Kokain Bağımlılığı

Kokain Nedir?

Kokain, Güney Amerika’da yetişen koka bitkisinin yapraklarından elde edilen bağımlılık yapan uyarıcı bir uyuşturucudur. Sağlık sektöründe ameliyatlar için anestezi gibi ilaç yapımında kullanılmasına rağmen, eğlence amaçlı kullanımı yasaktır.

Kokain görünüm olarak yumuşak, beyaz ve toz biçimindedir. Sokak satıcıları kokaini daha fazla kâr elde etmek için Mısır nişastası, talk pudrası ve un ile karıştırarak satarlar. Ayrıca amfetamin ve diğer sentetik opoidler ile karıştırılarak da satılabilmektedir. Kokaine ilave maddeler eklemek özellikle içinde ekstra madde olduğunu bilmeyen insanlar için tehlikelidir. Çünkü kullanıcı aldığını düşündüğü dozun altında bir doz satın almaktadır. Başka bir zamanda başka bir satıcıdan saf kokain satın alması durumunda kullanıcı aşırı doz almış olur.

Kokain Bağımlılığı Belirtileri ve Bulguları

Kokain yarattığı kısa süreli ama yoğun etkiden dolayı bağımlılık yapma etkisi oldukça güçlü olan bir uyarıcıdır. Kokainin etkisinin kısa süreli olmasından bağımlı kişiler sık aralıklarla kullanmak isterler. Kokainin bu şekilde kullanımı çok ciddi sorunlara yol açar. Kokaine tolerans gelişebilir. Tolerans gelişmesi, istenilen düzeye ulaşmak için gereken kokain miktarının artmasıdır.

Kokain bağımlılığına ait belirtiler kişiden kişiye değişmektedir ancak bir takım psikolojik, fiziksel ve davranışsal belirtiler kişinin kokain bağımlısı olduğunun güçlü işaretçisidir.

Psikolojik Belirti ve Bulgular

• Karar alma kapasitesinde azalma
• Dinlenememe
• Huzursuzluk
• Psikoz ( düşünce ve duyunun ağır oranda bozulduğu durum)
• Kısa süreli öfori ( öfori: mutluluk hali)
• Ani gelen özgüven hissi
• Sık duygu değişimi
• Ajitasyon
• Depresyon

Fiziksel Belirti ve Bulgular

• Hızlı kalp atışı (taşikardi)
• Yükselmiş vücut sıcaklığı
• Yüksek kan basıncı (hipertansiyon)
• Genişlemiş göz bebekleri
• Sürekli burun kanaması
• burun akıntısı
• Hızlı soluk alıp verme
• İştah kaybı
• Enerji patlamaları
• Uyuma ihtiyacında azalma 
• Karaciğer hasarı
• Böbrek hasarı
• İnme
• Kalp krizi solunum problemleri

Davranışsal Belirti ve Bulgular

• Enerjik hareket etme
• Borç para almaya ve çalmaya eğilim
• Kendisi hakkında, aktiviteleri ve ilişkileri ile ilgili dürüst olmamak
• Kokain kullanımını azaltamamak 
• Riskli davranışlarda bulunmak

Crack (taş), kokainin sigara haline getirilebilen formudur. Burundan çekildiğinde etkisi 10 saniyede başlar ve toz halindeki kokainden 10 kat daha etkili ve ölümcüldür. Bu crack kokainin daha sık kullanılma ihtiyacı olduğu anlamına gelir. Crack kokain kullanan kişide görülen belirtiler normal kokaine benzerdir ancak çok daha şiddetlidir.

• Şiddetli öfori
• Sürekli alarm olma durumu
• Yoksunluk
• Aşırı enerjik olma
• Genişlemiş göz bebeği

Crack kokain kullanımında aşırı doz olma ihtimali oldukça yüksektir. Çünkü kokainin akciğere ve tüm vücuda ulaşması 10-15 saniyeden uzun sürmez.

Kokain Bağımlılığı Tanı

Kokain bağımlılığı tanısı lisanslı bir doktor tarafından tüm faktörler düşünülerek konulmalıdır. Doktor mental hastalıklar için kullanılan kriterleri kullanarak kişinin kokain bağımlısı olup olmadığını değerlendirir. Tanı aşağıdaki kriterlerden en az 2 tanesine sahip olmakla konulur.

• Tehlikeli biçimde uyuşturucu kullanımı
• Kokaine bağlı sosyal problemlere sahip olmak
• Sorumluluklarda kaçınmak
• Yoksunluk belirtilerine sahip olmak
• Tolerans gelişmesi
• Yüksek doz kullanmak
• Birkaç kez kokaini bırakmaya ve kontrol etmeye çalışmak
• Kokaine bağlı fiziksel ve psikolojik problemlere sahip olmak

Her kişinin kokain bağımlılığı bireysellik ve bu yüzden tedavi de kişiye özgüdür.

Kokain Bağımlılığı Tedavi

Kokain bağımlılığının tedavisinde kullanılabilecek birkaç farklı yöntem vardır.

İlaçlar ile Tedavi

Kokain tedavisinde sinir sistemini hedefleyen ilaç çalışmaları yapılmasına rağmen, kullanılan bir ilaç henüz yoktur. Önceki çalışmalar daha çok dopamin üzerine odaklanmıştır ancak araştırmacılar kokain bağımlılığının beyinde serotonin, GABA, nörepinefrin ve glutamate gibi diğer maddelerin de miktarını arttırdığını fark etmiştir. Araştırmacılar şu an dopaminin bir alt tip reseptörü olan D3 reseptörü(beynin ödül merkezini harekete geçirir)  üzerinde etkili ilaçların testini yapmaktadırlar.

Diğer araştırmalar kokain bağımlılığına bağlı bozulan nörotransmitter dengesini düzelten ilaçları (N-acetlycysteine) test etmektedir.

Alkol bağımlılığında kullanılan bir ilaç olan disulfiram bazı kokain bağımlılığı vakalarında da başarılı olmuştur ancak ilacın nasıl etki ettiği bilinmemektedir.

Son zamanlarda kullanılan bir başka tedavi kokaine karşı geliştirilen aşıdır. Aşı bağışıklık sistemini kokaine yapışan antikorlar üretilmesini uyarır. Antikorlar bu sayede kokaininin beyin üzerine etki etmesini engeller. Ancak kokain aşısı sadece 2 ay boyunca yeterli antikor ürettirebilcek kadar etkilidir.

Kokain aşısının daha güçlü olması için yapılan araştırmalar halen sürmektedir.

Kokain bağımlılığına ek olarak, aşırı doz alımına bağlı gelişen acil vakalarda kullanılabilecek bir ilaç çalışması da vardır. Genetik mühendisliği sayesinde üretilen bir insan enzimi vücutta kokaininin yıkımını ve etkilerini azaltmaktadır. Ancak bu da henüz deney aşamasındaki ilaçlardan biridir.

Davranışçı Yaklaşımlar

Hem hastanede hem de evde tedavi gören hastalarda davranışsal terapilerin etkili olduğu kanıtlanmıştır. Hatta bu tedavi şekli birçok uyuşturucu problemlerinde en yaygın ve etkili olanıdır. Yine de bu tedavi şeklinin ilaçlar ile birlikte uygulanması en faydalı sonucu verir.

Kokain bağımlılığı nedeniyle görülen bozuklarda olumlu sonuç veren bir yöntem “pekiştireç sistemi”dir. Pekiştireç sistemi kupon veya ödül tabanlı bir sistemdir. İdrar testleri sonuçlarında herhangi bir uyuşturucu bulunmayan kişiler indirim veya hediye kuponu kazanır. Bu kuponları spor merkezleri, sinemalar, restoranlar ve sağlıklı yaşamak için kullanırlar. Ödül sistemi özellikle tedaviye yeni başlayan kokain bağımlılarında etkilidir. 

Pekiştireç sisteminin başarı oranı kokain kullanıcıları arasında farklılık göstermektedir. Örneğin hamile veya çocuk sahibi kadınlarda kokain kullanmadan geçen süre diğer insanlara göre daha uzun tespit edilmiştir.

Bilişsel-davranışçı tedavi yeniden kokaine başlamayı engellemede başarılı bir yöntemdir. Bu yöntemde kişiye kokain kullanımına bağlı karşılaşacağı sorunlar ve bunlardan nasıl uzak durulacağı anlatılır. Bu terapi tek başına kullanılabileceği gibi diğer terapilerle birlikte de kullanılabilir.

Terapi toplulukları, uyuşturucunun olmadığı, madde bağımlısı insanların bir araya gelerek birbirlerine yardım ettiği ve fikirlerini değiştirdiği gruplardır. Bu gruplarda başarılı bir tedavi için 6 ile 12 ay gibi bir süre kalınması gereklidir. Bu gruplar aynı zamanda kokain bağımlısı kişilerin topluma yeniden kazandırılmasında da faydalıdır. Onlara iş imkanları bulunmasında yardımcı olabilir.

Kokain Bağımlılığı Ne İyi Gelir?

Kokain bağımlılığından kurtulmak oldukça zor bir süreçtir. Tedavinin psikolojik, sosyal, çevresel ve bireysel bir çok yönü vardır.

Kişilerin bu süreçte yaptığında tedavide başarı şansını arttıran şeyler şunlardır:

• Kötü arkadaşlıkları kesmek
• Yeni bir hobi edinmek
• Sosyal aktivitelere katılmak
• Spor yapmak
• Stresten uzak durmak
• Düzenli uyumak
• Sağlıklı beslenmek

Kokain Bağımlılığı Ne İyi Gelmez?

Kokain bağımlılığı tedavisininin yanında, yaptığında ve yapmadığında başarı şansını arttıran şeyler vardır.

Kokain bağımlılığı tedavisini aksatan şeyler bunlardır:

• Diğer uyuşturucular
• Sağlıksız beslenme
• Kalitesiz uyku
• Kötü arkadaşlıklar
• Boş vakit geçirme

Kokain Bağımlılığı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kokain bağımlıları aldıkları her dozda kokaine tolerans geliştirirler. Yani ulaşmak istediklere nokta için gereken kokain miktarı artar. Alınan kokain miktarı arttıkça da görülen belirtilerin şiddeti artar ve ölüme varan ciddi sorunlar doğar. Kişi kokain alımını kontrol edemez ise bağımlı sayılır. Kendini kontrol edemeyen ve tedavi almayan kokain bağımlılarında ciddi sağlık problemleri görülür. Organ yetmezlikleri, solunum durması, kalp krizi ve ölüm görülebilir.

Kokain Bağımlılığı İçin Hangi Doktora Gidilmeli?

Kokain bağımlılığı için tedavi olmak isteyen kişiler “psikiyatri” servisine ve bir “psikiyatriste” başvurmalıdır. Kokain bağımlılığı tedavi edilmesi zahmetli bir süreçtir. Tedavi edilse bile kişinin yeniden kokaine dönme ihtimali yüksektir. Kokain kullanan kişilerin, kokain kullanmadığı zamanlarda önceden görülmeyen belirtilerin görülmeye başlaması, kokaini bırakmak istemesine rağmen bırakamaması ve kontrol edememesi durumunda doktora başvurmalıdır.