Dürtü Kontrol Bozukluğu

Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedir?

Kişinin içeriden gelen dürtülerinde bir hakimiyet sağlamayıp, kontrol edememesine ‘dürtü kontrol bozukluğu’ denir. 

Dürtüler insanı bir davranışa sürükleyen örüntüler biçimidir ve doyuma, hazza ulaşmak isterler. Kişinin bilişsel seviyeleri ve iradesinin zayıf olması durumunda kendilerini gerçekleştirerek kişiyi davranışa bağımlı hale getirirler.

Temel özellik kişinin kendisi ya da başkaları için zararlı olabilecek bir davranışı yapma isteğinin durdurulamamasıdır.

Kişi davranışı yapmak zorunda hissedebilir, davranışa karşı konulmaz bir nitelik taşıyabilir.

Çocukluk ve genç erişkinlik döneminde irade zayıfken yaşın ilerlemesiyle birlikte kişi bu dürtüleri bastırmayı, yenmeyi ve ertelemeyi öğrenir. Gelişim sırasında herhangi bir sorun ortaya çıkarsa dürtü kontrol bozukluğundan söz edilebilir. 

Dürtü kontrol bozukluğu psikiyatrik bir rahatsızlıktır ve tedavi edilmesi gerekir.

Kleptomani(çalma),Aralıklı patlayıcı bozukluk, piromani (yakma dürtüsü), trikotillomani(saç ve kıl yolma), patolojik kumar dürtü kontrol, cinsel dürtü bozukluğu genel dürtü bozukluğunun alt tiplerindendir.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Belirtileri

Dürtü kontrol bozukluğunun alt tipleri geniş olduğundan dolayı belirtileri de çok çeşitli olarak değişebilir. Başlarda dürtüler, küçük istekler halinde başlayıp ilerleyen dönemlerde güçlü arzular haline gelebilirler. Dürtü kontrol bozukluğunun daha çok çocukluk yıllarında başladığı yapılan çalışmalarla tespit edilmiştir.

 Obsesif hastalıkta da olduğu gibi kişi eylemi gerçekleştirmeden önce yoğun bir huzursuzluk hisseder. Eylemi gerçekleştirdiği zaman anlık bir haz ve doyuma ulaşır. Kişi yaptığı  davranışın yanlış ve zararlı olduğunun farkındadır.

Çalma dürtüsü: İhtiyacı hissetmeden, çabuk kullanmayacağı durumda ve maddi değeri nedeniyle satma davranışı olmadan bir takım eşyaları sahibinin rızası olmadan alarak, onlara sahip olma biçiminde olan bir dürtü kontrol bozukluğudur. 

Kişinin esasında o malı satın alabilecek yeterli maddi birikimi olduğu, ancak bu durumda bile davranışı gerçekleştirdiği izlenmiştir.

Bu davranış daha önceden planlamış olmayıp ani dürtüsel hareket olarak gerçekleştirilmiştir. Kişi bu davranışın hatalı ve yanlış olduğunun farkındadır ama gene de yapar.

Çalma dürtüsüne sahip olma yapılan çalışmalarda kadınlarda erkeklere göre 4 kat daha fazla hissedilir.

Yangın çıkarma dürtüsü: Yangın çıkarma dürtüsü genellikle erkeklerde kadınlara göre daha çok görülen bir rahatsızlıktır. Dürtüsel olarak güçlü bir şekilde cisimleri yakma, bir yeri kundaklama şeklinde bir arzu hissederler. 

Kişi eylemi gerçekleştirmeden önce yoğun bir huzursuzluk hisseder. Eylemi gerçekleştirdiği zaman anlık bir haz ve doyuma ulaşır.

Bu hastalar üzerinde yapılan çalışmaların az olmasının sebebi çoğunluk grubun yasal süreçler sonucunda cezaevine girmeleridir.

Piromani hastalığının sonucunda bu dürtü ortaya çıkar. Amaçlı ve planlı bir şekilde yangın çıkarma dürtüsünün ortaya çıkması durumudur.

Saldırgan davranışlar: Aralıklı patlayıcı bozukluk hastalığında görülen bir belirtidir. Tekrarlayıcı bir biçimde, saldırgan, zarar verici patlamalar şeklinde görülür. Kişi bu saldırgan davranışlar sonucunda kendisine ve çevresine çok ciddi zararlar verebilir.

Kumar oynama: Kişi hastalık derecesinde kumar oynamaya eğilimlidir. Kumar oynama beyindeki bir takım ödül yollarını aktive ederek kişide zevk oluşturur. Kişi bir süre sonra kumar oynamaya bağımlı bir hale gelir. Kumar oynamadan önce yoğun bir huzursuzluk hisseder. Kumar oynadıktan sonra zaman anlık bir haz ve doyuma ulaşır. Kişi yaptığı  davranışın yanlış ve zararlı olduğunun farkındadır. 

Dürtü Kontrol Bozukluğu Nedenleri

Dürtü kontrol bozukluğunun sebepleri daha çok çocukluk yıllarına dayandığı düşünülmektedir.

Çocukluk yaşantıları: Çocukluk ve genç erişkinlik yıllarında yaşanan kötü olayların neticesinde gelişen kaybolmuş anılar önemli nedenler arasındadır. 

Dürtüsel davranışlar da bu kaybolmuş anıların etkisini giderme etkisindedir. Bilinçaltında bulunan bu yaşantıların kişide gerginlik ve huzursuzluk oluşturduğu düşünülmektedir. Bu kişilerin kendi kişisel aile hayatlarının fazla derecede zorlayıcı ve sorunlu olduğu tespit edilmiştir.. Bu bireylerde ego benliklerinin kırılmaların, özgüven sarsılmalarının neticesinde gün yüzüne çıktığı düşünülmektedir. 

Kişinin kendisine olan saygısına ve değerliliğine yönelik saldırılar, ilerleyen yıllarda kişinin olgun bir şekilde kendilik yapısı oluşturmasına engel olur ve bu tür davranışlara altyapı hazırlayarak hastalık tablosunun oluşmasına neden olur. 

Genetik nedenler: Aile bireylerinden herhangi birinde dürtüsel davranış bozukluğunun ortaya çıkması sonucunda kişide dürtüsel davranış bozukluğunun görülme sıklığı artmaktadır.

İkiz bireylerde de yapılan çalışmalar neticesinde bir kardeşte görülme durumunda öbür kardeşte de görülme oranı artmaktadır.

Anne babanın model alınması: Anne ya da babadan birisi sorunları çözmek amacıyla saldırgan davranışlar gösteriyor ise çocuk sorunları çözmek için bunu istemeyerek rol-model alabilir.

Biyolojik nedenler: Dürtüsel kontrol bozukluğu davranışları bir kayıp yaşantısını takiben de görülebilmektedir. Bu duruma kadın hastalarda çocukların evden uzaklaşması; erkeklerde ergenlik dönemine girerken ve testesteron hormonunun arttığı dönemlerde görülebilir.. Kadınlarda huzursuzluk hissinin arttığı adetlerde ve gebelikte bu türde davranışlar artmaktadır. 

Madde kullanımı ve bazı ilaçlar: Yapılan çalışmalarda madde kullanımı ve bağımlılık yapıcı ilaçlar kullanımı sonrasında dürtü kontrol bozukluğunun gelişebildiği tespit edilmiştir. 

Dürtü kontrol bozukluğunun sonucunda mı madde kullanımı olduğu yoksa madde kullanımı sonrasında mı bu hastalığın ortaya çıktığı tespit edilememiştir.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Teşhisi

Diğer ruh sağlığı ve hastalıklarında olduğu gibi dürtü kontrol bozukluğunun teşhisi de çoğunlukla anamneze dayanır. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip bireyler pek kendi istekleriyle doktora başvurmak istemezler.

Bu hastalar genellikle yakınlarının veya ailelerinin yönlendirmesiyle doktora bölümüne başvururlar.

Dürtü kontrol bozukluğu dsm 5 kriterlerine göre kişiye tanının konması için öncelikle kişinin artık ilişkilerini; iş, sosyal ve fiziksel yaşamını bozuyor olması gerekmektedir.

Eski dsm kriterlerine göre hiperaktivite ve dürtü kontrol bozukluğu(dheb) dürtü kontrol bozukluğunun alt türlerindeyken yeni kriterlere göre çıkarılmıştır.

Anamnez: Anamnezde genellikle bir psikiyatrik hastalığı takiben çalma, yakma, saldırgan davranışlar biçiminde ortaya çıkar. Başlarda dürtüler, küçük istekler halinde başlayıp ilerleyen dönemlerde güçlü arzular haline gelebilirler. Dürtü kontrol bozukluğunun daha çok çocukluk yıllarında başladığı yapılan çalışmalarla tespit edilmiştir.

 Obsesif hastalıkta da olduğu gibi kişi eylemi gerçekleştirmeden önce yoğun bir huzursuzluk hisseder. Eylemi gerçekleştirdiği zaman anlık bir haz ve doyuma ulaşır. Kişi yaptığı  davranışın yanlış ve zararlı olduğunun farkındadır.

Dürtü kontrol bozukluğu testi de anamnezde bulunan bir takım sorulara yönelik yapılır.

Hasta yakınlarıyla görüşmeler: Hekim kişinin gün içinde yaptığı davranışları hasta yakınıyla konuşarak teşhis konusunda bilgi edinir. Bu yöntemle hekim hastanın farkında olmadığı davranışları konusunda bilgi edinir.

Fizik muayene: Fizik muayenede kişinin kendine zarar verme durumu incelenir. Ayrıca hastanın genel bir nörolojik muayenesi yapılarak ek bir hastalığın varlığı tespit edilmeye çalışılır.

Tam kan, biyokimya: Kan tetkiklerinde vücutta genel bir vitamin, mineral eksikliğinin olup olmadığı tespit edilmeye çalışılır.

Madde kullanım testleri: Dürtü kontrol bozukluğuna sahip bireylerde madde kullanımı sık rastlanan davranışlardan biridir. Bu nedenle bu kişilerde madde kullanımın sorgulanması tanı koyma açısında önemli bir yer tutar.

Psikoterapi: Hekim psikoterapi esnasında kişinin cinsel yönelimlerini, zevk nesnelerini tespit ederek dürtü kontrol bozukluğunun tanısını koyabilir.

Dürtü Kontrol Bozukluğu Tedavisi

Dürtü kontrol bozukluğunun kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bazı medikal tedavi yöntemleri, psikoterapiler, bilişsel davranışsal terapiler gibi tedavi yöntemleri bulunmaktadır.

Tedavide ana prensip, birey odaklı terapi, çoklu ve aile terapileridir.

Yıllarca, dinamik analitik psikoterapi tedavileri yapılırken, son yıllarda bilişsel davranışçı, diyalektik veya şema terapilerinin de bu hastaları olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir.

Psikoterapiler: Terapisti ve hastayı bir araya getiren tek neden, hastanın sorunlarının çözüme kavuşturulmasıdır. Bütün terapilerin amacı buna yöneliktir

Psikanalitik psikoterapilerin bir tarafı, hastanın ifade ettiklerinin ve yaptıklarının bütün ve derin anlamlarını saptamak ve hastaya durumu anlatmaktır.

Kişi terapi yapan kişiyi kendi ebeveynleri gibi algılar, onların  davrandığı şekilde davrandığını düşünür. Bu şekilde hastada olan sorun çözümlenmeye çalışılır.

Bilişsel davranışçı terapiler: Bilişsel terapide değerlendirmeler en baştaki terapide yapılır. Fakat görüşmelerin nasıl gittiği ne yönde ilerleyeceği terapi süresince devam eder. İlk zamanlarda hastanın sorununu fark etmesine ilişkin konularda görüşülür.

Bilişsel terapide hasta tedaviye etkin olarak katılır. Bu yüzden ilk görüşmeler esnasında tedavideki karşılıklı yardımlaşmanın önemi vurgulanır.

Hastanın bireysel olarak kendisi ile ilgili konularda sürekli bir şekilde  hekimi bilgilendirmesinin zorunluluğu hakkında konuşulur.

Hastayla birlikte tedavi hedefleri saptanır. Problemin ortaya çıkmasını kolaylaştıran ortamsal, dürtüsel vb. etkenler incelenir.

Bilişsel terapilerde ana esas olarak bir eğitim temelli modelleme de bulunur. Bu nedenle

Problemle ilgili olarak kişiyi rahatsız eden içten kaynaklı ve dıştan kaynaklı sebeplerden tespit edilmeye çalışılır.

Fizyolojik değişiklikler, bilişler, kişiler arası etkenler incelenir.

Değerlendirme görüşmeleri sırasında tedavi programına ilişkin bilgi verilir. Terapinin kaç görüşme olacağı, her görüşmenin vakit olarak ne kadar süreceği, görüşmelerin hangi koşullarda yapılacağı gibi hususlarda hastanın bilgi sahibi olması sağlanır

İlk görüşülmesi gereken konulardan biri de evde yapılması gereken ödevlerdir. Bilişsel davranışçı terapilerde evde verilen ödevlerin önemi ve mantığı görüşme yapılan kişiye doğru bir şekilde anlatılmalıdır.

Medikal tedaviler: Medikal tedavi olarak kişiyi duygusal olarak gelgitlerden kurulmak, depresyon olduğu süreçte kişinin kendisine ve bir başkasına zarar vermesinin engellenmesidir.

etiket: psikoterapi, bilişsel davranışçı terapiler, medikal tedaviler

Bu makaledeki yazılar bilgilendirme amaçlıdır. Eğer kendinizde ve çocuğunuzda dürtü kontrol bozukluğu olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvurunuz!

Dürtü Kontrol Bozukluğu Tedavi Edilmezse

Dürtü kontrol bozukluğu tedavi edilmezse çevreyle ilişkilerin bozulmasından büyük yasal problemlere kadar çok ciddi sorunlarla karşılaşılabilir.

Kişi bir süre sonra bu dürtüleri engelleyemez. Dürtülerin bağımlısı haline gelir. 

Depresyon, duygusal gelgitler gibi daha fazla psikiyatrik hastalıklar eklenir. 

Kişideki depresyon ilerleyerek bireyi intihara kadar sürükleyen davranışlar silsilesine neden olabilir. Bu sebeple dürtü kontrol bozukluğu gibi bir psikiyatrik hastalığa sahip ise kişi, vakit kaybetmeden bir uzmandan yardım alınmalıdır.

Dürtü Kontrol Bozukluğuna Ne İyi Gelir?

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip kişi yaptıklarının ve çevrenin çok iyi farkında olmalıdır. Bilişsel davranışçı tedavilerinde amacı kişide farkındalık oluşturmaktır.

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip hastalar bireysel sorunları kadar, çevresindeki insanlar için de büyük bir sorun ve sıkıntı nedeni olabilirler.

• Kişinin güçlü ve zayıf yanlarının farkına varması
• Spor  etkinlikleri, doğa yürüyüşü, sanatsal bir aktiviteyle uğraşmak
• Gün içinde yapılan etkinlikler ve hareketleri gözlemlemek         
• Bu durumu yaşayan başka bireylerinde olduğunu ve bu konuda yalnız olmadığını bilmek

Dürtü Kontrol Bozukluğuna Ne İyi Gelmez?

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip hastalar kişisel sorunları kadar, etrafındaki bireyler için de büyük bir problem ve sıkıntı sebebi olabilirler. 

Bu yüzden kişinin bu hastalığını olumsuz yönden etki eden olay ve davranışların farkına varması gerekir.

• Kişinin, haz oluşturan davranışlarda aşırılığa gitmesi
• Sigara ve alkol kullanımı
• Madde kullanımı
• Dürtü, düşünce ve davranışların gün içinde aşırı düşünülmesi
• Kötü bir uyku düzeni
• Aynı hastalığa sahip bir çevrenin olması

Dürtü Kontrol Bozukluğu İlaçları

Dürtü kontrol bozukluğuna sahip bireylerde kesin bir medikal tedavi yoktur. Medikal tedavi semptomlara göre planlanır.

Haloperidol: Haloperidol, antipsikotik bir ilaçtır. 

Klorpromazin: Klorpromazin de bir antipsikotik ilaçtır.

Anksiyolitikler: Diazepam, lorazepam, alprazolam gibi kaygı giderici ilaçlar doktorun tedavi planına göre dürtü kontrol bozukluğunda kullanılabilir.

Not: Bu ilaçların ciddi yan etkileri olabilir. Kesinlikle bir doktor kontrolünde kullanılmaları gerekir!!

Çocuklarda Dürtü Kontrol Bozukluğu

Dürtü kontrol bozukluğunun daha çok çocukluk yıllarında başladığı yapılan çalışmalarla tespit edilmiştir.

Çocukluk ve genç erişkinlik yıllarında yaşanan kötü olayların neticesinde gelişen kaybolmuş anılar önemli nedenler arasındadır. 

Dürtüsel davranışlar da bu kaybolmuş anıların etkisini giderme etkisindedir. Bilinçaltında bulunan bu yaşantıların kişide gerginlik ve huzursuzluk oluşturduğu düşünülmektedir. Bu kişilerin kendi kişisel aile hayatlarının fazla derecede zorlayıcı ve sorunlu olduğu tespit edilmiştir.. Bu bireylerde ego benliklerinin kırılmaların, özgüven sarsılmalarının neticesinde gün yüzüne çıktığı düşünülmektedir. 

Dürtü Kontrol Bozukluğu için Hangi Doktora Gidilir?

Dürtü kontrol bozukluğu için ‘ruh sağlığı ve hastalıkları bölümüne’, doktor olarak da bir ‘ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanına’ başvurulmalıdır.

Çocuklarda görülen dürtü kontrol bozukluğu için ‘çocuk psikiyatrisi bölümüne’, doktor olarak da bir ‘çocuk psikiyatrisi uzmanına’ başvurulmalıdır.

Belirli bir psikiyatrik hastalık zeminde ortaya çıkan çalma, yakma, saldırgan davranışlar ve dayanılmaz bir şekilde kumar oynama dürtüsü varsa bir psikiyatri uzmanına başvurulmalıdır.