Tıbbi Parazitoloji Nedir?

Parazitoloji insanları, hayvanları ve bitkileri etkileyen paraziter hastalıkların araştırılmasını, tedaviler üzerinde çalışmalar yürütülmesini amaçlayan bilim dalıdır. 

Tıbbi parazitoloji bölümü ise insan vücudunda parazitler nedeniyle görülen hastalıkların teşhisi, takibi ve tedavisini üstlenen tıp branşıdır. 

Deride, kanda, bağırsaklarda görülen ya da cinsel yollarla bulaşan tüm konakçıların sebep olduğu sağlık sorunlarını, bu hastalıkların belirtilerini, sebeplerini ve tedavilerini üstlenir.

İnsanlarda cilt dokusunun enfeksiyona yakalanmasına yol açan parazitlere ektoparazit adı verilir. Vücut içerisinde enfeksiyon oluşumunu tetikleyen parazitler ise endoparazit olarak adlandırılır. 

Endoparazitlerin hangi türde olduğu, parazitoloji laboratuvarında yapılan testler sırasında yumurta ve kistlere göre belirlenebilir. Aynı zamanda bu parazitler genellikle dışkı yoluyla bulaşır. 

Özellikle çiğ sebzelerin temiz suyla yıkanması, içme sularının temiz olması, ellerin sık sık ve doğru şekilde yıkanması, sokak yiyeceklerinin tüketilmemesi, evcil hayvan dışkıları temizlenirken eldiven kullanılması, korunmasız cinsel ilişki yaşanmaması ve etlerin doğru şekilde pişirilmesi parazit hastalıklarının bulaşma riskini azaltacaktır.

Dünya ülkelerinin küresellik kazanması, coğrafyaya has parazitlerin gezegen çapında yayılmasında etkili olmuştur. Yapılan seyahatler, o ülkenin iklimi ve coğrafyasında yaşayan parazitlerin ziyaretçilere bulaşmasına yol açabilir. 

Ziyaretçi kendi ülkesine döndüğünde ise çevresindeki insanlara hastalık bulaştırma riski yüksek olacaktır. Bu nedenle seyahatlerden önce gerekli görülürse aşı yaptırılması, döndükten sonrasında ise detaylı muayene olunması hayli önemlidir.

Tıbbi Parazitoloji Uzmanı Nedir? Nasıl Tıbbi Parazitolog Olunur?

Tıbbi parazitoloji uzmanı olmak için öncelikle 6 senelik tıp fakültesi eğitiminin başarılı bir şekilde tamamlanılması gerekir. Mezun olan adaylar Tıpta Uzmanlık 

Sınavına girerek Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji alanında uzmanlık eğitimi alınır. Uzmanlık eğitimi de tamamlandıktan sonrasında Tıbbi Parazitoloji dalında eğitime başlanır. Üst ihtisasını tamamlayan adaylar tıbbi parazitoloji uzmanı unvanı alarak göreve başlayabilir. 

Tıbbi parazitoloji uzmanları, parazitoloji laboratuvarında yapılan işlemlerin yürütülmesinden sorumludur. Yapılan tüm araştırmalar, kullanılacak malzemelerin ve cihazların uygun şekilde korunması, laboratuvar çalışanlarının sorumlulukları genellikle uzman parazitologlar tarafından üstlenilir. 

Tıbbi parazitoloji doktorlarının saha çalışmasından hoşlanan, yurtdışı seyahatleri için engeli bulunmayan, araştırmayı seven, eğitimini sürdürmeye hevesli olan ve tez çalışmaları için yurtdışı seyahatleri yapabilecek olan kişiler olması beklenir.  

Tıbbi Parazitoloji Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Tıbbi parazitoloji bölümü, insan bedenine yerleşen ve sağlık sorunlarına yol açan tüm parazitlerle ilgilenir. En sık görülen paraziter hastalıklar ise şu şekilde sıralanabilir:

• Trişinella: Bu parazit doğrudan insan vücuduna yerleşmez. Ancak yaban hayvanlarının vücutlarında bulunuyorsa ve insanlar bu hayvanların etlerini yeterince pişirmeden tüketiyorsa bulaşma görülür. Trişinella paraziti iç organlara ve kaslara tutunur. Aynı zamanda yüzün şişmesi, şiddetli ishal, yüksek ateş, kaslarda ağrı ve baş ağrısı gibi şikayetlere neden olur. Nadir de olsa ölüm vakalarına yol açabilir.
  
• Tenya: Çiftlik hayvanlarının, balıkların ve yaban hayvanlarının etleri çiğ ya da az pişmiş tüketilirse tenya görülme riski oluşur. İnce bağırsaklarda konaklayan bu canlılar, vücut içerisinde gezinebilme özelliğine sahiptir. Aynı zamanda görme kusurlarına ve nöbet ataklarına neden olabilir. İlk belirtiler ise bozulan sindirim sistemi faaliyetleridir. Erken teşhis ve tedavi edilmezse 15 metre uzunluğa kadar erişebilirler. Dışkıda bulunan tenya yumurtaları dışkı aracılığıyla vücuttan atılır ve hijyen kurulmaması halinde kalıntı bulaşan besinlerle bulaşma gösterir.
  
• Akantamoba: Sularda görülen bir tek hücreli parazittir. Doğrudan merkezi sinir sistemini etkileyebilir ve körlük vakalarına neden olabilir. Bu durum, akantamoba parazitinin ciddi enfeksiyonları tetiklemesiyle alakalıdır. Kontakt lenslerin ortak kullanım alanlarında çıkarılması, lens hijyeninin sağlanmaması ya da eller temizlenmeden takılıp çıkarılması gibi yanlış alışkanlıklar bulaşma riski yaratır.
  
• Toksokara Canis: Ağırlıklı olarak köpeklerde görülse de zaman zaman insanlara da bulaşırlar. Köpek dışkısında bulunan yumurtalar, oral yollarla insan vücuduna geçer ve larva olur. Bağırsak çeperlerinin aşılması sonucunda ise doğrudan kana karışır ve diğer organlara yerleşirler. Ciddi organ tahribatı ve bağışıklık sistemi reaksiyonlarına yol açtığı için hijyen konusunda titiz davranılması hayati önem taşır.
  
• Toksoplazma: Özellikle fare ve kuş vücuduna yerleşen bir parazit türüdür. Bu hayvanları yiyen kedilerin dışkı partikülleri gıdalara bulaşırsa ya da kum temizliği yaparken solunursa bulaşma gerçekleşir. Belirtileri grip ve soğuk algınlığı ile benzerlik gösterir ve birkaç aya kadar devam edebilir. özellikle gebelik dönemindeki anne adaylarının dikkatli davranması gerekir. Aksi halde düşük ya da parazitlerin cenine tutunması ile gelişen doğum anomalileri ortaya çıkabilir.
  
• Trypanosoma Cruzi: Öpücük böceği adı verilen ve Chagas hastalığına yol açan bir parazit türüdür. İnsan kanı emerek hayatta kalan öpücük böcekleri, beslenme sonrasında açtıkları yaranın üstüne dışkılar. Bu sırada parazitler yara içi dokusuna yerleşir. Ardından kemik iliği, kalp, dalak ve karaciğer gibi hayati organlara tutunarak tahribata yol açarlar. Kötü yaşam koşullarının görüldüğü bölgelerde ve tropik iklimlerde daha sık görülür.
  
• Plazmodyum: Sıtma hastalığına yol açan parazittir. Dişi sivrisinekler insan kanı emerken tükürük aracılığıyla kanın içerisine bırakır. Burada çoğalan plazmodyum, alyuvarların içerisinde gelişerek patlamalarına yol açar. Şiddetli titreme ve yüksek ateş gibi belirtilerle ilerler. Koruyucu aşısı bulunmasa da tedavisi mümkündür.
  
• Bağırsak Parazitleri: Kancalı kurtlar, bağırsak solucanları, kamçı kurdu, kıl kurdu ve trichinella gibi parazit türleridir. Karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, uyku sırasında makatın kaşınması, halsizlik, iştahsızlık ve uyku sırasında salyanın ağızdan sızması gibi belirtiler verir. Parazit yumurtaları ya da larvaların besinler aracılığıyla alınması, cilt üzerinden insan vücuduna yerleşmeleri, çiğ ya da az pişirilen etlerin tüketilmesi gibi yollarla bulaşır.
  

Tıbbi parazitoloji bölümü tarafından ilgilenilen diğer parazit hastalıkları arasında kene tutunması, uyuz böceğinin cilde yerleşmesi, vida kurdu varlığı, filaryal paraziti nedeniyle görülen fil hastalığı, leishmania parazitleri, bitler, pireler, yatak böceği, kırmızı örümcek akarı, iplik kurtları ve gine solucanları gibi parazitlerin yol açtığı sağlık sorunları da yer almaktadır.  

Tıbbi Parazitoloji Bölümü Hangi Tedavileri Uygular?

Tıbbi parazitoloji bölümü, poliklinik doktorları tarafından istenen tahlil ve tetkikleri laboratuvar ortamında değerlendirerek parazit türünü belirlemekten sorumludur. 

Bu sayede vücuda yerleşen parazitin sebep olduğu komplikasyonları belirlemek, uygulanacak en etkin tedavi yöntemine karar vermek ve paraziter hastalıkların sebeplerini doğru şekilde belirlemek mümkün olacaktır. 

Vücuda yerleşen parazitler teşhis edildikten sonrasında uygun antiparaziter ilaç tedavisi başlatılır. Parazitler nedeniyle görülen enfeksiyon bulguları içinse antibiyotik ilaç kullanımı gerekir. 

Yapılan son araştırmalar, parazitlerin yol açtığı enfeksiyonları gidermek için virüs kullanılabileceğini ve bu tedavinin antibiyotik ilaç kullanımından daha etkili sonuçlar verdiğini kanıtlamıştır. 

Paraziter hastalıklar için kullanılan ilaçlara direnç geliştirilmesi, tedavi sonrasında hastalığı kendini yineleyebileceği anlamına gelir. Bu nedenle ilaç dozu, sıklığı, içme şekli ve belirtilen ilacın düzenli olarak alınması hayati önem taşır. 

Tedavisi olmayan paraziter hastalıklar içinse, parazitleri öldürmeye yönelik ilaçların kullanımı gerekir. Parazitler nedeniyle vücutta görülen tahribatların tedavisini ise ilgili poliklinik doktorları üstlenmektedir.