HLA

HLA Nedir?

İnsandaki savunma sistemi, vücut içerisinde yer alan (mantar, virüs, bakteri gibi) yabancı maddelerle savaşabilmek amacıyla kendine ait olan ve ait olmayanı ayırmaya çalışır. Bunları ayırırken de “HLA antijenleri” üzerine bir sistem kullanır.

HLA açılımı, İngilizce’de “Human Leukocyte Antigen” şeklinde geçer. Bu ifadenin Türkçe tıp literatüründeki açılımı ise “İnsan Lökosit Antijeni” şeklindedir. Kısaltması ise HLA olarak yapılır. HLA, insanın bağışıklık sisteminin kendine ait olmayanı algılayıp tanımasını sağlayan bir sistemi ifade eder. Allojenik kök hücre nakli için alıcı ile verici arasında doku uyumluluğu bulunup bulunmadığını saptamak amacıyla HLA’ya bakılır. Diğer bir deyişle; doku antijenlerine bakılır.  

HLA-B Moleküler Tiplendirme: HLA Antijenleri Uyumluluğu

HLA antijenleri, doku ya da organ nakli prosedürlerinde dikkate alınan önemli parametrelerdir. Bu noktada organ veya doku nakli için alıcı ile verici kişi arasında nakil işleminin başarılı sonuçlanmasını etkileyecek ilk faktör; doku uyumudur. HLA antijenleri ifadesi ise doku antijenleri olarak geçer. Dolayısıyla HLA değerinin nakilde etken rolü vardır.

Bu durumda alıcı ile verici arasında HLA antijenlerinin uyumlu olması gerekmektedir. Eğer hastanın doku ya da organ nakline ihtiyacı bulunuyorsa, ancak hastanın HLA antijenleri, verici kişinin HLA antijenleri ile uyumlu değilse, o zaman vücudun nakli reddetmesi söz konusu olabilir.

HLA-b moleküler tiplendirme de bu doku tiplemeyi ifade eder. Doku tiplemede, moleküler ve serolojik yöntemler uygulanmaktadır. Buna göre alıcı kişilerde ve verici kişilerde tüm HLA antijen sınıfları, moleküler yöntem kullanılarak belirlenir.

HLA Çeşitleri Nelerdir?

HLA çeşitleri, HLA antijenleri grubunu oluşturan HLA serotipleridir. Buna göre HLA antijenleri, fonksiyonel ve yapısal özelliklerine bağlı olarak 3 ayrı sınıra ayrılmaktadır. Bu HLA sınıflarından “Sınıf I” ve “Sınıf II” içerisinde şu antijenler yer alır:

• Sınıf I: HLA-A, HLA-B, HLA-C antijenleri.
• Sınıf II: HLA-DR, HLA-DQ, HLA-DP antijenleri.

HLA-B sınıfı antijenleri arasında yer alan HLA-B5, HLA-B27 ve HLA-B51 ile ilgili önemli veriler şu şekilde sıralanabilir:

HLA B5 ile ilgili veriler:

• HLA B5 Antijeni: HLA-B’nin bir serotipidir. B5, içerisinde B51 ile B52 bölünmüş serotiplerini tanımakta olan genişçe bir antijen serotipidir.   

HLA-B27 ile ilgili veriler:

• HLA-B27 Antijeni: Kişide akyuvarların yüzeyinde yer alan bir proteindir. 
• HLA B27 Testi: Kişide bağışıklık sisteminin kendi içindeki hücrelerine saldırması neticesinde meydana gelen birtakım romatizmal rahatsızlıkların araştırılması amaçlı kullanılan bir testtir. Ancak tek başına tanısal olabilecek bir test değildir. 
• HLA B27 Negatif: HLA B27 normal değeri, negatif olarak ifade edilir. HLA B27 negatif olması, HLA B27 proteininin bulunmadığını gösterir.  
• HLA B27 Pozitif: HLA B27 pozitif olması ise HLA B27 proteininin bulunduğunu; yani kişide bağışıklık sistemine ilişkin hastalıkların olduğunu gösterir. 
• HLA B27 Tedavisi: HLA B27 proteininin varlığına bağlı oluşabilecek otoimmün rahatsızlıkların tedavi edilmesine dayanır. Yani bağışıklık sistemine dayalı hastalıkların tedavi yollarına dayanmaktadır. 

HLA B51 ile ilgili veriler:

• HLA B51 Antijeni: HLA-B sınıfının bir serotipidir. Bu serotip, yaygın şekilde HLA-B51 gen ürünlerini ifade eder. Geniş bir B5 antijeninin bölünmüş olan antijenidir ve aynı zamanda B52 antijeninin de kardeş serotipidir. 
• Behçet HLA İlişkisi: HLA b51 şeklinde ifade edilen gen bölgesini taşımakta olan bireylerde bu Behçet hastalığının gelişme ihtimali çok daha yüksek olur. Behçet rahatsızlığında vücut kendi içerisindeki dokulara karşı bir savaş açmış durumdadır. 

HLA Normal Değerleri Kaç Olmalı?

HLA normal değerleri, negatif ifadesi ile belirtilir. HLA pozitif olması ise olumsuz anlam taşır ve ilgili hastalığın olduğu anlamına gelir.

HLA-B27 geni, sağlıklı kişilerin %7-10 kadarında olan normal gendir. Ayrıca bu hla-b27 geni taşımakta olanlar arasında %5’inden daha azında “ankilozan spondilit” hastalığı gelişir. Haricinde başka HLA B27 pozitif hastalıklar da söz konusu olabilmektedir. Bu durumda HLA B27 pozitif tedavisi gerekir. Buna göre diğer HLA B27 ilişkili hastalıklar arasında reaktif artrit (reiter sendromu) ve bazı anterior üveit

(kızarıklık ve ağrıya sebep olan bir göz hastalığı) yer alır. Bu test, bu hastalıkların tanısının konulması ve doğrulanması amacıyla yapılabilir.  

HLA Nasıl Ölçülür?

HLA ölçümü yapılarak HLA serotiplerinin araştırma ve değerlendirmesi yapılabilir. Bu noktada HLA serotiplerinin ölçülebilmesi için yapılan teste HLA testi adı verilir. Test ile kişideki (HLA B27 gibi) farklı HLA tiplerinin pozitif ve negatiflik durumları saptanır. Dolayısıyla HLA antijenine ilişkin (genel olarak bağışıklık sistemine dayalı) hastalıkların olup olmadığı konusunda bir yoruma varılır.

Ancak bu test, başka test değerleriyle beraber değerlendirilerek tanı koymada aracıdır. Dolayısıyla tek başına bir hastalık üzerine tanı konmasında yeterli bir sonuç vermemektedir.

HLA testi, standart şekilde gerçekleşen bir kan alımı prosedürüne dayanır. Yani standart kan testi parametresidir. Kan numunesi, küçük bir iğne yardımıyla kişinin kol damarından alınır ve örnek, bir tüp içinde toplanır. Analiz edilmesi amacıyla laboratuvara gönderilir.

Çocuklarda HLA Antijenleri

Çocuklarda HLA antijenleri, yetişkinlerde olduğu gibi belli hastalıklara işaret edebilmektedir. Buna göre HLA B27, bir HLA antijenidir ve HLA-B grubuna dahil olan HLA B27 üzerine yapılan test sonuçları, çocuklarda birtakım hastalıkların göstergesi olabilir. Buna göre çocuk yaştaki bireylerde HLA b27 testi ile tespit etmeye yardımcı olabildiği hastalıklar şunlardır:

• Reaktif Artrit: Vücutta farklı bir bölgede olan enfeksiyon sonrasında ortaya çıkan ancak eklemler üzerinde hiçbir mikrobun tespit edilmediği iltihabi eklem rahatsızlığıdır.
• Junevil Artrit: Sürekli olarak eklem iltihabıyla karakterize olmuş kronik bir rahatsızlıktır. 
• Üveit: Retina veya göz içerisinde bulunan jelin iltihaplanmasıdır.