Yoğun Bakım Nedir?

Yoğun bakım üniteleri, sağlık sorunları nedeniyle hayati risk grubunda bulunan hastaların tedavi edildiği tıp branşıdır. Pediatrik yoğun bakım, koroner yoğun bakım, dahili yoğun bakım, yenidoğan yoğun bakımı, kalp ve damar cerrahisi yoğun bakımı, cerrahi yoğun bakım ya da genel yoğun bakım gibi alt dalları bulunur. Tüm bölümlerde uzman doktorlar, donanımlı hemşireler, hasta bakımında görevli olan sağlık personelleri ve diğer ilgili sağlık görevlileri bir arada çalışmaktadır. Bu sayede hastalara profesyonel bir yaşam desteği sunularak genel sağlık durumlarını iyileştirmek mümkün hale gelir. 

Sağlık sektöründe hayli önemli bir yere sahip olan yoğun bakım ünitesinde Manyetik Rezonans (MR), Bilgisayarlı Tomografi (BT), ultrasonografi, röntgen ve diğer laboratuvar tetkikleri uygulanabilmelidir. Aynı zamanda acil müdahalelerde ya da yoğun bakımda kullanılan ilaçlar, solunum destek cihazı, diyaliz makinesi, ihtiyaç duyulabilecek olan diğer tıbbi aletler ve cihazlar da her hastaya yetecek sayıda bulundurulmalıdır. Tüm bu ihtiyaçlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenmiş olup, yoğun bakım ünitesi olan hastanelerde zorunlu hale getirilmiştir.

Hasta sağlık kuruluşuna getirildikten sonrasında ya da mevcut tedavisi sırasında durumu ağırlaştığında yoğun bakım çeşitleri (koroner, genel, dahili vb.) arasından en uygun olan bölüme yerleştirilir. Bu sayede alanında uzman sağlık görevlileri, hastanın ihtiyaç duyduğu müdahaleleri uygular. İyileşme gösteren hastalar ise yoğun bakım servisine alınarak gözlem altında tutulmaya devam eder. Hayati risk ortadan kalktığında ise evde ya da ilgili branş servisinde tedavi sürdürülebilir.

Yoğun Bakım Uzmanı Nedir? Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Yoğun bakım uzmanları, hastalıklar ya da geçirilen travmalar nedeniyle hayati tehdit altında olan hastaların tedavisinden sorumlu hekimlerdir. Bu süreç içerisinde yapılan tüm teşhis, takip ve tedavi adımları uzmanlar tarafından belirlenir. Ancak uygulama sırasında ilgili branş hekimleri ya da diğer sağlık görevlileri ile işbirliği kurulması gerekebilir. Yoğun bakım uzmanı olmak için 6 senelik temel tıp eğitiminin tamamlanması ve TUS (Tıpta Uzmanlık Sınavı) ile Anestezi ve Reanimasyon (4 sene), Genel Cerrahi (5 sene), Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji (5 sene), Nöroloji (4 sene), Göğüs Hastalıkları (4 sene) ya da Dahiliye (4 sene) Uzmanlık eğitimi alınması gerekir. Ardından adayların YDUS (Yan Dal Uzmanlık Sınavı) ile Yoğun Bakım Bölümü kazanması ve bu eğitimi de başarılı bir şekilde tamamlamaları şartı bulunur. Yoğun Bakım Yan Dal Uzmanlık Eğitimi süresi Anestezi ve Reanimasyon uzmanları için 2 sene, diğer branşlar içinse 3 senedir. Yoğun bakım uzmanlarının görev ve sorumlulukları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Hastanın genel sağlık durumunu değerlendirerek yapılması gereken müdahaleleri belirlemek,
• Hastada ciddi solunum yetersizliği olması halinde entübasyon ya da solunum cihazı desteği vermek,
• Ani gelişen böbrek yetmezliği karşısında hastanın diyaliz makinesine bağlanmasını sağlamak,
• Göğse, kafaya, karna ya da diğer uzuvlara alınan travmaları teşhis etmek,
• Cerrahi operasyon sonrasında hastanın genel sağlık durumunu kontrol etmek ve tedavi planı hazırlamak,
• Hastada yaygın ve ağır enfeksiyon gelişmesi durumunda vakit kaybetmeden uygun tedaviyi başlatmak,
• Hayati tehdit oluşturan ya da oluşturması muhtemel olan zehirlenme vakalarında gerekli önlemleri almak,
• Ani gelişen felç vakalarına yol açan sağlık sorunlarını teşhis ve tedavi etmek,
• Sağlık sorunlarının teşhisi için gereken tetkiklerin uygulanmasını sağlamak ve sonuçlarını muayene bulguları ile birlikte yorumlamak,
• Elde edilen veriler doğrultusunda hasta için en etkili tedavi seçeneklerini belirlemek ve hazırlanan tedavi planı hakkında diğer sağlık personellerini bilgilendirmek,
• Gerek görülmesi halinde ilgili branş hekimlerinden görüş almak,
• Hastanın genel sağlık durumu ve tedavi planı hakkında hasta yakınlarına bilgi vermek,
• Yoğun bakımda enfeksiyon görülme riskini önlemek için gereken çalışmaları yürütmek,
• Hastanın sağlık durumunda iyileşme görülmemesi halinde yeni bir tedavi planı hazırlamak,
• Görülmesi muhtemel olan komplikasyonlar karşısında önlem almak ve bu konuda hasta yakınlarını bilgilendirmek,
• Etik kurallar dahilinde hasta mahremiyetinin korunmasını sağlamak,
• Yoğun bakım ünitesinde ihtiyaç duyulan tüm tıbbi aletler, cihazlar ve ilaçların güvenilirliği ile yeterliliğinden emin olmak,
• Mesleki gelişimi sürdürmek için yoğun bakım alanında görülen gelişmeleri takip etmek,
• Düzenli bir şekilde hasta takibi yapmak ve mesai bitiminde göreve başlayacak olan uzmana gerekli bilgileri vermek,
• Hastanın beyin ölümü gerçekleşirse organ ve doku nakil merkezi yetkilileri ile iletişim kurmak,
• Yoğun bakımdan çıkan hasta psikolojisi hakkında yakınlarını bilinçlendirmek,
• Uzmanlık adayları için yoğun bakım hastalıkları hakkında gereken bilgi, tecrübe ve donanımın kazandırılmasını sağlamaktır.

Yoğun bakım uzmanları tercih ettikleri branşta kendilerini sürekli olarak geliştirmeye devam etmelidir. Çünkü sağlık alanında yürütülen çalışmalar, her geçen gün yeniliklerin bulunması ve kurtarılan hasta sayısının artmasında en önemli etkendir. Uzmanlar, devlete bağlı olan ya da özel sağlık kuruluşlarında bulunan yoğun bakım ünitelerinde görev yapabilirler.

Yoğun Bakım Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar? Yoğun Bakıma Hangi Hastalar Alınır?

Yoğun bakım bölümü, sağlık sorunları ya da travmalara bağlı olarak gelişen ve hastanın hayatını tehdit eden tüm sağlık sorunları ile ilgilenmektedir. En sık karşılaşılan yoğun bakım hastalıkları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Geçirilen Ağır Travmalar: İç organları tehdit eden ya da doğrudan kafaya alınan sert travmalar, hayati risk yaratabilir. Özellikle vücudun birden fazla yerinde görülen kemik kırıkları vakit kaybetmeden takip ve tedavi edilmelidir. Hastanın genel sağlık durumunu korumak adına yoğun bakım prosedürleri uygulanmaktadır. 
• Delici ya da Diğer Ciddi Yaralanmalar: Geçirilen kazalar ya da delici, kesici aletler nedeniyle oluşan tüm ciddi yaralanma vakalarını kapsamaktadır. Bu yaralanmalar iç organları ya da ana arterleri etkilediğinde kan kaybı, organ fonksiyon kayıpları ya da ciddi enfeksiyon vakaları ortaya çıkabilir. Bu nedenle acil şekilde yoğun bakım tedavileri başlatılmalıdır.
• Ani Felç: Halk arasında inme adıyla da bilinen bu durumun aniden gelişmesi halinde yoğun bakım tedavileri uygulanır. Çünkü bu durum beyin damarlarında pıhtı oluşması nedeniyle meydana gelir. Hastanın tam felç geçirmemesi ve beyin kanaması riskinin engellenmesi için acil müdahale önem taşımaktadır.
• Böbrek Yetmezliği: Kronik ya da akut olarak gelişebilen, ciddi bir sağlık sorunudur. Bu durum sonucunda kanda bulunan potasyum, sodyum ve benzer elementlerin miktarı artış göstererek hayati risk yaratır. Kan değerleri sağlıklı aralığa dönene kadar hastaların yoğun bakım ünitesinde diyaliz tedavi görmesi gerekmektedir.  
• Beyin Kanaması: Beyin damarlarının incelmesi ya da alınan sert travmalar nedeniyle meydana gelebilir. Acil müdahale edilmemesi halinde tam inme, kısmi felç ya da hastanın hayatını kaybetmesi gibi komplikasyonlar görülebilir. Bu nedenle vakit kaybetmeden yoğun bakım tedavilerinin başlatılması ve hastanın iyileşene kadar takip altında tutulması gerekir. 
• Organ Yetmezliği: Kronik ya da akut olarak görülebilir. Tüm organlarda görülebileceği gibi, en sık karşılaşılanları karaciğer ve akciğer yetmezliğidir. Altta yatan sağlık sorununa bağlı olarak tek bir organda ya da çoklu organ yetmezliği şeklinde görülebilir. Acil müdahale edilmemesi halinde hastanın vücudu iflas ederek ölümü gerçekleşmektedir.
• Ciddi Solunum Yetersizliği: Kalp ve damar hastalıkları, KOAH, ileri evre zatürre ya da akciğerlerin ağır bir enfeksiyona maruz kalması gibi sağlık sorunlarına bağlı olarak görülebilir. Acil müdahale edilmemesi halinde kanda bulunan oksijen seviyesi önemli ölçüde düşüş gösterir. Bu durum tüm hücreleri ve vücut sistemlerini etkileyerek ölüm vakalarına yol açmaktadır. Bu nedenle hastalara yaşamsal fonksiyon ve solunum desteği sunulması hayati önem taşır. 
• Zehirlenme Vakaları: İlaçlara, riskli gıdalara, kimyasallara ya da diğer toksik maddelere maruz kalınması sonucunda ortaya çıkan ve hayati tehdit oluşturan durumlardır. Vakit kaybetmeden hastanın midesinin yıkanması, yaşamsal değerlerinin kontrol edilmesi ve acil müdahale gerektiren komplikasyonlara karşı gözlem altında tutulması için yoğun bakım ünitesinde yatarak tedavisi yapılmalıdır.
• İleri Evre Enfeksiyon Oluşumu: Vücudun belirli bir kısmını ya da geneli etkileyen ciddi enfeksiyonlar, sağlık durumunu önemli derecede olumsuz etkilemektedir. Bu enfeksiyonun kana karışması (sepsis) ya da kana geçme riskinin bulunması halinde hastanın hayatını kaybetme riski bulunur. Bu nedenle yoğun bakım ünitesinde tedavisi sağlanmaktadır.

Yoğun bakım ünitelerinde tedavi edilen hastalıklar arasında ataklarla seyreden nörolojik ve sinir sistemi hastalıkları da yer almaktadır. Uygulanan tedaviler tamamen hastanın genel sağlık durumuna ve teşhis edilen sağlık sorunlarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Ancak genel olarak yaşamsal destek sağlayan ilaç tedavileri ya da solunum ve diyaliz gibi destek tedavileri kullanılmaktadır. Hastaların yaşam değerleri kritik aralıktan çıktıktan sonrasında, hekim onayı ile servise alınması mümkün olacaktır. 

Yoğun Bakım Basamakları Nelerdir? Hastalıklar Hangi Basamakta Tedavi Edilir?

Yoğun bakım üniteleri kendi aralarında 3 farklı basamağa ayrılır ve hastanın ihtiyaçlarına bağlı olarak ilgili basamakta sağlık hizmeti sunulur. Yoğun bakım basamakları ve ilgilendikleri sağlık sorunları ise şu şekilde açıklanabilir:

• Basamak Yoğun Bakım Ünitesi: Hayati riski en düşük seviyede olan hastalara hizmet sunan ünitedir. Genellikle 3. ya da 2. basamaklardaki tedavisi sona eren, ancak henüz hastaneden ayrılmaya hazır olmayan yoğun bakım hastası burada takip edilir. Aynı zamanda diyaliz ihtiyacı olmayan böbrek yetmezliği sorunları, ağır semptomlar göstermeyen karaciğer yetmezliği, cerrahi operasyon geçiren hastalar, yaşamsal değerlerinin aniden bozulması muhtemel olan hastalar ya da 24 saat takip altında tutulması gereken hastalar da bu basamakta tedavi edilmektedir.
• Basamak Yoğun Bakım Ünitesi: Hayati risk oranı daha yüksek olan hastaların tedavi gördüğü basamaktır. İlk basamağa ilave olarak semptomların daha ciddi seyrettiği, daha uzun süreli takibin gerektiği ve daha komplike sağlık sorunlarının olduğu vakalarda 2. basamak tedavileri uygulanır. Solunum ve diyaliz cihazlarının kullanımı gerektiren vakalar, hayati risk oluşturan gebelikler, tek bir organda yetersizlik görülmesi, sepsis ve ciddi enfeksiyonlar, akciğer ödemi, karaciğer yetmezliği ve risk oluşturan travmalar karşısında bu basamak hizmet vermektedir.
• Basamak Yoğun Bakım Ünitesi: Yaşamsal değerleri kritik aralıkta bulunan, sürekli ve uzun süreli gözlem gerektiren, çoklu organ yetmezliklerinin görüldüğü ve acil müdahale gerektirecek ciddi sağlık sorunları ile ilgilenen basamaktır. Hastalar ileri seviyede monitörize edilir ve genellikle organ fonksiyonları tıbbi cihazlar ile sürdürülmektedir. Birden fazla branş uzmanı takip ve tedavi süreçlerinde rol almaktadır.

Yoğun bakım hastaları iyileşme gösterdiğinde ya da sağlık durumları kötüye gittiğinde ilgili basamaklara sevk edilebilir. Ancak bu durum hastanın iyileştiği ya da iyileşemeyeceği anlamına gelmez. Bu nedenle tedavi sürecinde sabırlı olunmalı ve uzmanların hastaları sürekli olarak takip ettiği unutulmamalıdır.