Sınav Kaygısı

Sınav Kaygısı Nedir?

Sınav kaygısı; bir öğrencinin eğitim öğretim hayatı boyunca öğrenmiş olduğu doğru bilgileri, girdiği herhangi bir sınav sırasında, doğru ve en etkili şekilde kullanmasını negatif yönde etkileyen ve bununla birlikte de öğrencinin başarı oranını negatif yönde etkileyen psikolojik bir sorundur.

Sınav Kaygısı Neler İle İlişkilendirilebilir?

Sınav kaygısı tamamen öğrencinin kendisi ile ilişkilendirilebilir. Öğrenci “sınav” kavramını hayatının neresine koyuyorsa ve “sınav” kavramını nasıl anlamlandırıyorsa; sınav kaygısı da direkt olarak bunlarla ilişkilendirilecektir.

Sınav Kaygısı Belirtileri Nelerdir?

Sınav kaygısı kavramı öğrencinin kendisi ile doğrudan ilişkili olduğu için, her öğrencide görülebilecek belirtileri de farklıdır. Bununla birlikte ortak olarak sık sık görülebilen ve genel olarak nitelendirilebilen belirtileri aşağıdaki gibi listelemek mümkündür.

• Huzursuzluk durumu
• Sıkıntı içerisinde olma
• Değersizlik hissi
• Başarısız olacağı düşüncesinde olma
• Başarısızlık korkusu yaşama
• Endişe hali
• Dikkat bozukluğu durumu
• Ders çalışmaya, sınav konularını çalışmaya karşı duyulan isteksizlik
• Mide bulantısı sorunu yaşama
• Tedirgin hissetme durumu
• Kişilere karşı tahammülsüz davranma durumu
• İştahsızlık durumu, kilo kaybı gözlemlenmesi
• Aşırı yeme durumu, kilo artışı gözlemlenmesi
• Kalp ritminde ani düzensizlikler yaşama ve taşikardi sorunu ile karşı karşıya gelme
• Titreme hali
• Sosyal çevreden uzaklaşarak insanlarla zaman geçirmek yerine sürekli yalnız kalmayı tercih etme durumu
• Bayılacak gibi hissetme durumu
• Odaklanamama problemi, yoğunlaşma – konsantrasyon sorunu yaşama
• Kendine güvenmeme durumu – özgüven kaybı sorunu
• Yetersizlik hissi
• Sık sık idrara çıkma isteği
• Ağız içerisinde sık sık kuruluk hissi yaşama
• Terleme hali
• Uyku düzeninde ani değişiklikler – sürekli uyuma isteği veya uyuyamama durumu, kabus görme durumu
• Herhangi bir sebebe bağlı olmayan karın ağrısı yaşama durumu

Sınav Kaygısı Nedenleri Nelerdir?

Sınav kaygısının nedenleri öğrenciden öğrenciye değişiklik gösterebilir. Mükemmeliyetçi olma, belirlenen hedeflerin ulaşılamayacak şekilde yüksek olması, anne ve babanın beklentilerinin ulaşılamayacak bir şekilde çocuğun kapasitesinden çok yüksek olması, anne ve babanın çocuğunu diğer sınav öğrencileri ile kıyaslaması, bir plana bağlı olmadan düzensiz bir şekilde çalışılması – programsız çalışma, başarısızlık korkusu ve buna bağlı olarak gelişen başarısız olma durumunda çevresindeki kişiler tarafından sevilmeyeceği düşüncesinde olma, özgüven yetersizliği ve sorumluluklarını zamanında yerine getirememeye bağlı duyulan korku sınav kaygısının genel nedenleri arasında gösterilebilir.

Sınav Kaygısı Kimlerde Görülür Ve Nasıl Anlaşılır?

Sınav kaygısı her öğrencide görülebilecek yaygın bir durumdur fakat genellikle insanların düşüncelerini çok fazla önemseyen, kendine karşı güveni az olan, depresyona meyilli, mükemmeliyetçi veyahut rekabetçi kişilik yapısına sahip olan insanlarda sık sık görülür.

Sınav Kaygısı Yaşayan Bireyin Durumu Nasıl Anlaşılır?

Sınav kaygısı sürecinde öğrencide belli başlı değişiklikler gözlemlenebilir. Bu değişiklikleri aşağıdaki maddeler ile listelemek mümkündür.

• Sınava girecek olan bireyin akademik başarısında ani bir değişiklik, olumsuz gidişat, başarısızlık belirtileri
• Sınava girecek olan bireyin sınav süreci ve hazırlıkları ile ilgili sorulan sorulara cevap vermekten kaçınması, bu tür sorulardan rahatsızlık duyması ve bu konu hakkında konuşmayı reddetmesi durumu
• Sınava girecek olan bireyin sınava yönelik çalışma içerisine girdiğinde dikkat dağınıklığı sorunu yaşaması
• Sınava girecek olan bireyin mide bulantısı, terleme, karın ağrısı, baş ağrısı gibi şikayetlerinin sebepsiz bir şekilde ortaya çıkması durumu
• Sınava girecek olan bireyin sürekli olarak ders çalışma isteği dışında oluşu ve ders çalışma eylemini ötelemesi durumu
• Sınava girecek olan bireyin yoğun bir şekilde ders çalışması fakat buna rağmen kendisinden beklediği düzeyde başarı ya da performans sergileyememesi durumu
• Sınava girecek olan bireyin sürekli olarak mutsuz tavırlar içerisinde olması durumu

Sınav Kaygısının Etkileri Nelerdir?

Sınav kaygısı yaşayan öğrencilerde, normal hayatındaki akademik başarısı ile sınav dönemindeki akademik başarısını kıyaslamayı mecburi hale getiren bazı olumsuz etkiler görülür. Bunlar;

• Öğrenci öğrendiği bilgilerin doğru bir şekilde aktarımını sağlayamaz.
• Öğrenci düşüncelerini dile getirirken zorluk yaşar, kendisini kolay ifade edemez.
• Öğrenci dikkat problemi yaşar ve yaptığı işlerde odaklanma ile ilgili sorunlarla karşılaşır.
• Öğrenci okuduğunu anlayamaz ve tekrar tekrar okumak durumunda kalır.
• Öğrencinin zihinsel olarak göstermekte olduğu becerileri olumsuz bir gidişat içerisine girer ve azalmaya başlar.
• Öğrenci sınavdan çok kendisini düşünmeye başlar. Kendi dış güzelliğini önemseme, karşı cinsin ilgisini çekme isteği gibi durumları ortaya çıkar.
• Öğrencinin kendi benliğini kontrol altında tutamaması durumu ortaya çıkar.
• Öğrencinin enerjisi hiçbir zaman yerinde değildir, hep yorgun ve mutsuzdur ya da değilse bile öyle hisseder.
• Öğrenci sürekli olarak baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı, halsizlik gibi bir rahatsızlığı olduğunu dile getirir ve bundan dolayı sıkıntı yaşadığını ifade eder.
• Öğrencinin yanılsamaları çok olur.

Sınav Kaygısı İle Başa Çıkma Yolları Nelerdir?

Sınav stresi ile başa çıkma sürecinde sınav stresini yenmenin yolları; öncelikle öğrencinin okulunda bulunan rehberlik servisi aracılığı ile durumunun farkına varmasının gerekliliğinden geçmektedir. Bunu takiben rehberlik öğretmeninin desteği ve ailenin desteği birleştirilebilir. Rehberlik öğretmeni tarafından öğrencinin sınav kaygısının olup olmadığını belirlemek amacıyla sınav kaygısı ölçeği kullanılarak öğrencinin durumu değerlendirmeye alınır. Sınav kaygısı envanteri ortaokul kademesindeki 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerine uygulanabilir.

İzlenebilecek farklı şekillerdeki sınav kaygısını azaltma teknikleri uygulanıp tamamlandıktan sonra, alanında uzmanlaşmış bir psikolog yardımı ile bu süreç başarılı bir şekilde geçirilebilir.

Aşağıda belirtilen birkaç yöntem, denenerek çözüme gidilmesini kolaylaştıracaktır.

• Öğrencinin sınav ile ilgili düşüncelerinin yargılamadan sorgulanması
• Öğrencinin sınav ilgili inançlarının yargılamadan sorgulanması
• Öğrencinin onu olumsuz yönde etkileyen düşüncelerini durdurmayı öğrenmesi
• Öğrencinin basit gevşeme egzersizleri yaparak bedenini kontrol edip rahatlaması
• Öğrencinin düzenli bir şekilde nefes alma egzersizi yaparak sakinleştirilmesi ve kendisini kontrol etmeyi öğrenmesi
• Öğrencinin kaygısını tespit edip, onu yok etmeye çalışmadan kabullenip doğru bir şekilde tanımak için çaba göstermesi
• Öğrencinin dikkatini başka yönlere çevirerek doğru bir şekilde kullanmayı öğrenmesi

Bütün bu yöntemler denendikten sonra hali hazırda devam eden veya ortaya çıkan uyku düzeninde bozulma durumu, depresyon durumu, asabiyet sorunları, sigara – alkol gibi uygun olmayan yollara başvurarak kaygı problemini ortadan kaldırmaya yönelik girişimlerde bulunmak gibi sorunlarla karşı karşıya gelinirse psikiyatrik açıdan bir desteğe ihtiyaç söz konusu olabilir.

Sınav Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Neler Yapılabilir?

“Sınav” kavramı başlı başına hazırlık gerektiren ve her öğrenci için önemli bir olgu olarak nitelendirilen bir kavramdır. Bu sebeple her aşaması için ayrı ayrı süreçlerden geçmeli, her aşamasına yönelik çalışmalar içerisinde olunması gerekmektedir.

Sınav öncesinde öğrencinin;

• Çalışma şeklini, alışkanlıklarını ve düzenini gözden geçirmesi,
• “Sınav” kavramına ilişkin düşüncelerini hayatının neresinde tuttuğunu belirlemesi,
• Zamanı iyi kullanıp kullanmadığını değerlendirmesi ve eğer iyi kullanmayı biliyorsa öncelikle onu öğrenmesi,
• Beslenme alışkanlıklarını ve düzenini gözden geçirmesi,
• Mümkün olan en iyi şekilde sınava hazırlığını yapması,
• Uyku alışkanlıklarını ve düzenini gözden geçirmesi,
• Sınava yönelik öğrenilmiş olan konuların düzenli ve sistemli bir şekilde tekrarını yapması,
• Sınav kaygısını yok etmeye ve kendine olan güvenini – özgüvenini arttırmaya yönelik çalışmalar yapması gerekmektedir.

Sınav esnasında öğrencinin;

• Zihninde oluşacak olan ve olumsuz otomatik düşünceler olarak adlandırılan düşüncelere karşı pozitif düşünceler benimsemesi,
• Soruların ve zamanın kontrolünün tamamen kendisinde olduğunun bilincinde olması, 
• Soruları çözmeye kendisi için belirlediği soru sıralaması ile başlaması ve o şekilde devam ettirmesi,
• Çözemediği sorular için endişelenmeden doğru zamanlama yaparak geri dönmeye fırsat yaratması,
• Nefesini kontrollü bir şekilde kullanarak heyecanlanmasının önüne geçmesi ve bu şekilde sakinleşmesini sağlaması gerekmektedir.

Sınav sonrasında ise öğrencinin;

• İçinde bulunduğu sınav stresi sürecinin bitmesini kutlamak için kendini ödüllendirmesi,
• Yaparken mutlu olduğu etkinlikleri gerçekleştirmesi,
• Arkadaşlarıyla vakit geçirmesi,
• Sınava yönelik çalışmalar yaparken ertelediği ve yapmak istediği şeyleri yapması gerekmektedir.

Sınav Kaygısında Ailenin Rolü Nedir?

Sınava hazırlanmakta olan öğrenciler, ailelerinin onlardan beklentilerine bağlı olarak direkt bir etkileşim içerisine girmektedirler. Bu bağlamda sınav öğrencisi olan bireyin ailesinin “sınav” kavramını hayatlarının neresine yerleştirdikleri ciddi bir önem taşımaktadır.

Genellikle kendi hayatlarında istedikleri başarıları elde edememiş anne ve babalar, bu isteklerini çocuklarının üzerinde gerçekleştirmeye çalışırlar. Bu süreçte kendi çocuklarının isteklerini göz ardı etmiş olurlar. Çocuklarından yüksek beklenti içerisine giren anne ve babalar, kendi hayatlarında yaşamış oldukları kaygılarını çocuklarına da yaşatırlar ve bu şekilde de onları olumsuz bir yönde etkilerler.

Bütün bunlar düşünülerek anne ve babalar;

• Sınav konusundaki düşüncelerini kendilerine saklayıp, çocuklarının hedeflerine ve isteklerine saygı duyup, onları mutlu olacakları, kaygı yaşamadan başarıya ulaşabilecekleri bir yola yönlendirmekle, 
• Belirli sınırlar içerisinde hareket ederek; sınava hazırlanmakta olan çocuklarını olumlu sözlerle teşvik edip, onlara güvendiklerini ve onları önemsediklerini sık sık dile getirmekle,
• Sınav ile ilgili bir şeyler söylemek istediklerinde sözlerini dikkatli ve incitmeyecek bir şekilde seçmekle,
• Her zaman gerçekçi davranıp, sınavın hayat demek olmadığını belirtmekle,
• Diğer arkadaşları ile çocuklarını asla kıyaslamaya girmemekle,
• Empati yapmakla ve çocuklarını anlamaya çalışmakla,
• Huzurlu ev – aile ortamı sağlamakla yükümlüdürler.

Sınav Kaygısı için Etkinlik Örnekleri

Sınav kaygısını azaltmaya yönelik etkinlikler, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı özel veya resmi kurumlar aracılığıyla, sınava girecek olan öğrencilere sık sık yapılmaktadır. Aşağıda örneklenen etkinlikler, basit ve uygulanabilir nitelikte olanlardandır.

Balon Etkinliği: Kolay uygulanabilir olan bu etkinlik oldukça basit bir seyir halindedir. Öğrencilere birer tane balon dağıtılır. Dağıtılan balonlara bütün kaygılarını bırakarak, kaygıları kadar çok üflereyek şişirmeleri istenir. Sonrasında ise bir adet kalem aracılığı ile şişirilen balonların üzerinde sınav ile ilgili kaygıların neler olduğu yazılır. Balonlar öğrenciler tarafından patlatılır ve patlayan her balonla birlikte kaygılar da yok olup gider.

Süreklilik Köprüsü Etkinliği: Resim kabiliyetlerinin aktif bir şekilde kullanılacağı bu etkinlikte öğrencilere birer adet kağıt dağıtılır. Kağıdın üzerine altından su akan bir köprü çizmeleri istenir. Akan su, sınavdaki zamanı temsil eder. Köprünün bir tarafı sınav öncesini, diğer tarafı ise sınav sonrasını sembolize edecektir. Öğrencilere kendilerini nerede ve ne şekilde gördüklerini çizmeleri söylenir. Böylelikle öğrenciler, iç duygularını dışa vuracaklardır.