Mandibular Anestezi Nedir?

Mandibula kemiği, yüz bölgesindeki en sağlam ve en geniş olan kemiğe verilen isimdir. Mandibula kemiğinin ön kısmındaki bukkal alveolar kemik (diş kökünü saran ve dişi sabitleyen kemik), posterior (arka-arkaya yakın) bölgeye nazaran daha az yoğunluğu bulunan bir kemiktir. Bu yapı ise doku üzerine etki eden anestezi uygulaması ile başarılı bir sonuç alınabilmesine imkan vermektedir.

Mandibular anestezi, genel görüşe göre en çok başarısız sonuç elde edilen lokal anestezi yöntemidir. Bu görüşteki en büyük etmen ise genellikle doktorların, işlem sırasında tek seferde mandibular kemikte gerekli noktayı bulamaması ve tekrar tekrar enjeksiyon denemesi yapmak zorunda kalmasıdır. Dolayısıyla bu da başarı oranını etkilemektedir.

Mandibular anestezi tekniği etkisi anında hissedilmekle beraber sonrasında 8 saat süreye kadar uzayabilmektedir. Bu normal bir durum olarak değerlendirilir. Bölgesel bir anestezi tekniği olduğundan dolayı %75 oranda başarı yüzdesi verdiği görülmüştür. Anestezinin hasta üzerindeki etki süresini belirleyecek olan temel etmen ise ilacın cinsi değil, anestezinin yapıldığı bölgedir. Ancak diğer açıdan da mandibula üzerindeki dişlerin anestezisinin istikrarlı bir biçimde sağlanması da biraz zordur. Hastanın ağzında tedavi yapılacak olan dişin uzağında bulunan bir bölgede bir sinirin önce bloke edilmesi gerekmektedir.

Günümüzde çok sayıda diş hekimi, Hayden ile Jorgensen isimli kişiler tarafından 1967 senesi itibariyle tanımlanmış olan standart mandibular anestezi yöntemini kullanmaya devam etmektedir. Bunun sebebi de çok sayıda araştırmacı tarafından bu anestezi yönteminin uygulanabilirlik durumunu en güvenli, en konforlu ve en kolay teknik olduğunun düşünülmesidir.

Mandibular Anestezi Teknikleri

Mandibular anestezi teknikleri, iki ana metot şeklinde uygulanır. Dolayısıyla bu anestezi 2 ayrı gruba ayrılmaktadır. Başlıca bu iki grup ve anestezik özellikleri ise şu şekilde tanımlanır:

• Direkt Mandibular Anestezi Tekniği: Bu anestezi tekniğinde diş hekimi, hastanın ağız bölgesi içerisinde direkt şekilde enfeksiyon noktasına ulaşmaktadır. 
• İndirekt Mandibular Anestezi Tekniği: Bu anestezi tekniğinde diş hekimi, iki manevra ile anestezi uygulamasını gerçekleştirmektedir. Buna göre ikinci kez kemik teması sırasında anestezi enjekte edilir. Hastaların dişinin uyuşmadığını dile getirmesine neden olan da aslında bu endirekt mandibular anestezi yöntemidir. Çünkü hastada fasiyal paraliz (sinir hasarına bağlı bir şekilde yüz mimik kasları üzerinde hareket kaybı) oluşmasından endişe eden pek çok doktor, ikinci kez kemik temasını tam anlamıyla almadan öncesinde enjeksiyonu yapar. Bunun sonucunda dilin sol tarafı ve dudak uyuşmuş olsa bile diş tamamıyla uyuşmamış olur. Bu yüzden de hastaya 2, 3 ve hatta 4.kez enjeksiyon yapılmasına ihtiyaç duyulabilir. 

Mandibular Anestezi Hangi Durumlarda Kullanılır?

Mandibular anestezi kullanılan durumlar, bu anestezi tekniğine ihtiyaç duyulan şu tip durumlar olarak sıralanabilir:

• Hastanın yarım çenesi üzerinde çok fazla sayıda dişle ilgili tedavinin gerektiği durumlarda,
• Hastanın yarım çene kısmında lingual yumuşak doku (dildeki yumuşak doku) anestezisinin gerektiği durumlarda,
• Birinci premolardan orta hat üzerine kadar yer alan bukkal yumuşak doku (yanak yumuşak dokusu) anestezisinin gerekli olduğu durumlarda kullanılabilir. 

Ancak enjeksiyon alanında akut inflamasyon (bağışıklık sisteminin vücut organlarını yaralanma ve enfeksiyon oluşmasından korumaya çalışması sırasında meydana gelen durum) veya enfeksiyon bulunanlarda; dil ya da dudağını ısırma ihtimali bulunan çok küçük yaştaki çocuklarda; mental (zihinsel) geriliği veya fiziksel geriliği olanlarda bu mandibular anestezi yönteminin uygulanması çelişkilidir.

Mandibular Anestezi Nasıl Yapılır?

Mandibular anestezi uygulaması, alt çene bölgesinde-arka tarafta olan dişler uyuşturulmak istendiği zaman kullanılır. Büyük ve geniş etkide bir anestezi tekniği olan mandibular anestezi uygulaması sırasında takip edilen genel prosedür şu şekildedir:

• Hastanın ağız iç kısmından 2,5 santim kadar girecek şekilde anestezi iğnesi girdirilir.
• Tahmini olarak doğru noktaya bulmaya çalışılarak iğne ucu, mandibular kemiğin başlangıç noktasına denk getirilmeye çalışılır.
• Bu hareketi, birkaç kere tekrarlamak gerekebilir.
• Sinirin yanına iğne ucuyla ulaşıldıktan sonra aspirasyon yapılır.
• Bu aşamada kan gelmediyse anestezi işlemi tamamlanır ve anestezi bulunan noktaya bırakılır.
• Bu aşamada eğer kan geldiyse iğne çıkarılır ve yeni bir iğne başı takılır. Eğer enjektöre kan geldiyse ve anestezi yapılırsa türlü yan etkiler görülebilir. 
• Ayrıca anestezi verilmesi sırasında hastada anlık bir irkilme ve elektrik çarpma hissi meydana gelebilir. Ancak bu etkiler, anlıktır ve kısa sürede geçecektir.

Mandibular Anestezi Yan Etkileri

Mandibular anestezi komplikasyonları aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:

• Hematom: Çok görülmemekle beraber nadir de olsa görülen bir komplikasyondur. Hastaya verilen anestezi uygulaması esnasında iğnenin hastanın damar duvarına hasar vermesi neticesinde meydana gelmektedir.
• Trismus: Bu komplikasyonun görülme nedenleri ise şu şekilde sıralanır;

Hazırlanan solüsyonun, ağzı açıp kapatmakta olan kasların üstüne ya da iç kısmına enjekte edilmesi sonucunda hızlı şekilde gelişen nekroz ardından meydana gelebilir. 

Hematoma bağlı bir şekilde meydana gelebilir.

Hazırlanan solüsyonun veya kullanılan iğne uç kısmının enfekte olması, iğne ucunun batırıldığı kısımdaki mevcut bulunan enfeksiyonun daha geniş olan bölgeler üzerine iletilmesi sonucunda trismus ve loca absesi meydana gelebilir.

Çok miktarda solüsyonun verilmesi neticesinde anestezi uygulanan kısımdaki yumuşak dokular üzerinde şişlik oluşarak trismus meydana gelebilir. 

• Geçici Fasiyal Paralizi: Kullanılan iğne arka kısma doğru çok batırılıp iletilirse tükürük bezi ve iç kısmındaki terminal dalları (motor ve duyusal dallar) etkilenmektedir. Bu durumda, verilen solüsyonun miktarına ve türüne bağlı olarak hastada birkaç saat ile birkaç gün kadar paraliz sürebilir.

Mandibular Anestezi Riskleri

Mandibular anestezi riskleri, başarı oranı üzerinden değerlendirilebilir. Mandibular sinir bloğu şeklinde de isimlendirilen bu anestezi tekniği, diş hekimliği alanında en fazla kullanılan ve en önemli olan anestezi tipidir. Bu anestezi riskleri ise şu şekilde verilebilir:

• Teknik doğru biçimde uygulansa da foramen mandibulanın (mandibula kemiğinin girişini meydana getiren delik) lokalizasyonunun anatomik açıdan farklılık göstermesi ve aynı zamanda anestezi uygulaması esnasında derin doku penetrasyonu (virüsün vücut içerisine girmesinde ikinci adım) gerekmesi sebebiyle %15 ila %20 başarısızlık riski vardır. 
• Ayrıca %15-20 başarısızlık riski olmasıyla beraber; ağız içinde 40 nokta üzerinde anatomik çeşitlilik ve değişiklik olması sebebiyle güvenirliğinin bulunmaması; %10-15 oranında pozitif aspirasyon riski olması; alt dudak ve dildeki anestezinin kişilere rahatsızlık vermesi; bazı kişilerde ısırmaya bağlı olarak yaralanma meydana gelmesi; çift mandibular kanal olması sebebiyle kısmi bir anestezi verilebilmesi de bu anestezisinin risk üreten dezavantajlarıdır. 

Mandibular Anestezi Sonrası

Mandibular anestezi sonrası yaşanabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Mandibular anestezi sonrası hastanın dudak kısmı hafif şekilde uyuşur ve beklenen bir durumdur. Ancak ilacın yeterli oranda verilmemesi, foramen mandibula kemiğinin birazcık yukarı kısmına ya da yüzeysel düzeyde iğne yardımıyla girilip enjeksiyonun yapılması hâlinde yer çekimi sebebiyle ilaç aşağı şekilde kayar. Aşağı şekilde kayması ve emilmesi neticesinde dudak üzerinde uyuşukluk duyulur. Bu tip durumlarda uyuşukluk hissi kısa bir zaman içerisinde geçer. Ancak enjeksiyon işleminin tekrarlanması gerekir. 
• Mandibular anestezi ile uyuşma sağlandığında hasta, alt dudak kısmında karıncalanma, batma ve yanma gibi hisler duyar. 
• Ayrıca mandibular anestezi sonrası dil üzerinde ve ağız tabanında hissizlik oluşması da anestezinin başarılı olduğunu gösterir. 
• Anestezi sırasında hastanın korku duyması ve anksiyete hali, anestezi uygulaması sonrası başarılı uyuşma sağlansa bile hasta açısından ağrılı bir süreç gibi algılanmasına sebep olabilmektedir. Bu noktada kişilerin anesteziye verdiği yanıt farklı olur. 

Çocuklarda Mandibular Anestezi

Çocuklarda mandibular anestezi negatif etkiler ortaya çıkarabilmektedir. Çocuklarda farklı nedenlere bağlı diş sorunları için lokal anestezi uygulanabilir.

Mandibular blok anestezi yönteminin infiltrasyon (sadece kökün ucuna yapılan) anestezi yöntemine nazaran hastalar üzerinde daha ağrılı etkileri olduğu ve bu anestezi yönteminin 3 ila 5 yaş aralığında bulunan çocuklar üzerinde birtakım olumsuz etkilere neden olduğu bildirilmiştir. Bu anestezi yöntemi, genelde bu çağdaki çocukların davranış şekillerini negatif yönde etkilemektedir.