Toraks BT Nedir?

Toraks BT göğüs kafesi bölgesinin bilgisayarlı tomografi ile görüntülenmesidir. Genellikle göğüs tomografisi olarak da isimlendirilir. Göğüs kafesi içerisinde bulunan kalp, akciğer, yemek borusu, büyük damarlar, lenf bezleri ve nörolojik dokularda meydana gelebilecek sorunların tespitinde cerrahi olmayan, etkili bir tıbbi görüntüleme yöntemidir.

50 yılı aşkın süredir kullanılan bilgisayarlı tomografi, X ışınlarının dokulardan geçişini kullanarak iç organlar hakkında fikir sahibi olunmasını sağlar. X ışınları farklı maddelerden farklı oranlarda geçer. Örneğin kemik dokularında daha çok soğurulurken için boş organlardan kolayca geçebilir. Vücut içerisinden geçirilen X ışınlarının dedektöre ulaşma oranı, ekrandaki bilgi ve görüntüler sayesinde yorumlanmaktadır.  

BT temel prensipte röntgen ile aynıdır. Farkı ise röntgenin iki boyutlu görüntü vermesidir. BT x ışınlarını dar bir alanda odaklar. Görüntüleme yapılacak bölgeyi 1-80 mm arasında değişen kesitlere ayırarak tek tek çekim yapar. Elde edilen 2 boyutlu görüntüler katmanlarının birleştirilmesiyle 3 boyutlu bir model oluşturulur.

Toraks BT Hangi Durumlarda Çekilir?

BT toraks bölgesinde bulunan organlarla ilgili birçok hastalığın tanısında en etkili yöntemlerden biridir. Ayrıca bazı durumlarda hastalığın seyrini takip etmek ve uygulanan tedavinin etkinliğini ölçmek amacıyla kullanılabilir. Toraks BT uygulanması gereken başlıca durumlar şu şekildedir:

• Akciğerde kitle, nodül tespiti ve kanser evrelemesi
• Göğüs boşluğunda kitle, nodül tespiti
• Yaralanma veya kaza sonrası görüntüleme
• Aort ve büyük damarlarda kanama tespiti
• Nefes darlığı, hemoptizi (kanlı öksürük) gibi semptomların araştırılması
• Pnömotoraks (akciğerde hava kaçağı)
• Covid-19 tanı ve tedavinin takibi
• KOAH, Amfizem

Toraks BT Çeşitleri Nelerdir?

Toraks BT zararlarını en aza indirmek amacıyla standart bir prosedür yerine kişinin durumu ve görüntülemenin amacına göre farklı şekillerde uygulanmaktadır. Uygun yöntemin seçilmesi en iyi görüntülemeyi sağlarken hastanın gereksiz radyasyon almasının önüne geçer.

Standart Toraks BT

Standart toraks BT büyük vücut bölgelerini hızlı bir şekilde taramaya imkan sağlar. Sık kullanılan türdür. Röntgende karşılaşılan sorunların ileri incelemesi açısından önemlidir. Ayrıca kanser evrelemesi ve lenf bezi tutulumu standart BT ile ortaya konabilir.

Yüksek Çözünürlüklü Toraks BT

Yüksek çözünürlüklü BT isminden de anlaşılacağı üzere daha detaylı görüntü elde edilmesini sağlar. Çok ince kesitler üzerinden çekim yapılır. Standart BT’de tek bir kesit yüksek çözünürlüklü BT’de 3-10 kesite ayrılarak görüntülenir. Daha detaylı çekim yaptığı için işlem daha uzun sürer, maruz kalınan radyasyon oranı da artar. Ancak özellikle akciğer dokusunu detaylı ve yüksek çözünürlüklü olarak incelemeye imkan sağlar. 

Düşük Doz Toraks BT

Düşük doz BT kesit sayısının daha az, dolayısıyla görüntünün daha kaba hatlarıyla ortaya konduğu yöntemdir. Detay ve doku inceleme imkanı sunmaz. Kitle varlığı, enfeksiyon, kanser metastazı kolayca fark edilebilir. Kısa sürede tamamlanır. Detaylı incelemeye gerek duyulmadığı durumlarda düşük doz BT maruz kalınan radyasyon miktarını düşürmek amacıyla tercih edilmektedir.

BT Anjiografi 

Bilgisayarlı tomografi yöntemi ile kan damarlarının görüntülenmesi işlemidir. Akciğer embolisi (akciğer damarlarındaki tıkanıklık), aort kanamaları bu yöntemle kolayca tespit edilebilir. Genellikle kontrastlı BT şeklinde uygulanır.

Kontrastlı Toraks BT

Kontrastlı toraks BT veya diğer bir adıyla ilaçlı toraks BT farklı bir BT türü değildir. Diğer BT türlerinde (özellikle anjiografi) detaylı incelemeye yardımcı olur. Kontrast madde adı verilen iyot türevi ilaçlar X ışınlarıyla karşılaştığında daha parlak görüntü oluşur. Detaylı incelenmek istenilen bölgeye (örneğin yemek borusu, kan damarları, akciğer vb.) oral, kas içi veya damar içi yöntemlerle kontrast madde uygulanır. Bu sayede kan damarlarındaki kanın akışı, organlardaki tıkanıklık ve daralmalar, kanamalar net şekilde görüntülenebilir.

Toraks BT Avantajları

Toraks BT göğüs bölgesi görüntülemesinde en güçlü yöntemlerden biridir. Gerekli görülmesi durumunda çok ince kesitler halinde çok detaylı görüntüler elde edilebilir. Akciğer enfeksiyonlarından yaralanmalara, iç kanamadan öksürüğe kadar birçok durumda kullanılmaktadır. En önemli özelliği 3 boyutlu modelleme oluşturmasıdır. İhtiyaç duyulması halinde dikey veya yatay kesitler alınarak inceleme gerçekleştirilebilir. Hastalıklara tanı konulması, bilinen hastalıkların takip edilmesi, tedavilerin yeterliliğinin ölçülmesi, biyopsi alınması gibi birçok alanda büyük kolaylık sağlar.

BT Toraks Zararları

BT toraks bölgesine uygulandığında ortaya çıkabilecek riskler X ışınlarının sebep olduğu iyonize radyasyondan kaynaklanmaktadır. Standart bir tomografi işlemi sırasında kişi 100-150 kez röntgen çektirmiş kadar radyasyon alır. Maruz kalınan radyasyon inceleme yapılacak bölgenin büyüklüğüne, görüntülemenin ne derece detaylı olacağına göre değişiklik gösterir. Gereksiz radyasyon alımını engellemek amacıyla detaylı görüntüye ihtiyaç duyulan durumların dışında düşük doz BT tercih edilebilir.  

BT sırasında maruz kalınan radyasyonun sebep olabileceği sorunlar ile ilgili net çalışmalar bulunmamaktadır. Eldeki bilgilere göre uzun süren düşük doz radyasyona maruz kalmak lösemi, akciğer, gastrointestinal sistem (sindirim sistemi) ve tiroid kanseri görülme riskini artırmaktadır. Ayrıca çocuklar radyasyona karşı yetişkinlere oranla daha duyarlıdır. Özellikle gebelik döneminde radyasyona maruz kalmak gelişme geriliği, mental bozukluklar ve doğumsal anomaliler açısından risk artışına sebep olabilmektedir.  

Toraks BT’nin bir diğer zararı ise kontrastlı çekimlerde verilen ilaçlardır. Sağlıklı bireylerin bu maddeleri parçalayıp vücuttan atmasında sorun yoktur. Ancak nadir de olsa alerji gelişebilir. Ayrıca böbrek ve karaciğer yetmezliği olanlarda bu maddelerin vücuttan atılması zorlaşabilir. 

BT gibi birçok görüntüleme yönteminde radyasyon söz konusudur. Ancak tıbbın elindeki en önemli silahlardan biri olan görüntüleme yöntemlerinden korkmak ve kaçınmak doğru değildir. Yalnızca gereksiz işlemlerden kaçınılmalı, gerekli olduğu durumlarda ise süre ve maruziyeti en aza indirecek şekilde planlama yapılmalıdır. 

Toraks BT Nasıl Çekilir?

Bilgisayarlı tomografi özel veya devlet hastanelerinde çekilebilir. Uygulaması son derece kolay bir işlemdir. İşlemin aç karnına gerçekleştirilmesi gereken durumlarda önceden bilgi verilir. Bunun dışında herhangi bir ön hazırlığa ihtiyaç duyulmaz. Öncelikle kıyafetler çıkarılır ve önlük giyilir. Metal takı ve aksesuarların çıkarılması gerekmektedir.  

Toraks BT çekimi için hasta tünel şeklindeki tomografi cihazının ortasında bulunan masaya uzanır. İşlemin başlamasıyla masa yavaşça makinenin içerisine doğru ilerler. Bu esnada uğultular, cızırtılar duyulabilir. Toraks BT hastanın göğüs bölgesine odaklanmaktadır. İşlem sırasında hareketsiz kalınması başarılı bir çekim için en önemli noktalardan biridir. İşlemin süresi çekimin kesit sayısına ve görüntülenecek bölgenin büyüklüğüne göre 10-30 dakika arasında değişmektedir.

Toraks BT Renklerin Anlamları

Toraks BT yorumlama ancak uzman radyologlar tarafından gerçekleştirilebilir. Patolojik durumların tespit edilebilmesi için normal anatominin iyi bilinmesi gerekir. Ancak toraks BT sonucundaki renklerden fikir sahibi olmak mümkündür. 

Vücut üzerinden geçerek dedektöre ulaşan X ışınları siyahtan beyaza 32 farklı gri tonunda kontrast oluşturur. X ışınını en çok soğuran ve karşı tarafa geçmesini en fazla engelleyen kemik ve kalsiyum birikimleri beyaz renkte görünür. Hava ortamlarında ise tüm ışınlar karşı tarafa ulaştığından dolayı siyah renk oluşur. Diğer dokular yoğunluklarına göre ton oluşturur. Örneğin yağ dokusu havaya yakın görüntü verirken kaslar daha açık görünür.