Mitomani

Mitomani Nedir? 

19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkan "mitomani" kelimesi “mit” ve “mani” kelimelerinin birleşmesiyle oluşturulmuştur. Mit, kuşaktan kuşağa aktarılan hikayeler ve efsaneler anlamına gelirken, mani kelimesi, kontrolsüz ile aşırı bir duygu ve heyecan halini betimlemek için kullanılır.

 "Mitomanik" kelimesi başlangıçta mitlerle takıntılı veya tutkulu olan anlamında kullanılmış olsa da artık mitomaniden etkilenen kişiler için kullanılan birine atıf haline gelmiştir. Mitomani yalan söylemeye ve abartmaya hastalık derecesinde meyilli olmak demektir. Yalan söyleme hastalığı olarak da bilinen mitomani, yüzyılı aşkın bir süredir tanımlanmış olmasına rağmen, bu bozukluğun henüz net bir evrensel tanımı yapılmamıştır. 

Yalan söylemek, insanlar arasındaki sosyal etkileşimlerin ortak bir özelliğidir. Bu davranış, maymunlar gibi bazı hayvanlarda bile görülür. Yalanlar genellikle bazı faydalar sağlar. Örneğin, bir kişi sosyal utançtan kaçınmak için yalan söyleyebilir. Bazı insanlar diğerlerinden daha sık yalan söylerken, bu durum genellikle zihinsel sağlık durumunun bir işareti değildir. 

Mitomani (hastalık derecesinde-patolojik yalan söyleme) bundan farklıdır. Bir kişilik bozukluğu gibi altta yatan bir zihinsel sağlık durumunun işareti olabilir. Patolojik bir yalancı, alışılmış veya dürtüsel yalanlamanın kronik davranışını gösterir. Ara sıra beyaz bir yalan söylemek yaygın olsa da patolojik yalancılar rastgele bir yalandan daha fazlasını söyler, çoğu zaman yalan söylemek o kişinin günlük yaşamının bir parçası haline gelir ve yalan söylemek, gerçeği söylemekten daha doğal hissettirir. 

Psikolojik yalancılığın nörolojik bir bozukluk olup olmadığı konusunda kesin olmayan araştırmalar olsa da bunun tek başına bir sorun veya obsesif kompulsif bozukluk veya bazı kişilik bozuklukları gibi diğer bozuklukların bir belirtisi olabileceği sonucuna varılmıştır. 

Mitomani Belirtileri Nelerdir?

Mitomaninin çeşitli belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtileri normal yalan söylemeden ayırmak hem bozukluğun tanımlanması hem de gerektiğinde tedavinin erken bir şekilde başlanabilmesi için çok önemlidir. Normal karşılanabilecek olan yalanlarla bir bozukluğun göstergesi olabilecek yalanları ayırt edebilmek için yalanların özellikleri büyük bir önem taşımaktadır. Yalanların özellikleri bu bağlamda dikkatli bir şekilde incelenmelidir.

Kendini kahramanlaştırma/kurban gösterme

Mitomanisi olan insanlar sözel becerilerini farklı durumlarda iyi etki yaratmak için kullanırlar. Kendileri için bir konfor bölgesi yaratmayı severler. Mitomani hastaları bir fantezi dünyasında yaşarlar. Konfor ortamı yaratmak için masallar ve hikayeler uydururlar. Tanıdıkları insanlar arasında sahte bir dünya yaratmayı severler ve insanlar yalanlarına düştüklerinde bundan haz duyarlar. Genellikle istismarlar ve cesaretle ilgili hikayeler sık izlenir. Patolojik bir yalancı sahte hisler ve yalanlarla elde edilen kendilerinin kahramanlaştırıldığı görkemli eylemlerden gurur duyar.

İlgi ve inandırma ihtiyacı

Mitomanisi olan insanlar yalanların ve aldatmanın onlara insanlar tarafından bir ilgi gösterildiğinin farkındadır ve bu yüzden her zaman yalanlara sığınmaya çalışırlar. Patolojik bir yalancının gururunun en çok incindiği yalanlarına inanılmadığı zamandır. Yakalanacaklarını hissettiklerinde agresifleşebilirler veya yalanlarını örtmek için başka bir hikâye uydururlar.

Sık söylenen yalanlar arasında tutarlılık ve kişiye göre özel yalanlar

Mitomanikler farklı insanlarla olan, özellikle uzun zamandır görüşmedikleri insanlarla olan iletişimlerinde davranış değişiklikleri gösterebilirler. Konuştukları kişi veya kişileri meşgul etmek için sahte anlatılarıyla ikna etmeye güvenirler. Her ne zaman farklı insanlarla tanışırlarsa, öykülerinin konsepti diğer tüm özellikleri değişirken aynı kalır. Farklı insanlarla olan ilişkilerinde gösterdikleri kişilik özellikleriyle kamufle olur ve aldatmayı başarır. Yanıldıklarını ve diğer kişinin haklı olduğunu bilseler bile, kendilerini kanıtlamayı severler ve yalan söylemeye devam ederler.

Gerçeklik algısının bozulması ve kendi yalanlarına inanmak

Mitomaniklerde izlenen bir başka belirti ise kendi söyledikleri yalanlara doğru olmadıklarını bilmelerine rağmen kendilerinin de inanmalarıdır. Bu yüzden bazı zamanlar kendileri bile yalan söylediklerinin farkına varmazlar. Bazı uzmanlar bunun mitomatiklerde gerçeklik algısının tam oturmamasına bağlamaktadır.

Herhangi bir amaç gütmeden yalan söylemek

Bir birey rahatsız edici bir durumdan kurtulmak veya kendine bir kazanç sağlamak amacıyla yalan söylenebilir. Fakat mitomanikler çoğu zaman söyledikleri yalanlardan bir fayda beklentisinde değildirler. Bu durum özellikle mitomanik insanların yakınlarının bu bozukluğu fark etmesine neden olmaktadır. Çünkü yakınlarının amaçsız bir şekilde yalan söylemesinin normal olmadığını anlarlar.

Mitomani Nedenleri Nelerdir? 

Bir kişinin çevresinin mitomanide büyük bir rol oynadığına inanılır. Bir kişi aldatmanın avantaj sağladığı bir bağlamda yaşayabilir. Bir toplum yalan söylemenin yanlış bir şey olduğuna dair kesin veya tutarlı sonuçlar vermezse, kişi yalan söylemenin yararlarının risklerden daha ağır basabileceğine inanabilir. Bu durumda da hiçbir zaman yalan söylemekten vazgeçmeyebilir. Kısa vadeli faydalara rağmen, kompulsif yalan genellikle uzun vadede geri teper. 

Mitomaninin henüz tanımlanmış kesin bir nedeni bulunmamaktadır. Bu alanda yapılmış kapsamlı araştırmaların çoğu mitomaninin nedenlerindense mitomaniklerdeki belirtilere ve diğer psikiyatrik hastalıklarda bu bozukluğun izlenmesine odaklanmıştır. Mitomaninin bir başka hastalığın belirtisi mi yoksa kendi başına bir hastalık mı olduğu hala bilinmemektedir. 

Mitomaninin belirli kişilik bozukluklarının olası bir belirtisi olabileceği ileri sürülmüştür. Sınırda (borderline) kişilik bozukluğu, bir kişinin duygularını kontrol etmesini zorlaştıran bir durumdur. Sınırda kişilik bozukluğu olan kişiler şiddetli ruh hali değişimleri yaşayabilir, daha fazla kararsızlık ve güvensizlik hissedebilir ve istikrarlı bir benlik hissine sahip olmayabilirler. Narsisistik kişilik bozukluğunun ayırt edici özellikleri, büyük önem taşıyan fanteziler ve hayranlık ihtiyacıdır. 

Bazı araştırmacılar, mitomaninin teorik olarak antisosyal kişilik bozukluğu olan kişilerde ortaya çıkabileceğini öne sürmüşlerdir. Fakat bu duruma sahip olanlar genellikle kişisel kazanç veya zevk için yalan söylerler. Sınırda kişilik bozukluğu veya Narsisistik kişilik bozukluğu olan bir kişi, gerçekliği kendi duygu durumlarına uyacak şekilde kendilerine uyarlayabilmektedirler. 

Bazı araştırmada mitomaninin nörolojik bazı bozukluklardan kaynaklanabileceği ileri sürülmüştür. Bunlardan biri frontotemporal demans adı verilen ve beynin frontal ve temporal beyin bölgelerini etkileyen ve davranış ve dilde değişikliklere neden olan bir demans türünü incelemiştir. Bu değişiklikler arasında; uygunsuz sosyal davranış, empati eksikliği, başkalarının ve kendisinin davranışlarına ilişkin içgörü kaybı, yiyecek tercihlerindeki değişiklikler, aşırı sıkılma ve huzursuzluk hissi gösterilmiş ve bu hastalığın mitomani ile ilişkili olabileceği belirtilmiştir.

Mitomani Teşhisi 

Mitomaninin bir hastalık mı yoksa bir hastalığın belirtisi mi olduğu henüz netleştirilemediği için aslında mitomani resmi bir tanı değildir. Ancak bir doktor veya terapist davranışı kişilik bozukluğu veya şizofreni gibi altta yatan başka bir durumun işareti olarak tanıyabilir. Bu bozukluklar, kompulsif yalan da dahil olmak üzere örtüşen çeşitli semptomları içerir. Bu rahatsızlıkları olan kişilerde başka belirtiler de görülür. 

Patolojik yalanın bağımsız bir durum olması da mümkündür. Çünkü bazı insanlar altta yatan herhangi bir tıbbi duruma sahip olmadan mitomanik özellikler göstermektedirler. Bir doktorun birisinin mitomanik olup olmadığını belirlemesi zor olabilir. Çünkü bunun için psikolojik veya biyolojik evrensel bir mitomani testi yoktur. 

Uzmanlar tanıyı klinik olarak koyarlar. Kişi yalan söyleme konusunda dürüst değilse, doktorun patolojik yalan (mitomani) kalıplarını tanımlamak için aile üyeleri veya arkadaşlarla konuşması gerekebilir.

Mitomani Tedavisi 

Mitomani bir hastalık olarak tanımlanmadığı için henüz net bir tedavisi bulunmamaktadır. Doktorlar eğer arkada yatan başka bir hastalıktan şüphelendiği takdirde şüphelendiği hastalığın tedavisini verebilmektedir. Eğer arkada yatan başka bir hastalık saptanmazsa tedavide genellikle psikoterapi kullanılmaktadır.

Bir kişi terapistine yalan söylediğinde tedavinin başarısı da düşecektir. Tedavi edilen kişi durumunu kabul ettiğinde ise tedavi en iyi şekilde gitme eğilimindedir. Kişi tedavide zorlanırsa, iş birliği yapma olasılığı düşüktür. İdeal olarak, terapi alan hasta yardımın gerekli olduğuna inanmalı ve kendini değiştirmek için samimi bir çaba göstermelidir 

Mitomaninin tedavisinde bazı terapistler yalanları bir bağımlılık olarak ele almanın yararlı olduğunu bulmuşlardır. Grup ya da bireysel seansların tedavide yardımcı olabileceğini öne sürmüşlerdir.

Mitomani Tedavi Edilmezse

Mitomanisi olan bir insan söylediklerinin hayal ürünü olduğu anlaşıldığında çevresi tarafından dışlanabilmektedir. Aynı zamanda yalanlarını takip etmekten dolayı kendini aşırı stres altında hissedebilir. 

Kendi iddialarına uygun bir biçimde yaşamak için mücadele edebilirler. Eğer yalanları ortaya çıkarsa, ilişkileri muhtemelen gerginleşecektir. Bazı durumlarda yasal yaptırımlarla karşılaşabilirler. Uzun vadede ise tüm bu gerginliklerin ve altta yatan diğer psikolojik sorunların sebebiyle kişi kendine zarar vermeyi düşünebilmektedir.

Mitomaniye Ne İyi Gelir? 

Mitomaninin bilinen net bir tedavisi yoktur. Ancak yakın çevrenin desteği, çeşitli sosyalleşme faaliyetleri, spor yapmak, belirli bir iş hayatının olması gibi şeyler kişinin ruh haline de iyi geleceğinden mitomani ile ilgili pozitif etkileri olabilmektedir. Özellikle yakın çevrenin suçlayıcı bir tavır takınmaması büyük bir önem arz etmektedir.

Mitomaniye Ne İyi Gelmez? 

Daha öncede bahsedildiği ve tüm ruhsal bozukluklarda etkili olduğu düşünülen aile ve yakın çevrenin desteği hastalığın seyrinde önemli bir etkendir. Dolayısıyla aile ve yakın çevre tarafından kişinin yalan söylemeye teşvik edilmesi veya yalan söylediğinin göz ardı edilmesi, kişinin güvenilmez biri olduğunun sürekli yüzüne vurulması ve dışlanması hastalığın seyrinde kesinlikle negatif bir etki yaratacaktır. 

Mitomani İlaçları

Hastalığın tedavisinde, ilaç tedavisine başvurulmamaktadır. Ancak arkada yatan başka bir hastalığın varlığında veya hastalık süresince eşlik edebilen bazı durumlar için ilaç tedavisi tercih edilebilmektedir. Verilecek olan ilaç tedavisi arkada yatan (kişilik bozuklukları gibi) ve eşlik eden (depresyon, anksiyete vb) hastalığın tedavisidir.

Hamilelikte Mitomani 

Hastalık hayatın her döneminde ortaya çıkabilmektedir. Kişinin yalan söylediği için çevresi tarafından dışlanması durumunda ve söylemiş olduğu yalanları hayatına uyarlama hususunda stres altında olacağından, bu durum hamilelik esnasında risk faktörlerini arttırabilmektedir. Stres altında hamilelik genellikle istenmeyen bir durumdur. 

Çocuklarda Mitomani 

Çocuk mitomanisi, çocukların bilinçli ve içgüdüsel olarak herhangi bir hedef olmaksızın yalan söylemesi ile ilişkili bir bozukluktur. Ebeveynlerin bunu nasıl tanımlayacağını ve değerlendireceğini bilmesi büyük bir önem taşımaktadır. Mitomanik çocuklar gerçekleri çarpıtma veya abartma eğilimindedir ve söylediklerine inanılması bekleyişindedir.

Mitomanisi olan çocukların anlattıkları genellikle çocuğun kiminle konuştuğuna bağlıdır. Yani yalanlar ve anlatılan hikayeler kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Bu çocuklar sadece kendilerini belirli durumlardan kurtarmak için değil, amaçsız bir şekilde bunu yaparlar. Örneğin, küçük bir çocuk bir eşyayı kırarsa, muhtemelen yaptığını inkâr eder veya başkasının yaptığını söyler. Öte yandan, çocuk mitomanyası olan bir çocuk o eşyayı kırmamış olmasına rağmen yalan söyleyerek o eşyayı kırdığını dile getirebilir. 

Çocukların hem hayal dünyaları erişkinlere göre daha canlıdır hem de gerçeklik algıları tam olarak oturmamıştır. Bu yüzden her çocuk zaman zaman yalan söyleyebilir ve bu tamamen normal olarak karşılanmalıdır. Ancak, herhangi bir amaç gütmeden aşırı sıklıkla yalan söyledikleri fark edildiğinde mitomaniden şüphe duyulmalıdır. Çocuk mitomanisi erken ve ivedi bir şekilde tedavi edilmezse, çocuk erişkinliğe ulaştığında gerçeklik algısını yitirmiş olacak ve bu yalan söyleme alışkanlığı onun yaşam biçimi haline gelecektir. 

Mitomanik insanlar, söyledikleri yalanlara gerçekten inanırlar ve bu durum gerçeklik algısına ve günlük olayları idrak etmelerine engel olur. Bu yüzden çoğu insan işlerinde veya arkadaşlıklarında başarı sağlayamaz. Çocukların gelecekte böyle bir noktaya gelmemeleri ve sağlıklı bir ruhsal gelişim için ebeveynlerin ve uzmanların ortak çalışması çok önemlidir. 

Mitomani için Hangi Doktora Gidilmeli?  

Hastalığın belirtilerinin görülmeye başlamasından itibaren biz uzmandan yardım almak faydalı olacaktır. Ancak hastalar genelde kendileri belirtileri fark edemezler. Bu yüzden yakın çevrenin gözlemleri ve teşviki bu bağlamda çok önemlidir. Çünkü mitomanikler bu durumu sıklıkla kabul etmeme eğilimi göstermektedir. Hastalığın teşhis ve tedavisi için psikiyatriste başvurulmalıdır. Hastalığın tedavisinde psikiyatristlerle birlikte çoğu zaman psikologlar da görev almaktadır.