Kumar Bağımlılığı

Kumar Bağımlılığı Nedir?

Birçok insan için kumar eğlencelidir ama bağımlılık yapabileceği unutulmamalıdır. Kumar bağımlılığı dürtüsel bir davranıştır ve progresif olarak artar.

Psikolojik, fiziksel ve sosyal olarak kişiyi negatif etkiler. Dürtü kontrol bozukluğu olarak sınıflandırılmaktadır. Kumar bağımlılığı olan kişiler depresyon, migren, distres, bağırsak problemleri ve kaygı bozukluğuyla ilişkili diğer problemleri yaşayabilirler.

Patolojik kumar bağımlılığı da denilen kumar bağımlılığı Amerikan Psikiyatri Birliği’nin yayınladığı akıl sağlığı bozuklukları teşhis kitabında (DSM-5’te) yer almaktadır.

Kumar bağımlılığı yol açtığı birden fazla problem ve sonuç nedeniyle birçok ülkede bir halk sağlığı problemi olarak görülmektedir.

Kumar bağımlılığı kişiye ekonomik zorluklar getiren duygusal bir problemdir. Kumar bağımlılığı aynı zamanda kişinin ailesine ve çevresine de zarar verir. (örneğin bireyler kumar bağımlılığı nedeniyle ailedeki önemli davetleri kaçırabilir veya işlerini kaybedebilir).

Bu durum sebebiyle kişi yalan söylemeye başladıysa ona olan güveni sarsar. Kişinin kumar oynayabilmek için sorumluluklarından kaçması ve onları ertelemesi ilişkilerinde ve ailesinde sorunlara yol açar.

Kişi kaybettiklerini yerine koyabilme arzusuyla her seferinde daha fazla para kaybedebilir ve bu durum çocuklarının geleceğini riske sokabilir.

Kumar oynayan bireyde görülebilen depresyon veya kaygı bozukluğu gibi durumlar sebebiyle aile bireyleri olumsuz etkilenir. Kumar bağımlısı birey öfkelenebilir ve yıkıcı davranabilir.

Kumar bağımlılığı tedavisi alarak kişi daha fazla zarardan kurtulur ve kişinin aile, sosyal ve iş hayatı olumlu yönde etkilenmeye başlar.

Kumar Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?

Kumar bağımlılığında kişide görülen bazı belirtiler şunlardır:

Kişinin heyecan hissetmek için giderek artan miktarda parayla kumar oynaması, kişide kumar oynamayı bırakmayı çalışma halinde sinirlilik ve huzursuzluk görülmesi, kişide kumar oynamayı bırakmaya, durdurmaya veya kontrol etmeye karşı tekrarlayan şekilde başarısızlık olması ve kişinin sık sık kumar oynamakla ilgili plan yapması.

Bunlarla beraber kumar bağımlısı kişilerde depresyon ve kaygı bozukluğu da görülebilir.

Kumar Bağımlılığı Nedenleri Nelerdir?

Her ne kadar kumarın bazı çeşitlerini oynayan insanlarda hiçbir zaman bağımlılık oluşmasa da bazı faktörler kişide bağımlılık oluşmasını kolaylaştırır.

Kumar bağımlılığı bulunan insanlarda bağımlılığın gelişmesini tetikleyici faktörler aşağıda sıralanmıştır:

• Kişinin başka bir bağımlılığı olması (alkol, sigara ve diğer maddeler)
• Çevresel faktörler: kumarı hatırlatan arkadaşlar ve kumarla ilgili çeşitli fırsatlar. Eğer ailede kumar bağımlısı biri varsa kişinin bağımlı olma riski artar. Travmatik şartlar, stresli yaşam ve sosyal destek eksikliği de kumar bağımlılığı riskini artırır.
• Cinsiyet: Kumar bağımlılığı erkekleri kadınlardan daha fazla etkilemektedir. Kumar oynayan kadınlar genellikle yaşamlarının daha ileri döneminde başlar ve çabuk bağımlılık geliştirebilirler. Bununla beraber kumar bağımlılığı oluşturma yolları kadın ve erkekte benzerdir.
• Yaş: Kumar bağımlılığı gençlerde ve orta yaşlı kişilerde daha yaygındır. Çocuklukta veya gençlikte oynanan kumar dürtüsel kumar oynama riskini artırır. Bununla beraber kumar bağımlılığı (kompulsif kumar oynanması) ileri yaştaki insanlar için de sorun olabilmektedir.
• Belirli kişilik özellikleri: Rekabetçi, işkolik, dürtüsel, huzursuz ya da kolayca sıkılan bir kişiliğe sahip olmak kumar bağımlısı olma riskini artırabilir.
  
• Bazı ilaçlar: Parkinson hastalığı ve huzursuz bacak sendromunda kullanılan bazı dopamin agonisti ilaçlar kumar oynama gibi bağımlılık yapıcı ve kompülsif davranışları artırabilir. (kumar bağımlılığı riskini artıran antipsikotik ilaçlar ve dopamin agonistlerinin kullanılması)
• Bazı akıl sağlığı problemleri: Kumar bağımlılığı olan kişilerde kişilik problemleri, depresyon ya da kaybı bozukluğu genellikle görülmektedir. Kumar bağımlılığı bipolar bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk veya dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda görülebilir.

Yapılan araştırmalar bir bağımlılığı olan kişilerin (sigara vb.) başka bir bağımlılık geliştirme risklerinin yüksek olduğunu göstermiştir.

Bu durumda genetik ve nörolojik faktörlerin rol oynadığı söylenebilir. Kumar bağımlılığı olan çoğu kişi aynı zamanda alkol ve diğer maddelere de bağımlı olduğu bilindiği için bu durum kumar bağımlılığını kolaylaştırmaktadır.

Aynı zamanda alınan bazı ilaçların dürtüsel kumar bağımlılığı oluşturmada yüksek riske sahip olduğu bilinmektedir.

Kumar Bağımlılığı Nasıl Oluşur?

Kumar bağımlılığı olan bazı insanlar için kumar oynamak alkollü bir içki içmek veya madde kullanmak gibi etkiler gösterir. Kumar kişinin duygu durumunu ve zihin yapısını değiştirir.

Kişi bu duruma alıştıkça tolerans göstermeye başlar ve giderek daha fazla kumar oynamaya başlar. Bu durum kişiyi içinden çıkılamaz bir döngüye sokar.

Kişi aynı hazzı alabilmek için daha fazla oynar ve tekrar tolerans gösterir bu durum böyle sürüp gider ve kişiyi tüketmeye başlar. Bu duruma örnek olarak sigara ve alkol bağımlılığı verilebilir.

Kişi içmeye başladıkça aynı etkiyi alabilmek için tükettiği sigara ve alkol miktarı artar. Kumar bağımlılığı kişiyi psikolojik, bireysel ve sosyal olarak olumsuz etkiler.

Kumar bağımlılığından eğer kişi artık kontrol edemiyorsa ve bu problem kişinin hayatını çok fazla olumsuz etkiliyorsa bahsedilir.

Kumar Bağımlılığı Teşhisi

Kumar bağımlılığı teşhisi için DSM-5‘te yer alan ve aşağıda sıralanan kriterlere bakılmalıdır. Bu kriterlerden en az 4 tanesi, 12 ay boyunca görülüyorsa kişiye kumar bağımlılığı teşhisi konulur.

Bu kriterlerle yapılan değerlendirme kumar bağımlılığı testi olarak görülebilir.

• Heyecan hissetmek için giderek artan miktarda parayla kumar oynamak
• Kişide kumar oynamayı bırakmaya çalışması halinde sinirlilik ve huzursuzluk görülmesi
• Kişide kumar oynamayı bırakmaya, durdurmaya veya kontrol etmeye karşı tekrarlayan şekilde başarısızlık olması
• Sık sık kumar oynamakla ilgili düşünmek veya plan yapmak
• Kişinin suçlu, depresif veya stres altında hissettiği (distres) zamanlarda kumar oynaması
• Para kaybettikten sonra kazanma umuduyla tekrar kumar oynanması (kaybedilenleri kovalama)
• Kumar oynamakla ilgili yalan söylemek ve bu durumu gizlemek
• Kişinin eğitim ve iş fırsatlarını kumar sebebiyle kaçırması ve sosyal hayatının kumar sebebiyle kötü etkilenmesi
• Kumar oynarken kullanılan parayla ve finansal sorunlarla ilgili başkalarına güvenmek veya bağımlı olmak

Kumar Bağımlılığı Tedavisi

Kumar bağımlılığı tedavisi seçenekleri aşağıda sıralanmıştır:

• Terapi: terapi davranışsal terapi veya kognitif davranışsal terapi olabilir. (CBT). Davranışsal terapi kişinin kumar oynama dürtüsünü sistematik olarak düşürmesini sağlar. Kognitif (bilişsel) davranışsal terapi ise kişinin kumar oynamakla ilgili hislerini ve düşüncelerini değiştirmeyi sağlar.
• İlaçlar: Duygudurum stabilize edici ilaçlar ve antidepresanlar kişide görülen belirtileri azaltabilir ve bununla beraber kumar bağımlılığının yol açtığı bazı hastalıkları giderebilir. Bazı antidepresanlar da kumar oynama dürtüsünü azaltır. Narkotik antagonistleri (madde bağımlılığında kullanılan ilaçlar) da kompulsif (dürtüsel) kumar oynamayı azaltabilir.
• Destek grupları: Destek grupları kişiye yalnız olmadığını hissettirir ve kişinin kendisi gibi kumar bağımlılığıyla mücadele edenlerle deneyimlerini paylaşması tedaviye olan faydayı artırabilir.

Kumar Bağımlılığı Tedavi Edilmezse

Kumar bağımlılığı tedavi edilmezse kişinin hayatını bir çok yönden olumsuz etkiler.

Aşağıda sıralanan durumlara yol açabilir:

• Kişinin özel hayatında ve ilişkilerinde problemler
• Kişide finansal problemler ve hatta kişinin iflasına yol açması
• Yasal problemler ya da kişinin yasadışı işlere bulaşarak hapse girmesi
• Kişinin iş performansında azalma veya performans düşüşüne bağlı iş kaybı
• Kişinin genel sağlığının bozulması
• Kişide intihar düşünceleri, intihara kalkışma ve hatta intihar

Kumar bağımlılığı sadece kişisel bir sorun olmayıp kişilerin ailelerini ve yakın çevrelerini de çok büyük oranda etkilemektedir. Aile yapısını bozar ve kişiye olan güveni sarsar.

Aynı zamanda bireyin çocukları varsa onların geleceğini riske sokabilecek davranışlara yol açar ve hatta ilişkileri zayıflatarak kişinin ailesinde psikolojik problemlere yol açabilir.

Ailede öngörülemez ve stresli bir ortam olması çocuklarda ve eşlerde de kaygı bozukluğu ve depresyon gibi problemlere yol açabilir.

Eğer birey kumar oynamak için ailesine yeterince zaman ayırmıyor ve çocuklarıyla ilgilenmiyorsa bu durum onların fiziksel ve psikolojik gelişimlerini olumsuz etkileyecektir.

Kumar Bağımlılığına Ne İyi Gelir?

Kumar bağımlılığında sosyal destek ve kişinin yalnız bırakılmaması çok önemlidir.

Bununla ilgili olarak kişiye destek olunmalı ve tedaviye devam etmesi için kişi teşvik edilmelidir.

Aynı zamanda iyi bir yeme düzenine sahip olmak, aktif olmak ve kaliteli uyumak kişinin genel sağlığını ve duygu durumunu düzelteceği için kumar bağımlılığıyla beraber görülebilen depresyon ve kaygı bozukluğuna iyi gelir.

Kumar Bağımlılığına Ne İyi Gelmez?

• Kişiye kumarı hatırlatan kişi ve mekanlar kumar bağımlılığını tetikleyeceği için kişiye iyi gelmez.
• Alkol, sigara ve diğer madde kullanımı da bağımlılığı kötüleştirir.
• Stresli bir hayata sahip olmak ve sosyal desteğin olmaması kişinin bağımlılığını artırabilir.
• Kötü beslenme düzeni, hareketsiz yaşam, düzensiz uyku ve güneş ışığına az maruz kalmak kişide görülen depresyon ve diğer duygudurumun bozukluklarının görülmesine neden olabilir.

Kumar Bağımlılığı İlaçları

Kumar bağımlılığında kullanılan ilaçlar aşağıda sıralanmıştır.

• Antidepresanlar: SSRI veya SNRI grubu antidepresanlar tercih edilebilir.
• Duygudurum stabilize edici ilaçlar
  
• Narkotik antagonistleri: Aynı zamanda madde bağımlılığında kullanılır.

Hamilelerde Kumar Bağımlılığı

Hamilelerde kumar bağımlılığı görünürde kişiye bir zarar vermese de birçok yönden hamile bireyi ve bebeği kötü etkileyebilir. Kazanıp kazanamama stresi hamile bireyde stres hormonu seviyelerini artırır.

Kişi gerçekten bağımlıysa bağımlılıkla beraber görülebilen depresyon ve kaygı bozukluğu kişinin hayatını olumsuz etkiler ve hamilelikte ve bebeğin doğumundan sonra gerekli bakımın yapılmamasına neden olur.

Bağımlı anne bebeği için umursamaz davranabilir ve hatta kumar oynayabilmek için bebeğin bakımını aksatabilir. Bu durumda aile yakınları ve eşler çok dikkatli olmalı herhangi şüphelenilen bir durumda bir profesyonelden yardım istenmelidir.

Hamilelikte görülen kumar bağımlılığıyla ilgili tedavi planlaması doktorunuz tarafından yapılacaktır. Hamilelikte ilaç kullanımı sorunlar yaratabileceğinden bu dönem için terapi doğumdan sonra ilaçlı tedavi olacak şekilde bir tedavi planı izlenebilir. Yine de en son karar bu konunun uzmanı biri tarafından verilmelidir.

Çocuklarda Kumar Bağımlılığı

Kumar bağımlılığı çocuklarda ve gençlerde de görülebilir. Aile çocuğunu çok iyi gözlemlemeli ve dikkatli olmalıdır. Kumar oynamak birçok şekilde olabilir: kart oyunları, piyango çekilişleri, uygulamalar, video oyunları ve spor bahisleri gibi.

Çocuklar ve ergenlerde kumar oynanması onlarla konuşarak ve kumardan başka aktiviteler gençlere özendirilerek önlenmeye çalışılmalıdır.

Gençlerde kumar bağımlılığının uyarı veren belirtileri uykuda değişim, duygudurumda bozulma, okuldaki başarıda düşüş, giderek artan para istenmesi ve sosyal çevrede problemler ile kendini gösterebilir.

Kumar oynamak için yasal yaş sınırı daha fazla olsa da kimi yerlerde kumar oynama yaşı 10’a kadar düşmektedir. Birçok çocuk ve genç kumar oynamaya evde oynanan kart oyunları ve piyango biletleri ile başlar.

Bazı çocuklar bu tip oyunları ergenlik dönemlerinde daha ciddi kumar tiplerine dönüştürerek yarış ve spor bahisleri gibi kumar çeşitlerine yönelebilir. Aynı zamanda internette ve televizyonda yayınlanan kumar ve bahsi özendiren reklamlara çocukların kolayca ulaşabileceği bilinmektedir.

Akıllı telefonlardan ve bazı uygulamalardan para kullanmadan oynanabilen bahisler çocuklara cazip görünür ve sanal kumar bağımlılığına dönüşebilir. Tüm bu imkanlar kumar oynamayı her zaman ve her yerde elverişli hale getirmektedir.

Çocuklar ve ergenler kumar oynamayı eğlenceli bulur ve sosyalleşme aracı olarak görebilir çünkü online oynanan kumarlar sohbet imkanı sağlamakta ve bu uygulamalar daha çok arkadaş davet edilmesi için gençleri teşvik etmektedir.

İnternet üzerinden oynanan bahislerde ilk başlarda gençlerin kazanması sağlanır böylece genç her zaman aynı şekilde kazanacağını umarak oynamaya devam eder.

Çocuklar ve ergenleri kumar bağımlılığından korumak için onlara kumar oynamanın nasıl olduğu açıklanmalıdır.

Bu tip oyunların kazanmanın neredeyse imkansız ve imkansıza yakın olduğu gencin anlayacağı bir dille açıklanmalı ve gerçek hayattan örnekler gösterilerek kumar bağımlılığının insanların hayatlarını nasıl mahvedebileceği anlatılmalıdır.

Kumar oynamayı çocuk veya ergen can sıkıntısı ve stresten kaçınma yolu olarak kullanabileceği için onu daha iyi ve gelişimini destekleyen aktivitelere yönlendirmek doğru olacaktır.

Yetişkin bireylerde olduğu gibi eğer genç kişi sigara veya alkol kullanıyor, stresli bir hayat yaşıyor, depresyon veya kaygı bozukluğu yaşıyorsa kumar bağımlısı olma riski daha yüksektir.

Kumar Bağımlılığı için Hangi Doktora Gidilir?

Kumar oynamakla ilgili problem yaşadığını düşünen kişiler kendilerine şu soruyu sormalıdır: “Eğer istersem kumar oynamaya son verebilir miyim?” bu soruya verilen cevap hayırsa ve kişi kendini kontrol etmekte zorlanıyorsa aynı zamanda bu durum kişinin hayat kalitesini düşürüyorsa yardım aranmalıdır.

Kumar bağımlılığından nasıl kurtulurum? diye soran kişiler bununla ilgili olarak hastanelerin Psikiyatri bölümüne başvurularak bir psikiyatri doktorundan randevu alınabilir veya bağımlılıkla savaşan diğer akıl sağlığı profesyonellerine veya kurumlara (Yeşilay gibi) başvurulabilir.