlar:

• Normal veya aşırı çiğneme kuvvetleri dişlerin birçok farklı bölgeden çatlaması ya da kırılmasına neden olur; maksiller premolarlar (üst çene küçük azı dişleri) ve mandibular ikinci molarlar (alt çene büyük azı dişleri) kırılmalara yatkın dişlerdir.
• Bazı zararlı, fonksiyon için uygun olmayan yiyecekleri tüketme alışkanlığı da diş kırıklarına neden olur. Örneğin; buz çiğneme alışkanlıkları diş kırıklarının önemli sebeplerindendir.
• Ağızda lokal olmayıp ya da sadece bir dişle sınırlı olmayan, yaygın kırıklar oluşabilir. Bunun en önemli sebeplerinden birisi bruksizmdir. Stres gibi nedenlere bağlı olarak gelişen bruksizm hemen hemen her yaş grubunda görülebilir. Geceleri hastanın uykudayken dişlerini sıkması sonucu oluşur. Dişlere fonksiyon dışı kuvvetler uygulandığı için; dişlerde çatlaklar ve kırılmalar ve çeneye uygulanan yanlış kuvvetlerden dolayı temporomandibular eklemde (çene eklemi) zamanla problemler ortaya çıkar.
• Dişler kapatıldığında, bazı kişilerde diğerlerine göre daha erken temasa gelirler. Bu temaslara prematüre temaslar denir. İlk önce bu dişler arasında temas olduğundan dolayı kuvvet önce bu dişlere verilir ve zamanla fazla kuvvetten dolayı çatlak ve kırılmalar ortaya çıkar.
• Fındık, ceviz gibi sert bir cismin aniden ısırılması; çiğnemede molar (azı) dişlerin oklüzal (karşılıklı temasta) kuvveti 90 kg’a kadar çıkabilir. Bu ani kuvvet değişimleri özellikle posterior (arka) dişlerde diş kırıklarına neden olur.
• Soğuk ya da sıcak besinleri devamlı olarak tüketmek, asitli yiyecek içecek tüketimi gibi durumlarda dişin sert yapısı zamanla zarar görüp hassaslaşır ve durum da diş kırıklarına neden olur.
• Restore edilmiş dişlerin (dolgulu dişler) sayısı da diş kırıkları açısından önemli bir unsurdur.  Ağızda restore edilmiş diş miktarı fazlaysa, bu dolgulu dişler gelen ani ve büyük kuvvetleri kişinin kendi ana dişi gibi karşılayamayacağından kırılabilirler.
• Çeneye alınan ani darbeler ve travma da diş kırıklarına neden olabilir. Örneğin; boks gibi spor dallarıyla ilgilenenler ya da trafik kazası gibi.
• Dolgu yaparken dişten aşırı madde kaldırılması sonucu yapılan restoratif uygulama gelecek kuvvetlere karşı zayıf olur.
• Yapılan protez tedavilerinde, yapıştırılan proteze fazla basınç uygulanması zamanla dişte çatlak ve kırıklara sebep olur.
• Uzun köprüler yeterli kuvvet desteğini sağlayamadığı için zamanla bu köprülerde kırılmalar meydana gelebilir.
• Geniş post (dişin köküne yerleştirilen ince metal) boşlukları, hatalı post seçimi de zamanla dişte kırılmalara neden olabilir. 
• Çürük dişler, dişin sağlam yapısın zedelenmesi nedeniyle kırılmaya yol açabilirler.

Diş Kırılması Teşhisi

Diş kırılması bulgularını iki başlık altında toplayabiliriz.

1. Erken Bulgular

• Çiğnemede çatlak parçanın küçük bir hareketi ile ani, keskin ve kısa süreli ağrı olur.
• Perküsyon (bir cisim ile vurma) hassasiyeti olmayabilir veya kırık hattında lokal hassasiyet olabilir.
• Soğuk testine normal cevap alınabilir fakat zamanla lokal ya da diğer dokulara yansıyan, dişin sinirlerini de kaplayan ağrılar ortaya çıkabilir.

2. Geç Bulgular

• Kırık, periodontal ligamentin (PDL; diş kökünü örten sement tabakası ve bitişiğindeki kemik arasında kalan yapının ismi) koronalinde (kökün, dişin ağızda görünen bölümüne yakın kısmı) bulunuyorsa kırık parça düşer, PDL’nin altında bulunuyorsa dişeti lifleri tarafından tutulur. Kırık parçanın hareketi sond (diş hekimliğinde, muayenede kullanılan el aleti) ile gözlenebilir.
• Çiğneme sırasında kırık parçanın hareketi yüzünden lokal veya daha şiddetli bir ağrı oluşur. Çatlak veya kırıklarda ağız açma sırasında belirginleşen bir ağrı karakterizedir.
• Erken evreye ait pulpa (diş siniri) ağrıları parça tamamen kırılınca çözülür.

Kırık veya çatlak bir dişi teşhis yöntemleri:

• Isırma testi
• Perküsyon testi
• Transillüminasyon
• Metilen mavisi veya tentürdiyot ile boyama
• Loop ve mikroskoplar
• Sondlama
• Mevcut restorasyonun uzaklaştırtılması

Vertikal kök kırığı teşhisi:

• CBTC (koni ışınlı bilgisayarlı tomografi): bu yöntemle kök defektleri izlenebilir.
• Cerrahi yöntem: Klinik ve radyografik bulgular Kök kırığı şüphesi oluşturuyorsa, flep (ilgili bölgedeki yumuşak dokunun kaldırılması işlemi) kaldırılarak inceleme yapılabilir.

Diş Kırılması Tedavisi

Kırık diş tedavilerinde tedaviyi etkileyen ve tedavi sürecini belirleyen birçok faktör bulunur.

Bunlar:

• Kırık hattının doğrultusu
• Kırık bölgenin derinliği ve ayrılma miktarı
• Pulpaya (diş siniri) yakınlığı
• Kırık hattının uzunluğu
• Semptom (bulgu) olup olmaması
• Kırık bölgenin genişliği

Bu faktörlere göre hastaya uygun tedavi uygulanır. Kırık dişlerin prognozu (hastalığın seyri ve buna bağlı olarak tedavinin olumlu ya da olumsuz sonuçlanması) düşüktür.

Geçici kuron veya ortodontik bant: Bu uygulama ile kırık parçaların hareketi önlenir ve diş pulpasının (sinirinin) durumdan etkilenmesinin önüne geçilmiş olur. Asıl tedaviye karar verilinceye kadar bu uygulamaya başvurulur.

Kalıcı kuron: Bu uygulama ile çatlağın ilerlemesi önlenir. Dişin anatomisine uygun olarak kesilip, daha sonra biyouyumlu ve estetik bir materyalle tekrardan kaplanması işlemidir.

Kanal tedavisi: Eğer kırık hattı diş sinirini de içine alıp zedelediyse kanal tedavisi yapılır. Kök sinirlerinin boşaltılıp, temizlenip tekrardan biyouyumlu maddelerle doldurulması işlemine denir.

Çekim: Kırık diş çekiminde, kırık hattı dişin meziodistal ekseni (yatay ekseni) yönünde pulpa (diş siniri) odasının üst kısmını da içerecek şekilde köke doğru ilerliyorsa, yapılacak en uygun işlem çekim olacaktır.

Diş Kırılması Tedavi Edilmezse

Diş kırılmasının tedavisi asla aksatılmamalı, derhal bir diş hekimine danışılmalıdır. Aksi takdirde ilgili bölgede yıkılım artacak ve diş çekime kadar gidecektir.

Diş Kırılmasına Ne İyi Gelir?

Diş kırılmaları durumunda hemen doktora başvurulmalıdır. Hasta kırık parçayı da mutlaka yanına almalıdır. Evde, kırılan dişe hiçbir işlem yapılmamalıdır. Dişin siniri de zarar görmüş olabilir yapılacak herhangi bir uygulama hastanın ağrısının artmasına ve dişini kaybetmesine yol açar.

Diş Kırılmasına Ne İyi Gelmez?

Sıcak soğuk besin tüketimi sızıntıdan dolayı ağrıya sebep olacaktır. Hasta sert gıda tüketiminden de uzak durmalıdır. Kırık bölgeyle temastan kaçınılmalı ve en kısa zamanda doktora başvurulup tedaviye başlanmalıdır.

Hamilelerde Diş Kırılması

Hamilelikle değişen hormon dengesi, azalan oral hijyen bakımı gibi nedenlerle dişlerde hassasiyet meydana gelip diş kırıkları görülebilir. Diş kırıkları bir travma sonucu da ortaya çıkabilir. Eğer durum doğum sonrasına kadar beklenecek düzeyde ise, bebeğin etkilenmemesi açısından beklenmeli ve işlem yapılmamalıdır. Onun dışında uygulanacak tedaviler yazımızın tedavi bölümünde anlattığımız kısımla aynıdır.

Çocuklarda ve Bebeklerde Diş Kırılması

Diş ve destek doku yaralanmaları toplumlarda çok yaygın görülen ve çocuklarda okul öncesi dönemde ikinci derecede sıklıkla karşılaşılan yaralanma türüdür. Özellikle çocuklarda yaşamın ilk yılında motor aktivasyonunun arttığı, ancak dengelenemediği dönemde görülmeye başlar.

Nedenleri arasında;

• Küçük çocuklarda hareketliliğin fazla ve orantısız olmasından dolayı, çocuklar oyun esnasında yüzlerine ve çenelerine darbeler alabilir. Bu durumda diş kırık ve çatlakları meydana gelebilir,
• Bisiklet ve trafik kazaları,
• Düşmeler,
• Kavgalar, fiziksel şiddet,
• Spor kazaları sayılabilir.

Maksiller santral dişler (üst çene ön dişler) travma nedeniyle en çok kırılan dişlerdir. Kesici dişler estetik, konuşma ve fonksiyonel aktiviteler için önemli rol oynarlar, ancak bu dişler bulundukları bölge ve morfolojik yapıları nedeniyle yaralanma oranları diğer dişlere göre daha yüksektir.  Süt dişlerinin yaralanma sıklığı 1 yaşından itibaren artmaya başlar ve travma olgularının çoğu 4 yaşın altındaki çocuklarda görülür. Daimi dişlerde kırılma, yaralanma oranı ise 8-10 yaş aralığında daha sık görülür.

Tanı

Travma sonucu meydana gelen diş kırıklarının büyük çoğunluğu acil tedavi gerektiren durumlardır. Uygulanacak tedavilerin başarısı ise kapsamlı ve dikkatli bir tanı konulması ile mümkündür. Muayene öncesinde ilk yapılması gereken kapsamlı bir hasta hikayesi almaktır.

Anamnez (hasta hikayesi)

• Yaş
• Yaralanmanın zamanı ya da yaralanmadan sonra geçen süre
• Travmanın meydana geldiği yer
• Kırılmanın nasıl meydana geldiği
• Dişlerde ağrı olup olmadığı
• Yemek yeme ya da dokunma sırasında dişlerde duyarlılık var mı?

Klinik muayene

Doğru tanı koymak ve doğru tedaviye başlayabilmek için travmaya uğrayan bölgenin tam olarak muayenesi gerekir. Dişin rengindeki değişiklik, sallanmadığı, diş etinde hasar olup olmadığı, perküsyona (dişe, herhangi bir materyalle muayene amaçlı vurarak hastanın tepkisini ölçme) duyarlılık gibi durumlar incelenir. Pulpa (diş siniri) testleri yapılarak, pulpanın cevabına bakılır.

Radyolojik muayene

Radyolojik muayenede genç bireylerin travma sonucu yaralanan dişlerinin kök gelişimi gözlenir. Dişin kökünde kırık olup olmadığı varsa yeri belirlenir. Dişte meydana gelen yer değişikliği tespit edilir. Yumuşak dokuda oluşan hasarlar tespit edilir. Kök çevresindeki kemikte kırık varsa saptanabilir.

Tedavisi

Mine çatlakları: Diş yapısında kayıp olmadan tam oluşmamış kırıklardır. Tedaviye ihtiyaç olmayabilir. Mine çatlakları bakteri girişi için uygun bir ortam oluşacağından fissür örtücü (çürük oluşumuna müsait bölgelere yapılan kapatıcı uygulama) ve bağlayıcı ajanlarla örtülmesi uygundur.

Mine kırıkları:  Dişin sert dokusu olan minede kayıplar mevcuttur. Tedavisi kompozit (estetiği güçlü bir dolgu materyali) restorasyonla yapılır.

Mine-dentin (mezorderm kökenli kemiğe benzer yapı) kırığı: Kompozit dolgularla diş restore edilir. Kimi zaman kırık diş parçası yeniden yapıştırılır.

Komplike kuron kırığı: Dişin sinirini de içine alan kırıklardır. Kanal tedavisi yapılır.

Diş Kırılması için Hangi Doktora Gidilir?

Diş çatlağı ve kırılması beraberinde birçok problemi de taşır. Hastaların öncelikli olarak yapması gereken Oral Diagnoz ve Radyoloji bölümüne muayene olmaktır. Yapılan klinik ve radyografik muayene sonucu kırığın şiddeti belirlenir. Eğer yalnızca dişin sert bölümüyle sınırlı kaldıysa hasta dolgu için Restoratif Tedavi bölümüne yönlendirilmelidir. Kırık dişin kırık hattı bazen dişin köküne kadar ilerleyebilir. Bu durumda diş pulpası (siniri) hasar göreceğinden hasta kök kanal tedavisi için Endodonti bölümüne yönlendirilmelidir.