Diş Tomografisi Nedir?
Diş tomografisi, X ışınları kullanılarak 3 boyutlu olarak ağız içi ve dışı; diş ve çevre dokuların görüntülenmesi işlemidir.
Dental (diş) tomografisi, 3 boyutlu olarak ağız içi ve dışı; diş ve çevre dokuların görüntülenmesi işlemidir. Bu işlemde X ışınları kullanılır. Günümüzde Bilgisayarlı Tomografi (BT) cihazları kullanılırken artık diş hekimliğinde yerini 3 boyutlu CBCT (konik ışınlı bilgisayarlı tomografi) cihazlarına bırakmıştır. Lakin halen bilgisayarlı tomografi (BT) cihazları sıklıkla kullanılmaktadır. Baş ve boyundaki, sert ve kalsifiye yapılar 3 boyutlu olarak bilgisayar ortamına taşınır ve kesitler halinde analiz edilir.
Diş tomografisi, diş hekimliğinde Ağız, diş ve çene radyoloji bölümünde kullanılmaktadır. Bu görüntülenme tipinin birçok kullanım alanı vardır. Bunlar:
- Cerrahiye yardım amaçlı: Ağız, diş ve çene cerrahisi ve periodontoloji bölümünde yapılacak cerrahi işlemler için tanı ve teşhiste önemli yer tutmaktadır. Bu görüntülenme tipi sayesinde sert ve kalsifiye dokuların (diş ve kökü, kemik, eklem başı) görüntülenmesi amaçlanır. Buralardaki patolojik oluşumların yeri, konumu, sayısı, komşulukları, sınırları, sınır tipi, potolojik oluşumun içeriği gibi bilgileri bize göstererek kist ve tümör tanılarında yardımcı olurlar. Tedavi sırasında ve bitiminde de kullanılmaktadır.
Gömülü diş çekimi için dişlerin ayrıntılı konumu ve komşuluklarını 3 boyutlu göstererek cerrahide bize yol gösterirler.
Temporamandibular eklem (çene eklemi) rahatsızlıklarında eklem başındaki kemik durumunu için kullanılabilir.
Çene kırıklarında ve Ortognatik cerrahi için tanı, teşhis, tedavi seyri ve tedavi bitimindeki rutin kontroller amaçlı kullanılabilir.
Çene kemikleri 3 boyutlu tarandığından dışarı aktarılarak 3 boyutlu birebir aynı modeller elde edilebilir. Bu sayede hastaya hangi cerrahi işlem yapılacaksa önden provalar yapılma imkanı sağlar.
- İmplant cerrahisinde olmazsa olmazların arasındadır. Mutlaka implant yerleştirilmeden önce 3 boyutlu CBCT röntgenleri çekilmelidir. İmplant yerleştirilmeden önce kemik durumu (kalınlığı, uzunluğu, kalitesi -sert mi yumuşak mı-, sinir, sinüs ve kemik içerisindeki boşluklar -fossalar-) incelenmelidir. İncelenen durumlar neticesinde implantın boyu ve çapı seçilir.
- Endodonti de (kök kanal tedavisi) günümüzde rutin kullanımı için halen çalışmalar devam etmektedir. Bu bölümde ise kök kanalındaki kırık, ekstra kanal ve kanalların ayrım – birleşim yerlerini bizlere gösterebilmektedir. Köklerdeki iç ve dış erimelere bakılarak teşhis ve tedavi planlaması yapılır.
- Oral Diagnoz amaçlı: Tanı ve teşhis koyma bölümüdür (ağız, diş ve çene radyolojisinin alt dalı). Rutin olarak 3 boyutlu CBCT röntgenleri kullanılmaktadır.
- Ortodonti amaçlı: Ortodonti de diş köklerinin kemikle ilişkisi analiz edilir. Buradaki önemli faktör ankiloz (diş kökü ile kemiğin birleşmesi, kaynaşması, aradaki periodontal ligament, liflerin ve aralığının kaybolması) durumudur. Köklerdeki erimelere de bakılır.
Diş Tomografisi Nasıl Çekilir?
3 boyutlu diş tomografi çekimi özel cihazlarda gerçekleşmektedir. Öncelikle hastalar boyun ve baş bölgesindeki bütün metal eşyalarını çıkartması gereklidir. Metal eşyalar tomografi cihazlarında görüntüde çıkarak bozmaktadır. Daha sonra hastalar çenesini plastik bir çubuğa koyar, şakaklarını da plastik bir sabitleyici ile kafasını sabitler. Uygun bir vücut pozisyonu sağlanır. Elleriyle ise önündeki plastik çubukları tutar. Cihaz hastanın etrafında dönmeye başlar ve görüntü oluşur. Cihazın çalışma süresi 10 ila 60 saniye arasında değişir.
Diş Tomografisi Zararları
Diş tomografi cihazları X ışını kullanmaktadır. Bu durumda vücuda radyasyon uygulanır. Bilgisayarlı tomografi cihazları konvansiyonel CBCT cihazlarına göre 5 kat daha fazla radyasyon üretirler ve CBCT cihazları az radyasyona rağmen çok daha kaliteli görüntü ve analiz imkânı sunar. Yine de bu cihazlar X ışını üreterek miktarı çok az olsa da vücut x ışınına maruz kalır.
Vücudun bir eşik dozları vardır. Bunlar vücudun alınması gereken radyasyon dozlarını gün, hafta, ay ve yıl olarak sınıflandırır ve her birinin belirli bir sınırı vardır. Eğer bu sınırlar geçilirse radyasyonun biyolojik, somatik ve genetik etkileri ortaya çıkar. Lakin diş tomografilerinde çok düşük dozlar kullanıldığından bu durumların oluşması pek mümkün değildir.
Diş tomografi cihazları kesinlikle hamile hastalarda kullanımı yasaktır. Anne karnındaki bebeklere direk etkileri vardır. Çocuklarda kullanımı ise yaş ve kiloya göre verilen dozları değişebilmektedir.
Diş Tomografisi Nerede Çekilir?
3 boyutlu diş tomografisi birçok yerde çekilebilmektedir. Devlet ağız, diş sağlığı merkezlerinde ve üniversite araştırma hastanelerinde ücret alınmadan kullanılabilmektedir.
Bu cihaza sahip özel diş klinikleri de tomografi için tercih edilebilir. Bu cihaz ve tomografi analizi kısa bir eğitimin ardından pratisyen diş hekimleri de kullanılabilmektedir.
Özel radyografi merkezlerinde de 3 boyutlu bilgisayarlı tomografi ve CBCT çekilebilmektedir.
Diş Tomografisi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Dental tomografi çekildikten sonra görüntünün oluşması (sonuçların çıkması) ne kadar sürer?
Dental tomografi çekildikten sonra görüntünün oluşması birkaç dakika sürmektedir. Bu süre cihazdan cihaza değişir. Eski cihazlarda daha eski teknolojiler olduğundan bu süre uzayabilmektedir. Yeni cihazlarda ise artık birkaç dakika içinde görüntü oluşarak sisteme yüklenebilmektedir.
Dental tomografi kanser yapar mı?
Dental tomografiler vücuda X ışını gönderilir. Bu cihazlar belirli dozlarda X ışını gönderirler. Yeni teknolojilerle ve CBCT cihazları artık çok daha az X ışını ile görüntü oluşturabilmektedir ve vücut artık daha az radyasyona maruz kalır. Lakin dozdan bağımsız radyasyonun etkileri vardır. Bunlar çok çok nadir de olsa bilgisayarlı tomografi cihazlarının eşik dozu aştığı durumlarda yıllar içinde ortaya çıkma ihtimalleri vardır. Halen bu konuda araştırmalar devam etmektedir. Bu yüzden belirli aralıklarla 3 boyutlu diş tomografisi çekilmesi ve CBCT cihazlarının tercih edilmesi daha iyidir. Dental tomografide hedef organ baş ve boyundur. Boyun bölgesindeki tiroid bezleri radyasyona aşırı duyarlıdır ve her tomografi çekimi öncesi kurşun yelekler boğaza ve vücuda sarılmalıdır.
Dental tomografi analizi nasıl yapılır?
Analiz için en önemli şey anatomi ve patoloji bilgisidir. Diş hekiminin bu bilgileri iyi bilmesi lazımdır. Analizde ise git gide teknoloji gelişerek bilgisayar ortamında farklı analiz teknikleri (uzunluk, yoğunluk, kalite ölçme) geliştirilmiştir. Bunlar diş hekimine tanı ve tedavide oldukça yardımcı olmaktadır.
Çocuklarda dental tomografi kullanımı diş gelişimini etkiler mi?
Çocuklarda bu cihazların kullanımı yaş ve kiloya göre dozları değişmektedir. Çocuklara verilmesi gereken eşik dozdan fazlası verilirse çene içerisindeki dişlerin gelişimleri nadirde olsa etkilenebilmektedir. Dişlerde geç sürme, ankiloz, şekil, sayı ve durum bozuklukları olabilmektedir. Bu yüzden bu cihazları kesinlikle eğitim almış kişiler tarafından kullanılması lazımdır.