Pnömotoraks Ameliyatı Nedir?

Pnömotoraks, göğüs boşluğu bölgesinde havanın birikmesi sonucu oluşan nefes almada güçlük problemidir. Göğüs boşluğunda biriken hava, akciğerin işlevini başarılı şekilde gerçekleşmesi konusunda sıkıntılara yol açar ve kişinin nefes alışverişini sürdürmesini zorlaştırır. Akciğer sönmesi ameliyatı olarak da adlandırılan Pnömotoraks ameliyatı, bu şikayeti ortadan kaldırmak amacıyla uygulanmaktadır.

Akciğerin çeşitli sebeplerle deformasyona uğraması sonucunda yırtılmalar meydana gelebilir. Yırtılmalar sonucunda ise akciğerdeki havanın bir kısmı sızarak göğüs boşluğuna doğru ilerler. Göğüs boşluğunda biriken hava ise nefes alışverişinin başarılı şekilde gerçekleşmesinin önüne geçer.

Pnömotoraks Neden Olur?

Pnömotoraks spontan şekilde kendiliğinden, hastalık sonucunda ve tıbbi bir müdahalenin getirisi olarak ortaya çıkabilir. Bu durumlar şu şekilde açıklanır:

Spontan Pnömotoraks (kendiliğinden oluşan)

Akciğerde yer alan ve blebler olarak adlandırılan küçük baloncukların patlaması sonucunda pnömotoraks oluşmaktadır. Bu durum, kendiliğinden gelişmektedir ve en sık rastlanılan pnömotoraks çeşididir. Herhangi bir travma veya rahatsızlık olmadan ortaya çıkan bu durumdaki risk faktörü sigara kullanımıdır. Yapılan araştırmalar neticesinde sigara kullanan kişilerde pnömotoraks riskinin ortalama 20 kat daha fazla olduğu görülmüştür.

Sekonder Pnömotoraks (bir hastalık sonucunda ortaya çıkan)

Akciğerde bulunan verem, zatürre, amfizem veya büyük balonlar gibi rahatsızlıklar sonucunda ortaya çıkan pnömotoraks, sekonder olarak adlandırılır.

İyatrojenik Pnömotoraks (tıbbi bir işlemin sonucunda ortaya çıkan)

Akciğere yapılan batın ameliyatı, kateter yerleştirilmesi veya akciğerden iğne ile biyopsi yapılması gibi durumlarda göğüs boşluğu içerisinde hava birikmesi yaşanabilir.

Yukarıda yer alan durumların yanı sıra kesici-delici alet yaralanmaları veya travma sonrasında bir kaburganın akciğeri deforme etmesi gibi durumlarda da akciğer sönmesi yaşanabilir. Travma sonrasında yapılan tıbbi inceleme sonucunda akciğer bölgesinde pnömotoraks belirtileri görülüyor ise işlemlere başlanmaktadır.

Pnömotoraks hastalarından elde edilen verilere göre spontan şekilde gerçekleşen akciğer sönmeleri en çok uzun boylu ve zayıf kişilerde görülürken erkeklerde görülme oranı kadınlara oranla daha fazladır. Pnömotoraks rahatsızlığını bir defa yaşayan kişilerde durumun nüksetme ihtimali vardır ve bu durum, daha önce hiç pnömotoraks geçirmemiş kişilere oranla daha fazladır.

Pnömotoraks Belirtileri

Akciğer sönmesi olarak adlandırılan pnömotoraks, ani şekilde geliştiği için kontrol altına alınamadığı durumlarda hastanın hayatını tehlikeye atabilir. Aşağıda sıralanan pnömotoraks belirtileri görüldüğü takdirde sağlık kuruluşlarına başvurulması önerilmektedir. Pnömotoraks belirtileri:

• Bilinç bulanıklığı ve baygınlık hissi,
• Hava açlığı,
• Ani başlayan nefes darlığı,
• Göğüs bölgesinde sıkışma hissedilmesi,
• Göğüs bölgesinde veya kürek kemiğinin bulunduğu noktada ani şekilde baş gösteren batıcı tarzda ağrılardır.

Bu belirtiler, kendiliğinden oluşabildiği gibi bir travma sonrasında akciğerin zarar görmesi sonucunda da oluşabilir. Belirtilerden biri veya birkaçı gözlemlendiği takdirde direkt olarak sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır.

Pnömotoraks Tanı Yöntemleri

Pnömotoraks tanısının koyulabilmesi için öncelikle hastadan tıbbi öykü alınmaktadır. Tanının kesinleştirilmesi için başvurulan yöntemler aşağıdaki gibidir:

• Akciğer Röntgeni: Akciğer sönmesinden şüphe duyuluyor ise başvurulan ilk tanı yöntemi akciğer röntgenidir. Plevra yaprakları ve çevresi incelenerek bölgede havanın olup olmadığı hakkında bilgilere ulaşılır. Eğer hava var ise havanın miktarını da öğrenmek mümkündür.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bu tanı yöntemi ile göğüs bölgesinin detaylı olarak görüntülenmesi sağlanır.
• Nabız Oksimetri: Kanın oksijenlenmesini ve yaklaşık olarak miktarını ortaya çıkarır.
• Arteriyel Kan Gazı: Kan testi olarak uygulanan bu tanı yöntemi, kandaki oksijen ve karbondioksitin yanı sıra birtakım bileşenlerin de miktarını kontrol etmek için kullanılır. Arteriyel kan gazı aracılığıyla solunum sıkıntısının boyutunu öğrenilir.

Pnömotoraks Ameliyatları Ne Zaman Gereklidir?

Pnömotoraks rahatsızlığının tedavisi için cerrahi ve cerrahi olmayan yöntemler bulunmaktadır. Akciğer sönmesi ameliyatı için gerekli görülen durumlar aşağıdaki gibidir:

• Rahatsızlık sonucunda dren takılmasına rağmen ortalama 5 günün sonunda iyileşme görülmeyen hastalarda,
• Akciğerde büyük balon keseciklerinin görülmesi halinde,
• Vücudun sağında ve solunda aynı anda oluşan pnömotoraks durumlarında,
• Nükseden pnömotoraksta,
• Sağlık kuruluşlarına ulaşmakta zorlanan, uzak yerlerde yaşayan kişilerde,
• Pilot ve dalgıç gibi meslek gruplarında uygulanması gereklidir.

Pnömotoraks Ameliyatı Yöntemleri

Akciğer sönmesi ameliyatı için uygulanacak farklı yöntemler bulunmaktadır. Hastanın durumuna ve problemin büyüklüğüne bağlı olarak uygun ameliyat yöntemi seçilmektedir. Pnömotoraks ameliyatı yöntemleri:

Göğüs Dreni (Tüpü) Takılması

• Göğüs boşluğu bölgesinde bulunan havanın boşaltılarak akciğerin eski işlevini kazanması hedeflenir.
• İşlemler sedasyon anestezi altında gerçekleştirilir.
• Sorunun bulunduğu taraftaki kaburgaların yedinci ve sekizincisi arasından bir kalem genişliğinde olan drenler ile giriş yapılır ve bu drenin göğüs boşluğuna ulaştırılması sağlanır. 
• Drenin alt kısmındaki uç bölümü, steril bir ünite ile birleştirilir.
• Göğüz boşluğundaki hava dren yardımıyla boşaltılır.

Açık Pnömotoraks Ameliyatı

• Açık pnömotoraks ameliyatı, geleneksel cerrahi yöntemi ifade etmektedir. Yeni cerrahi yöntemlerin avantajları daha yüksek olduğu için bu yöntem, son dönemlerde nadiren tercih edilmektedir.
• Açık ameliyat tekniğinde koltuk altı bölgesinden ortalama 8 cm uzunluğunda kesi yapılır. Kesinin yapılması ile kaburgalara erişilir. 
• Üçüncü ve dördüncü kaburgaların arasına ekartör adı verilen açma aleti ile giriş yapılır ve açıklık sağlanır.
• Akciğerde bulunan ve akciğer sönmesine yol açan hava kesecekleri özel yöntemler kullanılarak dışarıya çıkarılır. 
• Rahatsızlığın boyutuna bağlı olarak akciğerin dış zarının üst bölgesi de çıkarılabilir.
• Ameliyat tamamlanmadan önce göğüs boşluğundaki havanın çıkarılması amacıyla bir adet dren takılır. 
• Drenin hasta vücudunda ortalama 2 gün kalması gereklidir.

Kapalı Pnömotoraks Ameliyatı (Endoskopik)

• Pnömotoraks rahatsızlıkları için en çok tercih edilen ameliyat tekniğidir.
• Bu yöntem kullanılarak göğüs bölgesinde 2 cm uzunluğunda tek ve küçük bir kesi atılır. 
• Kesinin içerisine, ucunda küçük kamera bulunan alet sokulur ve göğüs bölgesine doğru ilerletilir. 
• Kameradan alınan görüntüler ameliyat ortamındaki bilgisayara aktarılır ve uzman doktor bu görüntüler ile ameliyatı devam ettirerek açık ameliyattaki prosedürü uygular.
• Açık ameliyata oranla daha az kesi yapıldığı için ameliyat sonrasında daha az ağrı görülür ve iyileşme süreci hızlıdır. Hasta, kısa süre içerisinde normal yaşantısına geri dönebilir.

Pnömotoraks Ameliyatı Riskleri

Her cerrahi müdahalede olduğu gibi pnömotoraks ameliyatı sırasında da bazı risklerin yaşanma olasılığı bulunmaktadır. Pnömotoraks ameliyatı riskleri:

• Ameliyatlar anestezi altında uygulandığı için anesteziye bağlı komplikasyonlar gelişebilir. Bu durumların önüne geçmek amacıyla ameliyathanede anestezi uzmanı bulunmaktadır.
• Ameliyat sırasında kesi yapıldığı için kesiye bağlı kanama ve enfeksiyon görülme olasılığı vardır. Bu riskler, açık pnömotoraks ameliyatında daha çok görülmektedir.
• Ameliyat sırasında ve sonrasındaki bakım sürecinde gerekli steril ortamın sağlanmaması sebebiyle enfeksiyon oluşabilir.
• Akciğerde hava kaçağı oluşabilir.
• Cerrahi girişimin ardından pnömotoraksın nüksetme ihtimali bulunmaktadır.
• Açık ameliyat tekniği, kapalı ameliyat tekniğine oranla daha fazla risk barındırır. Bu durum göz önünde bulundurularak son dönemlerde kapalı ameliyat tekniğine ağırlık verilmiştir.
• Kapalı pnömotoraks ameliyatları sonrasında yukarıda ifade edilen risklerin yaşanma ihtimali %2-10 arasındadır.

Ameliyattan Sonra Pnömotoraksın Nüksetme İhtimali Nedir?

Akciğer sönmesi rahatsızlığı sebebiyle sağlık kuruluşlarına başvuran ve tedavilerden yararlanan kişilerden elde edilen verilere göre:

• Akciğer sönmesini bir kez yaşayan kişilerde göğüs bölgesine dren takılması sonucunda hastalığın nüksetme ihtimali %20’dir.
• İki kez akciğer sönmesini yaşamış ve göğüs bölgesine dren takılması sonucunda tedavi edilmiş kişilerde hastalığın üçüncü kez nüksetme ihtimali %50’dir.
• Pnömotoraks ameliyat yöntemlerinden yararlanarak tedavi olmuş kişilerde hastalığın nüksetme ihtimali %3-5 arasındadır.

Yukarıdaki verilerden yola çıkarak, akciğer sönmesi ameliyatı olanlar başarılı sonuçlar elde etmektedir. Rahatsızlığın kalıcı olarak çözümlenmesi ve nüksetme ihtimalinin ortadan kaldırılması için ameliyat en güvenilir yöntemler arasındadır.

Pnömotoraks Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmeli?

Pnömotoraks ameliyatı sonrası, uzman doktor tarafından gerekli öneri ve uyarılar hastaya bildirilmektedir. Hastanın bu uyarıları dikkate alması gereklidir. Uyarıların dikkate alınmaması sonucunda hastalığın nüksetme ihtimali artar, iyileşme hızı düşer ve bu dönemde konfor azalır. Pnömotoraks ameliyatı sonrası dikkat edilmesi gerekenler:

• Ameliyat sonrasında uzman doktor tarafından planlanacak olan muayene randevuları aksatılmamalıdır.
• Ameliyat bölgesini zorlamamak için ağır yük kaldırılmamalıdır. Hastaların en az altı ay boyunca ıkınma gerektirecek fiziksel aktivitelerden uzak durmaları gereklidir.
• Zorlayıcı sportif faaliyetlere ara verilmelidir. Kesi bölgesinin iyileşmesinin ardından yürüyüşlere başlanabilir.
• Beslenme sırasında bol sebze ve meyve tüketilmelidir. Kabızlık oluşturabilecek beslenme düzenlerinden vazgeçilmelidir.
• Uzman doktor tarafından reçete edilen ilaçlar düzenli ve uygun dozda kullanılmalıdır.
• Hastalığın nüksetme ihtimalini azaltmak ve solunum problemi yaşamamak için sigara bırakılmalıdır. Uzmanlar, akciğer sönmesi rahatsızlığını yaşayan kişilerin sigara içilen alanda bulunmasının dahi sakıncalı olduğunu ifade etmektedir.
• Pnömotoraks ameliyatı sonrası kesi bölgesinde ağrı oluşabilir. Bu ağrılar, doktor tarafından reçete edilen ağrı kesiciler ile kontrol altına alınmaktadır. Ağrının kontrol altına alınamadığı durumlarda uzman doktora başvurulması gereklidir.
• Kesi bölgesinin belirli aralıklarla pansuman edilmesi gereklidir. Pansuman sırasında enfeksiyon riskinin ortadan kaldırılması amacıyla steril ortam oluşturulmalıdır.
• Hasta, ameliyat sonrasındaki iyileşme sürecini hızlandırmak için dinlenmeli ve konforlu bir hayat benimsemelidir.