Ağız ve Diş Sağlığı Nedir?

Ağız ve diş sağlığı bölümü, halk arasında diş hekimliği bölümü adıyla da bilinir. Genel olarak dişler, diş etleri ile dişleri çevreleyen diğer dokular, çene kemikleri ve diğer tüm ağız içi dokularının sağlığından sorumludur. Bu dokularda görülen tüm hastalıkların teşhis, tedavi ve takipleri ağız diş sağlığı uzmanları tarafından gerçekleştirilir.

Ağız ve diş hastalıkları genetik yatkınlık, kişisel hijyen alışkanlıklarının hatalı ya da eksik olması, kemik yoğunluğunun azalması, alınan darbeler, altta yatan sağlık sorunları ve hatalı tedavilere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ağız ve diş sağlığı polikliniği ise tüm bu sağlık sorunları karşısında en etkili tedavi seçeneklerini sunmak için hizmet vermektedir. Kişide görülen sağlık sorunları için ağız diş sağlığı polikliniği, özel diş polikliniği, diş hastanesi ya da ağız ve diş sağlığı merkezlerine başvurulması gerekir.

Ağız ve diş sağlığı doktorları estetik sorunların giderilmesi, dolgu işlemleri, eksik dişlerin uygun protezlerle tamamlanması, gerekli durumlarda protezlerin onarılması, hastaların ağız içi hijyeni hakkında bilinçlendirilmesi, kanal tedavilerin yapılması ve çene kemiklerinde gelişen tahribatların onarılması gibi tedavilerden sorumludur. Genel tedavilerin haricinde uzmanlık gerektiren müdahaleler için pedodonti (çocuk diş sağlığı), ortodonti (çene kemikleri ve dişlerin sağlıklı dizilimi), implantoloji (implant uygulamalarının yapılması), endodonti (diş içi sağlığı), periodontoloji (diş çevresi dokuları) ve estetik diş hekimlerine sevk işlemleri yapılır. Acil müdahale gerektiren sorunlar içinse acil diş hastanesi ve nöbetçi diş doktoruna yönlendirme yapılmaktadır.

Ağız ve diş sağlığının ihmal edilmesi, dolaşım ve sindirim sistemi başta olmaz üzere birçok organı olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle hijyen alışkanlıklarının küçük yaşlardan itibaren edinilmesi ve rutin çocuk diş randevularının ihmal edilmemesi önemlidir. Henüz reşit olmamış hastalarda ani gelişen şikayetler için çocuk diş acil bölümlerine başvurulması gerekir. 

Ağız ve Diş Sağlığı Uzmanı Nedir? Diş Doktorunun Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?

Ağız ve diş sağlığı doktorları, ağız içi dokularının sağlığından sorumlu hekimlerdir. Diş doktoru olmak için öncelikle Diş Hekimliği fakültelerinde verilen 5 senelik lisans eğitiminin başarılı şekilde tamamlanması gerekir. Daha sonrasında dileyen adaylar DUS (Diş Hekimliğinde Uzmanlık Sınavı) ile uzmanlaşmak istedikleri alanda ihtisaslarını sürdürebilirler. Uzmanların görev ve sorumlulukları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Hastaların şikayetlerini dinledikten sonrasında fiziki muayene uygulayarak sağlık sorunlarını araştırmak,
• Gerek görülmesi halinde röntgen çekimi ile diş köklerinin ya da çene kemiklerinin durumunu değerlendirmek,
• Teşhis edilen sağlık sorununa bağlı olarak en etkili tedavi seçeneğini belirlemek,
• Ağız ve diş sağlığını doğrudan etkileyen yanlış beslenme tercihlerini düzenlemek,
• Takip gerektiren hastalar için ağız ve diş randevusu oluşturmak,
• Hastada görülen sağlık sorununa bağlı olarak periodontoloji, endodonti, implantoloji ya da ortodonti gibi özel diş hekimi branşları ile işbirliği kurmak,
• Gerek görülmesi halinde 18 yaşının altındaki hastaları çocuk diş bölümüne sevk etmek,
• Komplikasyon görülme riskine bağlı olarak hastaları nöbetçi dişçiler hakkında bilgilendirmek,
• Gerek görülmesi halinde hastayı daha donanımlı ağız diş sağlığı merkezlerine yönlendirmek,
• Uzmanlık adayları için gereken yeterlilik ve tecrübeyi kazandırmak,
• Toplumsal hijyen alışkanlıklarının geliştirilmesi ve çocuk diş sağlığının korunması için ağız sağlığı uzmanı ile diş hekimleri olarak gereken çalışmaları yürütmek,
• Yapılacak olan müdahaleye bağlı olarak anestezi uygulamak,
• Kullanılan tüm aletleri gerekli sterilizasyon işlemlerinden geçirmek,
• Ağız ve diş polikliniği hizmetlerinin geliştirilmesi için yürütülen araştırmaları yakından takip etmektir. 

Ağız ve diş sağlığı uzmanları, kamu ve özel sektöre bağlı olan tüm diş polikliniği ya da hastanelerinde görev yapabilirler. Aynı zamanda kendilerine ait özel diş poliklinikleri de açabilirler. Özel diş hekimliği hizmeti sunarken gereken tetkikler klinikte yapılamıyorsa, hastalar anlaşmalı hastanelere yönlendirilebilir. 

Ağız ve Diş Sağlığı Bölümü Hangi Hastalıklara Bakar?

Ağız ve diş sağlığı bölümü dişlerde, dişleri saran dokularda ya da diğer ağız içi dokularında görülen tüm sağlık sorunlarıyla ilgilenmektedir. Bu nedenle görülen sağlık sorunları için ağız diş sağlığı randevusu alınması ve uzman hekimin yönlendirmelerine bağlı olarak ilgili branşlara başvurulması gerekir. Ağız ve diş sağlığı bölümünde en sık karşılaşılan sağlık sorunları ise şu şekilde sıralanabilir:

• Diş Çürükleri: En yaygın sebebi ağız ve diş hijyeninin ihmal edilmesidir. Aynı zamanda şekerli, asitli ve unlu gıdaların sık tüketilmesi gibi yanlış beslenme alışkanlıkları da çürükleri tetikler. Çürüklerin önlenmesi için dişlerin doğru ürünlerle ve doğru tekniklerle düzenli olarak fırçalanması; ağız bakımının gargaralar, diş ipi ve arayüz fırçası gibi ürünlerle desteklenmesi gerekir. 
• Diş Kırıkları: Alınan travmalara, kemik yoğunluğunun azalmasına ya da diş yapısının sağlıksız olmasına bağlı olarak meydana gelebilir. Kırık kısmın büyüklüğü, diş kökünü etkileyip etkilemediği ve fonksiyon kayıplarının olup olmadığına göre en uygun tedavi seçeneği belirlenir. 
• Diş Kayıpları: Bir ya da birden fazla dişin kalıcı eksikliğidir. Bu durum sindirim faaliyetleri başta olmak üzere kişinin özgüveni, telaffuzu ve sosyal ilişkilerini de olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle dişlerin fonksiyonları sürdürebilecek ve estetik görünecek protezler ile yapay dişler oluşturulur. Gerek duyulması halinde yapay damaklardan da yardım alınabilir.
• Diş Taşı: Dişlerde biriken bakteriler zaman içerisinde plak oluşumuna yol açar. Plaklar ilerleyerek diş ve çevre dokularında tahribata, enfeksiyona, diş eti çekilmesine ve çürüklere neden olabilir. Bu nedenle plakların düzenli olarak temizlenmesi ve plak oluşumu önleyecek ürünlerin tercih edilmesi önerilir. 
• Ağız Kokusu: En yaygın sebebi ağız ve diş hijyeninin yetersiz olmasıdır. Dişlerin arasında kalan yiyecek artıkları, bakteri ve enfeksiyon oluşumuna yol açabilir. Bu durum sonucunda koku sorunu açığa çıkar. 
• Aftlar: Ağız içi dokularında meydana gelen yara oluşumlarıdır. Çiğneme, konuşma ve yemek yeme gibi eylemler sırasında acı duyumuna yol açtığı için günlük hayat kalitesini büyük oranda düşürür. Yanlış beslenme alışkanlıkları, mineral ve vitamin eksikliği, bağışıklık sisteminin zayıflaması ya da hormonal bozukluklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Altta yatan sağlık sorunlarına bağlı olarak ağız ve diş sağlığı uzmanları ile ilgili branş hekimlerinin bir arada çalışması gerekebilir.
• Enfeksiyon Oluşumları: Diş köklerinde, diş etlerinde ya da diğer ağız içi dokularında görülen enfeksiyonlardır. Genellikle ağız hijyeninin yetersiz olmasına ve bakteri üremesinin artmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Enfeksiyonlar ilerleyerek diş ve ağız dokularında iltihaplanmalara yol açarak yüksek ateş, ağız kokusu ve çiğneme güçlüğü gibi komplikasyonlara neden olabilir. İhmal edilmesi halinde diğer organlara yayılma riski bulunduğu için vakit kaybetmeden bir uzmana danışılması önem taşır.

Ağız ve diş sağlığı bölümünün ilgilendiği hastalıklarda erken teşhis oldukça önemlidir. Beslenme, konuşma ve estetik açıdan hayli önemli olan dişlerde görülen sağlık sorunları kişinin günlük yaşamı için olumsuz sonuçlar doğurur. Aynı zamanda diş sorunları çoğunlukla hızlı bir ilerleme gösterir. Bu nedenle ağız ve diş sağlığı problemleri için vakit kaybetmeden özel diş doktoru ya da devlete bağlı olarak hizmet veren diş hekimlerine başvurulmalıdır.

Ağız ve Diş Sağlığı Ne Yapar? Hangi Tedavileri Uygular?

Ağız ve diş sağlığı bölümü, ağız içi dokuların genel sağlık durumlarını korumak ve iyileştirmek için gereken tedavilerin yapılmasından sorumludur. En sık başvurulan tedavi yöntemleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• İlaç Tedavisi: Ağız içi dokularında enfeksiyon ya da yara oluşumu görülmesi durumunda başvurulan bir yöntemdir. Aynı zamanda tedavi sürecinde enfeksiyon görülme riski bulunan vakalarda da önlem amaçlı olarak tercih edilebilir. Gerek görülmesi halinde ağrı kesici ilaçlar, gıda takviyeleri ve ağız hijyenini sağlayacak gargaralar da reçete edilebilir. Kullanılacak ilaçlar, hastanın genel sağlık durumu ve teşhis edilen sağlık sorununa bağlı olarak değişiklik gösterir. 
• Dolgu İşlemleri: Diş çürükleri ve basit kırıkların tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Hastanın ihtiyacına bağlı olarak kompozit dolgu (modern ve estetik), porselen dolgu (uzun vadeli ve dayanıklı) ya da amalgam (renkli) dolgu seçenekleri bulunur. Amalgam dolguların içeriğinde civa bulunduğu için kullanımı tavsiye edilmemektedir. Diş çürükleri temizlendikten sonrasında kalan boşluklar, özel dolgu macunları ile kapatılır. İleri vakalarda kanal tedavisi sonrasında dolgu yapılması gerekebilir.
• Köprü ve Kron Tedavileri: Sağlıksız dişlerin çekimi yapıldıktan sonrasında komşu dişler uygun ölçüde küçültülür. Ardından hastanın ihtiyaçları ve ağız yapısına uygun olan protezler ile sağlıklı yapay dişler takılır. Protezlerin tümü kişiye özel olarak hazırlanır ve özellikle birkaç dişin eksik olduğu vakalarda en güvenilir tedavi seçeneğidir.
• Protez Tedavileri: Parsiyel (belirli bir alan) ya da total (tüm alan) olarak uygulanabilir. Çok sayıda dişin eksik olduğu vakalarda tercih edilir. Total protezler genellikle yapay damakla birlikte kullanılırken, parsiyel protezler boşluk görülen kısımlara yapılır. Bu protezler ile konuşma, çiğneme ve estetik sorunların tedavisi mümkün hale gelmektedir. Tedavi öncesinde sağlıksız dişlerin çekimi yapılacağı için uzun bir tedavi planı gerektirebilir. Ancak bu süreç içerisinde geçici protezler ile diş fonksiyonlarının sürdürülmesi sağlanacaktır. 
• Halitosis Tedavisi: Ağız kokusu sorununun giderilmesi için uygulanan tedavi yöntemidir. Öncelikle koku problemine yol açan etmenin belirlenmesi gerekir. Ardından ağız hijyeninin doğru şekilde uygulanması, yanlış beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi ya da ilaç tedavileri ile enfeksiyonların önlenmesi gibi uygulamaları kapsamaktadır.
• Detertraj Tedavisi: Diş yaşları ve plakların giderilmesi için uygulanan bir yöntemdir. Özel cerrahi aletler ile taşların kaldırılması ve ultrasonik başlıklar ile kalan tortuların temizlenmesi şeklinde yapılır. Plakların düzenli olarak temizlenmesi, ilerleyerek diş köklerine ya da diğer dokulara zarar vermesini önlemek açısından oldukça önemlidir. Aynı zamanda acısız ve ağrısız olan bu işlemin uygulama süresi de oldukça kısadır.
• Koruyucu ve Önleyici Tedaviler: Ağız ve diş hastalıklarının önlenmesi ya da görülen hastalıkların tekrarlamaması için yapılan uygulamalardır. Doğru diş fırçalama teknikleri, kullanılması gereken ve kaçınılması gereken ürünlerin bilgilendirmesi, yanlış beslenme alışkanlıkları hakkında bilgi verilmesi, hastalıkların sebepleri ve dikkat edilmesi gereken noktaları gibi konularda yapılan bilinçlendirme çalışmaları bu tedavilerin başında gelir. Aynı zamanda önlem amaçlı kullanılan takviyeler, ilaçlar ya da koruyucu plakların kullanımı da örnek olarak gösterilebilir.

Ağız ve diş sağlığı bölümü tarafından uygulanan tedaviler hastanın genel sağlık durumuna, hastalığın türüne, ne kadar ilerlediğine ve yol açtığı komplikasyonlara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Tedavi sürecinde sabırlı davranılması ve hekim önerilerine uyulması, alınacak sonucun başarı oranını doğrudan etkileyecektir. Hastalar, tercihlerine bağlı olarak özel diş hekimliği merkezlerine ya da devlete bağlı olarak hizmet veren diş hastanelerine başvurabilirler.