4 Yaş Sendromu

4 Yaş Sendromu Nedir?

Üç yaşını bitirip dört yaşına giren bebekler artık çocuk olarak kabul edilir.

Dört yaşına gelen çocuğunuzun önceye göre daha bağımsız hareket eden ve kendinden emin olan birine dönüştüğünü fark etmiş olabilirsiniz. Dört yaşına gelen çocukların çoğu daha fazla bağımsızlık, özdenetim ve yaratıcılık geliştirmeye başlar.

Bu yaşına gelen çocuklar oyuncaklarıyla daha uzun süre oynamaktan keyif alabilirler. Yeni şeyler denemek için daha istekli olurlar ve hayal kırıklığına uğradıklarında duygularını ve düşüncelerini daha iyi ifade edebilirler.

Her çocukta olmasa da bazı çocuklarda bu duygu durum halleri daha şiddetli geçebilir.

Bir kişide birbiriyle alakasız gibi görünen ama bir araya aynı kişide meydana geldiğinde bir sonucu olan belirtiler bütününe tıpta sendrom adı verilir. Yani bir sendrom ile karşı karşıyaysak tıbbi açıdan araştırmamız gereken birden fazla durum var demektir.

4 yaş sendromu ise adından anlaşılacağı üzere 4 yaşında olan çocuklardaki bazı sorunların birleşmesiyle oluşan bir durumdur. Bu sorunlar anne babayla çocuğun inatlaşmasını ve çocuktan sürekli ‘hayır’ cevapları almasını içerebilir.

Bu inatlaşmaların dışında çocuklar bebeklik döneminden çıkıp çocukluk dönemine girdiği için konuşmalarını da arttırırlar. Kelime hazineleri günden güne gelişir. Bu sayede kendilerini daha iyi ifade ederler.

Tek başına bir birey olduğunu anlayacağı bu dönemde kendi fikirleri vardır ve 4 yaş sendromu olan çocuklar onlara söylenileni genelde reddedici davranır.

Bu süreç anne, baba ve çocuk arasında bir kriz olabilir. Bu sendrom hem üç yaş hem dört yaş çocuklarda görüldüğü için 3 – 4 yaş sendromu olarak da geçebilir.

Çocuk tarafından sürekli reddedildiği ve önemsenmediğini düşünen 4 yaş sendromu olan çocuğa sahip olan anne ve baba için üzücü bir dönemdir. Çocuk tarafından gelişen sürekli bir direnç ile başa çıkmak zorundadır.

Bu süreçte anne babanın çocuğuna davranış biçimi çok önemlidir. Çünkü bu yaş çocuğun kişiliğinin gelişimi için önemli bir yaş kabul edilir.

4 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?

4 yaş sendromu sınırları keskin tam anlamıyla anlaşılabilecek belirtileri olmayabilir. Her çocukta aynı belirtiler de olmayabilir.

Bu sebeple bu sendrom farklı farklı belirtilerle anne baba tarafından fark edilebilir.

Anne baba tarafından fark edilen bu belirtiler:

• 4 yaş sendromuna sahip çocukların tipik davranışları arasında kendisi için iyi veya kötü olan her soruya ‘hayır’ cevabını vermeleridir. Bazen aile tarafından istenilen şeyin kendisinin faydasına olduğunu bilmesine rağmen anne babayı cezalandırmak düşüncesiyle yaparlar. Bazen çocuk hayır cevabını verdiği şeylerin kendisi için iyi veya kötü olduğunun farkında bile değildir.
• Bu sendroma sahip çocuklarda öfke kontrolü problemleri görülebilmektedir. Bu öfke problemleri çocuklarda istediği bir şeyin yapılmaması sonucu olabilir. Bununla birlikte yapması gereken bir şeyi yapmak istemiyorsa da öfke sorunları görülebilir. Öfke problemleri  ağlama nöbetleri olarak da görülebilir.
• Anne baba ile inatlaşma bu sendroma sahip kişilerde olmazsa olmazdır. Anne ve babanın çocuğunu eğitirken herhangi bir davranış isteği çocuk tarafından kabul edilmez. Çocuk anne babanın istediği şeylerin tersini yapmakta ısrarcıdır.
• Bebekken yani ilk üç yaş boyunca görülmemiş bazı davranışları ve hareketleri yapmaya başlaması.
• 4 yaş sendromunda çocuklarda görülen bir diğer belirti ise yüksek sesle konuşmaktır. Bu sendroma sahip çocuklarda ses tonu normal çocuklara göre yüksek olabilir. Hatta bazı çocuklarda bağıra bağıra konuşma da görülebilir.
• Bu sendroma sahip çocuklar sinir krizi geçirebilir. Bu sinir krizi kendini çevreye saldırma, yumruklar atma, ağlama, sızlanma ve çığlık atma şeklinde kendini gösterebilmektedir.
• Bazı çocuklarda normalde hoşlanarak yaptığı şeylerden zamanla zevk alamama ve yapmak istememe gibi durumlar görülebilir.
• Çevreye zarar verme, oyuncaklarını kırıp dökmek bu sendroma sahip çocuklarda bazen görülmektedir. Çocuk anne ve babaya olan sinirine kontrol edemez ve eşyalardan çıkarır.
• Bu sendroma sahip bazı çocuklar kendine sık sık zarar verebilir. Bu bilinçli veya bilinçsiz olabilir.
• Huzursuzluk, mutsuzluk ve iştah azalması bu sendroma sahip çocuklarda nadiren de olsa görülebilir.
  

4 Yaş Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Bebeklik dönemini atlatan erkek çocukları 4 yaşına geldiği zaman gelişimleri gereği testosteron adı verilen hormonunun salgılanma miktarını arttırırlar.

Bu hormonun bebekliğe göre artmış salgısı erkek çocuklarında öfke kontrolsüzlüğü, sinirli bir duygu durum hali yapabilir.

Genetik ve diğer biyolojik faktörlerin de 4 yaş sendromundaki öfke ve saldırganlıkta rol oynadığı düşünülmektedir.

4 yaş sendromunun gelişmesinde çevresel faktörler de katkıda bulunuyor.

Bebekken yaşanılan travmalar, aile işlev bozukluğu ve bazı ebeveynlik tarzları (sert ve tutarsız ceza gibi) çocuğun günlük yaşamını etkileyen öfke veya saldırganlık gösterme olasılığını da artırır.

4 Yaş Sendromu Teşhisi

Çocuğun 4 yaş sendromunun değerlendirilmesi için bir süreç gereklidir. Pedagog 4 yaş sendromu düşünülen çocuğun davranışlarını, olaylara yaklaşımını ve düşüncelerini değerlendirir.

Bu değerlendirmeler zihinsel sağlık değerlendirmesi ile yapılabilir. Bu metot ile hem çocuğun olaylara yaklaşımı hem de zihinsel sağlığı değerlendirilir. Bu değerlendirme ile hem 4 yaş sendromu hem de altta yatan dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi hastalıklarının olup olmadığı belirlenebilir.

Zihinsel sağlık değerlendirmesi, anne, baba ve çocuk ile yapılan görüşmeleri ve gerekli tüm ek psikolojik testleri içeren bir değerlendirme yapılır.

Bu değerlendirmede eğer çocuk kreş gibi bir okula gidiyorsa öğretmenler ve sınıf arkadaşlarından gelen bilgiler de değerlendirilir.

Bununla birlikte çocuğun çeşitli oyunlar ve etkinlikleri sırasında daha önceye göre tutarlı olduğunu ve önceki davranışlarında belirgin bir değişiklik olup olmadığı araştırılır.

Bu değerlendirmeler teşhis için genelde yeterli olur.

4 Yaş Sendromu Tedavisi

Bu sendrom bir hastalık olmadığı için tedavisi de ilaçla mümkün değil. Bazı doktorlar tarafından ilaç verilmesi gündeme getirilmiş ancak tartışmalar hala devam ediyor.

Bu sendromun tedavisinde  anne ve babalara davranışsal olarak büyük bir sorumluluk düşüyor. Bu çocuklara nasıl davranılmalı ve bu sendromun krizsiz nasıl atlatılması gerektiğiyle ilgili bilgi verilmelidir.

Anne ve baba ciddi anlamda eğitilmelidir. Bu konuda anne ve babaya ciddi bir görev düşüyor. Anne babanın doğru davranışlarıyla çocuklarda 4 yaş sendromu sağlıklı bir şekilde atlatılabilir.

Çocuğun  yaptığı tüm davranışların bir nedeni vardır. Bu davranışlar yüzünden anne baba ve çocuk arasında bazı problemler oluşabilir.

Yaşadığınız problemlerin nedenini araştırırken; “Bu davranışı neden yapıyor? Ne sıklıkla yapıyor?” gibi soruların cevaplarını dikkatlice gözlemlemelisiniz. Bu sorunu çözmek için çok değerlidir.

Bu gözlemlemelerden sonra ebeveynler kendilerini aşağıdaki soruları değerlendirerek sorgulamalıdır:

• Çocuğumdan beklentim ne?
• Çocuğumdan beklentilerim çok mu fazla?
• Beklentilerimi ona yeterince iyi açıklayabiliyor muyum?
• Çocuğum onu çok sevdiğimi biliyor mu?
• Disiplin kurma yöntemlerim çok mu katı?
• Çocuğumun kendini iyi ve özgürce ifade etmesine izin veriyor muyum?

Ebeveynler bu soruları kendince cevaplamalı ve bu soruların cevapları ile ilgili eksiklikleri varsa bu eksiklikler giderilerek işe başlamaları gerekir.

Daha sonra çocuklar ile yaşanılan problemler ile ilgili bir çözüm arayışına girilmelidir:

• Problemin çıkış nedeni bulmak,
• Kurallar hakkında çocukları bilgilendirmek,
• Problem çıkaracak nedenleri düşünmek bulmak,
• Problem olmasın diye tedbir almak.

Tedavi planlaması yaparken çocuğun sosyal becerilerini geliştirmek problemli davranışlarının azalmasını sağlayabilir. Bununla birlikte kendini daha iyi ifade etmesini, problemlere karşı nasıl davranması gerektiği ve problemleri nasıl çözmesi gerektiği konusunda yardımcı olur.

Kendini daha iyi tanımasını, düşünerek hareket etmesini, çevresiyle paylaşım içinde olmasını, kendisini başkasının yerine koyabilmesini, merhametli olmasını sağlar. Bu yüzden sosyal becerilerini geliştirme konusunda yardım almalısınız.

Annenin gebelik döneminden itibaren annenin yaşam düzenini de içerecek şekilde çocuğun beslenme, temizlik, uyku gibi ihtiyaçlarını düzen içinde gerçekleştirme, evde kurallar olması, bu kurallara ev içinde herkesin uyum sağlaması ve bu konuda hassas olması çocuğa bu dünyanın düzen ve denge içinde olduğunu gösterir.

Çocuk zamanla bu düzene ayak uydurur, düzeni bozacak davranışlardan vazgeçer, toplum tarafından kabul edilen davranışları yapmaya başlar.

Çocuğun uyumlu davranışlarda bulunması, sorumluluk alması, kendi kendini kontrol etmesi evdeki düzene, dengeye, kurallara bağlıdır.

Yaşına uygun sorumluluklar vermek örnek olarak oyuncaklarını toplama, odasını düzeltme, ailecek yapılacak etkinliklere karar verme, evde hayvan/çiçek bakımına yardımcı olması, kişisel temizliğini tek başına yapma verilebilir.

Bu sorumluluklar olumsuz davranışlarının azalmasına ve evdeki düzene ayak uydurmasına katkı sağlar.

Bazı durumlarda, dışarıdan danışma gereklidir ve çocukların stres faktörleriyle etkili bir şekilde baş etmelerine yardımcı olabilir.

Bir çocuk uzmanı, çocuğunuzun öfkesini nasıl kontrol edeceğini, duygularıyla nasıl başa çıkabileceğini ve ihtiyaçlarını daha etkili bir şekilde nasıl belirteceğini öğrenmesine yardımcı olabilir.

Bazı nedenlerden dolayı, bu yaştaki çocuklara ilaç vermek tartışmalıdır.

4 Yaş Sendromu Tedavi Edilmezse

4 yaş sendromu belirtileri gösteren çocuklara gerekli davranış yaklaşımı uygulanmazsa ileride bazı kalıcı sorunlar görülebilir.

Tedavi edilmediğinde kalıcı olabilecek bazı sorunlar:

• Uyku bozuklukları: 4 yaşındaki bir çocuğun günlük uyku ihtiyacı yaklaşık 11-13 saattir. 4 yaş sendromunu atlatamayan ve o dönemi travmalı geçiren çocuklarda uykusuzluk sorunu görülebilir. Uykusu düzenli olmayan kişilerin metabolizması ve hormonları da düzenli olarak salgılanmaz. Bazı hastalıklara yatkınlık veya kolay yakalanma gibi sorunlar görülebilir.
• Gece yalnız kalmaktan ve karanlıktan korkmak.
  
• İştahta bozulmalar: İştah kaybı buna bağlı kilo kaybı görülebilir. Bu çocuğun fiziksel gelişiminde ve bağışıklık sisteminin gelişmesinde problemler yaratabilir. Bu sebeple çocuklar sık sık hastalıklara yakalanabilmektedir.
• Sosyal içe çekilmeye bağlı olarak ileri yaşlarda görülen yalnızlık hissi
• İleriki yıllarda suç içeren davranışlarda bulunabilir.
• 4 yaş sendromu içerisinde olan bir çocuk gerekli şekilde davranış tedavisi almazsa ileriki yıllarda akademik açıdan başarısızlık ve okula uyum problemleri yaşayabilir. Bu da kişinin hayatını ciddi anlamda olumsuz etkiler.
• İleriki yıllarda topluma uyumda sorunlar yaşayabilir. Yani toplumca kabul görmüş davranışlar ve kurallar bu dönemi iyi atlatamamış çocuklar ileriki yıllarda için problem yaratabilir.

4 Yaş Sendromuna Ne İyi Gelir?

• Çocuğunuza sevildiğini hissettirmek. Sadece o üzülüp ağladığında değil normal zamanlarda da sarılın, sevgi sözcükleri kullanın.
• 4 yaşındaki çocuklara uygun ve onları eğitici ve öğretici oyunlar oynamak.
• Olumlu davranışlar sergilediğinde, kurallara uyduğunda, güzel sözler söylediğinde onu takdir etmek.
  
• 4 yaş sendromu görülen çocuklarda çocuk hastalıkları profesörü Sabiha Paktuna Keskin ‘Ödül cezadan daha etkindir’ ve ‘tatlı sert bir otorite kurmanın’ yaklaşımlarının çocuk üzerinde etkili olabileceğini belirtmiştir.

4 Yaş Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Anne ve babanın nasıl davranması veya davranmaması gerektiği aşağıdaki gibi anlatılabilir:

• Çocuklara ceza vermek ve katı kurallar koymak. 4 yaşındaki bir çocuk neden kural olduğunu ebeveynlerin yada çevresindeki insanların ona neden kurallar koyduğunu anlamakta zorluk çeker. Bu yüzden kurallara neden uyması gerektiğini, neden bazı davranışların yapılmaması gerektiğini sakince ve örnek vererek anlatmak gerekir.
• Çocuğunuzu başka çocuklarla karşılaştırmak son derece yanlıştır. Bu davranış çocuğunuzun kendisini yetersiz hissetmesine neden olabilir. Hatta annem babam beni sevmiyor gibi düşüncelere kapılabilir. Özgüvenine zarar verir ve olumsuz yönde etkiler.
• Bağırmak, kızmak. Çocuğunuz kriz geçirdiğinde siz sakin kalın. Bağırıp çağırmayın. Dikkat çekmek için yaptığı davranışların bazılarına tepki vermek yerine görmezden gelin.
• Anne babanın tartışması, bir konuda fikir ayrılığı yaşaması. Anne ve baba olarak fikir ayrılığına düştüğünüz konuları çocukların önünde tartışmayın.
• Tehdit  etmek
• Eleştirmek

Eğer bu sendromu sakin ve iyimser bir tavırla atlatamazsanız bir pedagogla görüşebilirsiniz.

4 Yaş Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Çocuğunuzda aşağıdaki belirtiler ve problemleri görüyorsanız bir Pedagog ile görüşmeniz gerekmektedir.

Pedagog değerlendirmeleri sonucunda sizi bir Çocuk Hastalıkları uzmanı veya Çocuk Psikiyatristine yönlendirebilir.

Bu belirti ve problemler:

• Bir isteğin yerine getirilememesine bağlı olarak çok uzun süren ağlama nöbetleri görülmesi
  
• Çocuğunuzun kendine zarar verecek düzeyde öfke nöbetleri veya sinir krizi geçirmesi
  
• Çocuğunuzda son zamanlarda artmış huzursuzluk, iştahsızlık ve depresif havanın görülmesi