Diş Törpüleme Nedir?

Diş törpüleme, diş kesimi veya diş preprasyonu olarak da bilinir. Dişin belli kurallara göre aşındırılması, törpülenmesi, kesilmesi işlemidir. Diş hekimleri tarafından uygulanan işlemlerdir ve birçok amaçla yapılmaktadır. Bu işlemlerde dişin mine ve/veya dentin dokusu kaldırılmaktadır. İşlem sonrasında hassasiyet gibi durumlar olabilir ve diş kesimi yapıldıktan sonra diş üzerine belirli işlemlerin yapılması gereklidir.

Diş Kesimi Hangi Durumlarda Yapılır?

Diş kesimi birçok amaçla yapılabilmektedir. Kapsamlı sabit diş protezlerinde diş kesimi ve kaplama işlemleri ile işlem alanı şekillendirilir. Diş prepasyonunun yapıldığı diğer durumlar aşağıdaki gibidir:

• Dişte çürük varsa, diş çürüğünü temizlemek için ve oluşan boşluğa şekil vermek amacıyla,
• Ortodontik tedaviler sırasında çene üzerindeki diş kavsinde çok az miktarda yer kazanmak,
• Diş estetiği konusunda ön grup dişler; yamuk, sivri, uzun dişler törpülenerek dolgu veya sabit protezlerle yeniden şekil verilir.
• Kapanış fonksiyon problemlerinde (ağız kapatıldığı zaman dişlerin yanlış veya erken temas etmesi) ilgili dişler tespit edilir ve dişlerden çok az miktarlarda törpüleme işlemi yapılır.
• Dişlerde çürüksüz lezyonlar varsa üzerine yapılacak restorasyon için çok az miktarlarda diş kesimi yapılarak, yapılacak restorasyon için gerekli tutuculuk sağlanır.
• Hareketli bölümlü protezler için, tırnak veya hassas tutucu yapmak ama için dişler küçük miktarda aşındırılır.

Diş Kesimi Nasıl Yapılır?

Diş kesimi için öncelikle hastaları muayene etmek gerekmektedir. Hastaların ayrıntılı hikayesi alınır. Varsa sistemik (şeker, kan ve kalp hastalığı gibi) ve bulaşıcı hastalıkları öğrenilir. Panoramik ve periapikal radyografiler çekilerek ağız içi ayrıntılı analiz edilir. Hastada diş kesiminin amacı belirlenir ve tedavi planı yapılır.

Diş kesimi için yüksek hızda döner aletler kullanılır. Bu işlem için 2 döner alet vardır, bunlar; aeratör ve anguldurvadır. Aeratör; yüksek devirli hava motorudur. Diş kesimi için bunlar tercih edilirler. Aeratörün başına kesici frezler takılır ve diş kesimi için hazır hale getirilir. Birçok farklı frez vardır. Bunların kullanımı, yapılacak kesim tipi, kesilecek diş bölgesi ve kesim amacına göre frezlerin boyu, kalınlığı, gren büyüklüğü, frezin tipi ve kesici kenar sayısı değişebilmektedir. Kesim öncesinde uygun frezler seçilir.

Diş kesimi sabit protez amacıyla yapılacaksa ilgili bölgelere lokal anestezi yapılır. İşlem çürük sebebiyle yapılacak ise lokal anestezi noktası dişin durumuna bağlı olarak seçilir. Sabit protezlerde diş kesimi 2 biçimdedir. Yapılacak restorasyona göre değişir. Bunlar:

• Basamaklı diş kesimi
• Basamaksız diş kesimi

Buradaki fark, kullanılan elmas frezlerin şeklidir. Her bir kesim türünün farklı kullanım alanı ve avantajları vardır. Dişler belli kurallara göre frezler aracılığıyla kesilebilir.

Çürük temizleme amacıyla diş kesimi için öncelikle top başlı elmas ve tungten karpit frezler kullanılır. Çürük temizlendikten sonra dolgu için oluşan boşluğa diş kesimi yapılarak şekil verilir. Dolgu yapılır, fazlalıklar ve son düzenlemeler yine frezler yardımıyla törpülenir.

Ortodontik tedavilerde diş kavsi üzerinde minimal yer kazanmak amacıyla dişler aşındırılabilir. Burada çok ince zımparalar kullanılır. Komşu dişler arasına yerleştirilir ve törpüleme işlemi yapılır. Burada elde edilen miktarlar oldukça küçüktür.

Fonksiyonel problemleri düzeltmek amacıyla diş kesiminde dişler ince elmas frezler kullanılarak dikkatli bir şekilde aşındırılır. Aşındırılacak dişler ve miktarları ısırma kağıdıyla belirlenir. Hastalar ısıma kağıtlarını diş hekiminin istediği gibi ısırır ve dişlerini aç kapa (tak tak) yaparlar. Erken temaslı dişler daha koyu renge boyanır ve renk farkına göre dişler aşındırılır.

Diş Kesimi Sonrası Dişe Uygulanan Restorasyonlar

Diş kesimi yapıldıktan sonra dişlerin üzerine restorasyonlar ve koruyucu işlemler yapılmaktadır. Dişler kesildikten sonra bir miktar zayıfladığı için tekrardan güçlendirilmesi amaçlanır. Dişler üzerine sabit protezler, kompozit ve amalgam dolgular yapılabilmektedir. Sabit protezler için diş kesimi yapıldıktan sonra ölçüler alınır ve seanslar arası geçici protezler uygulanır. Dolgu restorasyonları direkt o seansta yapılır, ek seans ihtiyacı yoktur.

Minimal diş aşındırmalarında dişlere profesyonel flor tedavisi veya dentin bonding ajanlar uygulanabilmektedir.

Diş Kesimi Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diş kesimi öncesinde lokal anestezi yapılmışsa işlem sonrasındaki 2 saat herhangi bir şey yenilip içilmemesi gereklidir. Çünkü lokal anestezi sadece dişleri değil dil, yanak ve dudağı da uyuşturabileceğinden fark edilmeden dil ve dudak ısırmaları olabilmektedir.

Sabit diş protezi tedavilerinde seanslar arasında her ne kadar geçici diş protezleri kullanılsa da aşırı sıcak, soğuk ve sert gıdalar tüketmemek gerekir. Dişlerde hassasiyete sebep olabilirler. Her ne kadar restorasyonlar yapılsa da dişler orijinal hali kadar dayanıklı değildir.

Dişler kesilip, restorasyonlar yapıldıktan sonra en önemli durum ağız hijyenidir. Hem yapılacak restorasyonun ömrünü uzatır hem de yeni çürük oluşumunu önler.

Diş kesimi sonrasında bir miktar ağrı oluşabilmektedir. Oluşabilecek ağrının hafif ve kısa süreli sızlama şeklinde olması gerekmektedir. Ağrı şiddetinin artığı ve kontrol altına alınamadığı durumlar diş hekimine başvurulmalıdır.

Diş Kesimi Zararları ve Yan Etkileri

Diş kesiminin bazı zararları vardır. Diş hekimi mümkün olduğunca koruyucu (konservatif) bir şekilde çalışıp oluşabilecek zarar ve yan etkilerin önüne geçmeye çalışır. Dikkat edilmediği takdirde oluşabilecek durumlar şunlardır:

• Diş kesimi sulu soğutma sistemi altında yapılır. Diş üzerinde ısı olumu engellenmeye çalışılır. Bu yüzden sulu sistem ve basınçsız bir şekilde kesim yapılır. Lakin dişin pulpası belli bir sıcaklığın üzerine çıkarsa artık geri dönüşümsüz olarak hasar alır. Lokal anestezi geçtiğinde dişte uzun süreli, zonklayıcı tarzda ağrı olur ve diş zamanla canlılığını kaybeder.
• Diş kesimi sırasında dikkat edilmezse diş pulpası delinebilir.
• Dişte fazla kesim yapılarak; aşırı zayıflatılabilir, boyu fazla kısaltılıp yapılacak restorasyonun tutuculuğu kötü etkilenebilir.
• Dişte mine ve/veya dentin dokusu kaldırılır. Bu yüzden diş, kesim yapılan miktara göre zayıflar. Yapılacak restorasyonla kaybedilen dayanıklılık ve sağlamlığın kazandırılması amaçlanır.
• Diş kesimi sonrası hassasiyet oluşabilir. Dentin üzerindeki kanallar açığa çıkabilir ve bir miktar sızlama olabilir.
• İşlem sonrasında kesilen diş çok fazla açıkta bırakılırsa dişte geri dönüşümsüz hasar olabilir.

Diş Kesimi Ne Kadar Sürer?

Diş kesim işleminin süresi değişebilmektedir. Buradaki diş kesim amacı önemlidir. Sabit diş protezleri için diş kesilecekse, kesim tipi, yüzeyleri, konumu, zorluğu ve diş sayısına göre değişebilmektedir. Aynı şekilde dolgu restorasyonları amaçlı diş kesimleri de çürüğün diş pulpasına (damar ve sinirleri) yakınlığı, yapılacak diş sayısı ve konumlarına göre süre değişebilmektedir. Ortalama diş kesim süresi 15 ila 60 dakika arasında değişmektedir.

Diş Kesimi Sonrası Ağrı Neden Oluşur ve Nasıl Geçer?

Diş kesimi sonrasında ağrının birçok kaynağı vardır. Diş pulpasına yakın bir işlem yapılıyorsa, pulpa bu durumdan etkilenebilir ve geçici süreyle ağrı yapabilir. Lakin diş kesimi sırasında aşırı ısı çıkması, basınç uygulanması, diş pulpasının delinmesi gibi durumlarda pulpa hasar görebilir. Delinme gibi durumlar genellikle geçici durumlar olduğundan ağrı zamanla geçerken, ısı oluşmasına bağlı olarak diş pulpası geri dönüşümsüz hasar görebilir ve canlılığı riske girer. Dişte oluşacak ağrı kısa süre içerisinde geçmez ve zonklama tarzında olur. Geri dönüşümsüz hasarlarda tek çözüm vardır, kök kanal tedavisidir. Verilen hasar geri dönüşümlü ise sadece dişin kullanımına dikkat etmek ve ağız hijyeni ile ağrı zamanla geçecektir.