MoCA Testi

MoCA Testi Nedir?

Montreal Bilişsel Değerlendirme (MoCA), hafif bilişsel bozukluğu saptamak amacıyla geliştirilmiş bir bilişsel tarama aracıdır. Hafıza, yürütücü işlevler, görsel-uzamsal beceriler, dil, hesaplama, soyutlama, dikkat-konsantrasyon ve yönelim olmak üzere çoklu bilişsel alanları değerlendiren, 10 dakikalık ve 30 sorudan oluşan basit bir kağıt ve kalem testidir. Bunama ile ilişkili bilişsel bozukluk ve hafıza kaybını belirlemede önemli bir yere sahiptir.

MoCA Testi ile Teşhis Edilebilen Hastalıklar

MoCA, hafif bilişsel bozukluk başta olmak üzere bunama veya diğer bilişsel eksiklikleri tespit etmek amacıyla geliştirilmiştir.

MoCA testi ile değerlendirilebilen bazı hastalıklar şu şekilde sıralanabilir;

Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI)

• Hafif bilişsel bozukluk; hasta, aile üyeleri ve arkadaşlar tarafından fark edilebilecek kadar ciddi bilişsel değişikliklere neden olan ancak bireyin günlük faaliyetlerini gerçekleştirme becerisini etkilemeyen bir rahatsızlıktır. 
• 65 yaş ve üstü kişilerin yaklaşık %15 ile %20’si hafif bilişsel bozukluğa sahiptir.
• Hafif bilişsel bozukluk öncelikle hafızayı etkiler. Kişi konuşmalar, randevular veya son yaşanan olaylar gibi önceden kolayca hatırlayabileceği önemli bilgileri unutmaya başlar.
• Sağlıklı karar verme, karmaşık bir görevi tamamlamak için gereken süreyi, adımların sırasını veya görsel algıyı da etkileyebilir.
• Hafif bilişsel bozukluğun nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Çoğu vakanın Alzheimer hastalığının veya diğer bilişsel bozuklukların çok erken aşamalarında meydana gelen beyin değişikliklerinden kaynaklandığını belirtilmektedir.

Alzheimer Hastalığı

• Hafif hafıza kaybıyla başlayan ilerleyici bir hastalıktır. Bir sohbeti sürdürmeyi ve yanıt verme yeteneğinin kaybına neden olabilir.
• Beynin düşünceyi, hafızayı ve dili kontrol eden kısımlarını etkiler.
• Hafıza sorunları hastalık ilerledikçe daha şiddetli hale gelir.
• Alzheimer hastalığı belirtileri arasında kafa karışıklığı, yönelim bozukluğu, tanıdık yerlerde kaybolma, konuşma ve dil ile ilgili sorunlar, planlama ve karar vermede zorluk, agresif davranışlar ve başkalarından şüphelenme, düşük ruh hali, kaygı veya yardım almadan hareket edememe sorunları sayılabilir.

Parkinson Hastalığı

• Titreme, yürüme güçlüğü, uzuvlarda ve gövdede sertlik, denge ve koordinasyonda probleme yol açan bir beyin hastalığıdır. 
• İlk belirtileri hareketler ile ilgili problemler olarak bilinmektedir.
• Parkinson hastalığı teşhisi için MOCA testi gibi bazı tıbbi testler kullanılır.

Beyin Tümörleri

• Beyin tümörü, beyne zarar verebilecek veya işlevini tehdit edebilecek, beyin veya destek dokularındaki hücrelerin anormal büyümesi veya yayılmasının bir sonucu olarak ortaya çıkar.
• Beyin tümörü belirtileri arasında şiddetli ağrı, bulanık veya çift görme, denge kaybı, aşırı veya ani uyuşukluk, başlangıçta az fark edilen hafıza kaybı ve zihinsel yetenekte sorunlar, kişilik veya davranıştaki değişiklikler, bilinç bulanıklığı, uyku düzeninde bozulma veya konuşma, yazma ve çizim ile ilgili sorunlar sayılabilir.
• Beyin tümörü konusunda hastaya gelişmiş görüntüleme teknikleri uygulamadan önce veya hastalığın erken belirtileri sırasında zihinsel değişimi teşhis edebilmek amacıyla MOCA testi uygulanabilmektedir.

Huntington Hastalığı

• Huntington, beynin bazı bölümlerinin zamanla düzgün çalışmasını engelleyen bir hastalıktır.
• Huntington hastalığı erken belirtileri arasında koordinasyon kaybı ve hareketlerin kontrolünde problem, hafıza, düşünme ve karar ile ilgili sorunlar, kısa süreli bellekte kayıplar, sinirlilik, kişilik ve ruh hali değişiklikleri, depresyon, yutma ve konuşma zorluğu bulunmaktadır.

MoCA Testi Nasıl Yapılır?

MoCA testi farklı bilişsel alanları değerlendiren hızlı bir tarama aracıdır. 55-65 yaş aralığında olan hastalar için kullanımı onaylanmıştır. 

Test içerisinde yer verilen montreal bilişsel değerlendirme ölçeği şu şekilde sıralanabilir:

Dil

• Dil alanı; kelime adlandırma, okuma, yazma ve tekrarlamayı içerir. 
• Görüşme boyunca hastanın iletişim becerileri not edilir.
• Test sırasında hastadan 1 dakika içinde F harfi ile başlayan kelimeler yazması istenir. Hastanın 11 kelime veya daha fazla yazabilmesi gerekir.
• Hastaya bir cümle okunur ve tekrar etmesi istenir. Örneğin; “Köpek odadayken kedi daima kanepenin altına saklanır.” cümlesi okunur ve hastanın da doğru şekilde tekrar etmesi beklenir.

Yürütücü İşlev

• Bu değerlendirme; organize etme, planlama, çalışma belleği, zihinsel esneklik, liste oluşturma ve görevleri yürütmeyi kapsar. 
• Hasta sıralama testine tabi tutulur. Bu yöntemde hastadan bir harf ve bir sayı yazmasını ve bunların arasına çizgi çekmesi istenir. Verilen süre içerisinde hata yapılmadan tamamlanması önemlidir. Örneğin; hasta 1-A, 2-B, 3-C, 4-D, 5-E şeklinde bir sıralamayı hatasız yürütebilmelidir.

Soyut Muhakeme

• Soyut muhakeme bilgiyi analiz etmeyi, kalıpları ve ilişkileri tespit etmeyi veya soyut, teorik bir düzeyde problemleri çözmeyi ifade eder. 
• Hastaya benzetmeler yaptırarak veya atasözleri anlattırılarak test edilir. Örneğin; hastaya saat ve cetvel arasındaki ilişkiyi sormak ve hastanın her ikisinin de bir ölçüm aracı olduğunu doğrulamasını istemek gibi bir uygulama yapılabilir.

Hafıza-Kısa Süreli Bellek/Gecikmeli Hatırlama

• Bellek; bilgiyi alan, bunları kodlayan, depolayan ve daha sonra kullanılmak üzere geri getiren mekanizmadır. 
• Bellek çok karmaşık olduğu için değerlendirmenin bu bölümünde tam olarak neyin değerlendirildiğini tanımak çok önemlidir.
• Hafıza bozukluğu olan hastanın geçmişini öğrenmek kolay olurken yeni bilgileri öğrenmekte güçlük çektiği söylenebilir. Normal yaşlanmaya bağlı hafıza sorunlarında ise hastanın günlük yaşam aktiviteleri bozulmadan kalır. 
• Hafıza yönteminde hastaya “yüz, kadife, kilise, papatya, kırmızı” gibi 5 kelime okunur ve hastadan tekrar etmesi istenir. Bu uygulama iki defa denenir. 

Dikkat-Konsantrasyon

• Dikkat ve konsantrasyon testi genellikle birlikte gerçekleşir. 
• Sıklıkla sözcükleri geriye doğru heceleyerek veya büyük bir sayıdan başka bir sayıyı çıkararak test edilir.  Örneğin; hastadan 100’den başlayarak beş seri halinde 7’yi çıkarması istenebilir. Bir başka dikkat konsantrasyon testi örneği ise harflerin listelenmesi ve hastaya her “A” harfini gördüğünde durması ve masaya vurması istenmesidir.

Görsel-Uzamsal Beceriler/Saat Çizim Testi

• Bu kavram, bir kişinin iki ve üç boyutlu nesneleri kavramsallaştırma ve kullanma yeteneğidir.
• Test genellikle rakamları ve blok tasarımını kopyalayarak veya yardım almadan saat çizimi yaptırarak yürütülür.

Oryantasyon

• Hastanın tarih, ay, yıl, gün, yer ve şehir gibi bulunduğu yeri, günü veya yılı hatırlayıp hatırlamadığını ölçer.

Hayvan Adlandırma

• Hastaya 3 farklı hayvan resmi gösterilir ve hastadan bu hayvanları tanımlaması istenir.

MoCA Testi Puanlaması Nasıl Yapılır?

MoCA testi puanlaması bir kişinin sahip olduğu bilişsel yetenek miktarını ölçmek veya zaman içinde bilişsel yeteneklerindeki değişiklikleri izlemek için kullanılabilir. Görsel, uzamsal ve yönetici işleyiş 5 puan, hayvan adlandırma 3 puan, dikkat 6 puan, dil 3 puan, soyutlama 2 puan, oryantasyon 6 puan ve gecikmeli hatırlama ise 5 puan olarak belirlenmiştir. Testten alınabilecek maksimum puan 30’dur.

MoCA Testi Sonrası Sonuçları Değerlendirme

• MoCA testi puanlaması sıfır ila 30 arasında değişmektedir. 
• Kullanılan testte yöneltilen araçlara göre değişmekle birlikte 21 ve üzeri veya 26 ve üzeri puanlar genellikle normal olarak kabul edilmektedir.
• Puanlar hastanın eğitim seviyesine, yaşı, dil yeteneği veya test sırasında kullandığı ilaçların etkilerinden etkilenebilir. 

MoCA Testinde Başarılı Olmak İçin En Az Kaç Puan Alınmalıdır? 

MoCA testinden başarılı olarak değerlendirilebilmesi için hastanın 21 puan ve üstü alması gerekir. Hekimin kullandığı forma bağlı olarak değerlendirme 26 puan ve üzerini de başarılı olarak kabul edebilmektedir. Bu nedenle kesin başarıyı etkileyen hekimin tercih ettiği MoCA testi uygulamasıdır.