Diş Plağı

Diş Plağı Nedir?

Mikrobiyal Diş plağı “Dental Plak” olarak bilinir. Diş üzerinde 500’den fazla çeşit ve sayıları milyonlarca olan mikroorganizma, gıda artığı, su ve tükürük proteinlerinden oluşan diş çürüğü ve diş eti hastalıklarının temel sebebi olan kompleks bir oluşumdur. Bu kompleks oluşum birkaç evrede gerçekleşir. Bunlar:

• Pelikıl oluşumu: Dişler fırçalandıktan hemen sonra tükürük proteinleri diş minesine yapışarak hem dişi korur hem de bakteriler için tutunma bölgesi oluşturur.
• Gıda artıkları pelikıl yapısına mikroorganizmalarla beraber tutunur.
• Dental plak mikroorganizmaları; bakteri, mantar, virüsler pelikıl yapısına tutunur.
• Zamanla plak büyüyerek erişkin hale gelir.

Yetersiz ağız hijyeninden dolayı oluşur. Sürekli oluşum eğilimindedir. Temizlenmediği takdirde tükürüğün etkisiyle 2. Gününden itibaren çökelerek diş taşı oluşturabilir.

Mikrobiyal Diş Plağının Belirtileri Nelerdir?

Mikrobiyal Diş plağı zararlı mikroorganizma içeriğinden dolayı diş üzerinde tabaka şeklinde birikerek diş ve diş etlerinde çürük ve enfeksiyon oluşturur. Bunlara bağlı olarak da birçok belirtileri çıkar. Bunlar:

• Ağız kokusu
• Estetik sıkıntılar
• Dişlerde hassasiyet ve ağrı
• Kötü tat
• Diş etinde kanama
• Diş etlerinde ağrı

Mikrobiyal Diş Plağının Neden Oluşur?

Mikrobiyal Diş plağının en önemli sebebi yetersiz ağız hijyenidir. Diğer faktörler doğrudan dental plak oluşumuna sebebiyet vermez. Ağız hijyeninin sağlanmasını zorlaştırarak plak birikimini arttırma eğilimi vardır. Bunlar:

• Çapraşık dişler
• Diş temas noktaları
• Azı dişlerinin çiğneme yüzeyleri
• Yarı ve tam gömülü yirmi yaş dişleri
• Tükürüğün az üretilmesi: Tükürük dental plağın varlığı için önemlidir. Tükürüğün miktarı ağızda bir nevi mekanik yıkama yaparak dental plak oluşumunu engeller lakin az üretilmesinde bu durum epeyce azalır.
• Tükürüğün özelliği: Tükürük içerisinde bazik maddeler ve mikroorganizmaları yok edecek enzimler içermektedir. Bazik maddeler mikroorganizmaların ürettiği asidi bitirerek zararlı etkenlerden korurken enzimleri ise direk bakterileri yok etmekte görevlidir. Lakin bu özellikleri yetersiz ise tükürüğün mikrobiyal dental plağın çok fazla oluşmasına ve etkisinin daha zararlı olması durumu söz konusudur.
• Yetersiz dudak ve dil hareketleri
• Diş çürükleri
• Diş eti hastalıkları
• Ağız içi piercing
• Ağız içi kemik çıkıntıları
• Diş Teli
• Diş protezleri
• Bol karbonhidratlı ve asidik besinler tüketimi
• Sigara 
• Yaş
• Ağız florası
• Genetik

Mikrobiyal Diş Plağı Teşhisi 

Dental plak teşhisinde ilk olarak gözle muayenedir. Diş eti cebi üzerindeki plak oluşumları yeteri kadar birikmiş ise sarı renkte şerit şeklinde görülebilir. Diş eti cebi içerisindeki ve az birikmiş dental plak varlığında hekim periodontal sond denilen bir el aleti ile diş ve diş etlerini muayene eder. Hekim periodontal sondu diş eti cebi içerisinde nazikçe gezdirerek periodontal sond üzerine biriken dental plak durumunu bakılır.

Mikrobiyal diş plağı teşhisinde kullanılan birçok indeks vardır. Diş hekimi bu indeks yardımıyla mevcut olan plak durumunu sınıflandırarak hastanın tedavi planlamasını şekillendirir. Rutin muayenede “Plak İndeksi” (Löe, Sillness) kullanılır. Bu indeksle dişler mevcut dental plak miktarına göre 0-3 arasında puanlanır:

• 0 – diş eti bölgesinde plak mevcut değildir.
• 1 – diş eti kenarında ve dişte hafif plak
• 2 – diş eti cebinde ve diş eti üzerinde ile diş üzerinde gözle görülebilen plak
• 3 – diş eti cebinde ve diş eti ile diş üzerinde çok fazla plak 

Diğer bir teşhis yöntemi Dental plağı boyama yöntemidir. Hekim bir tableti hastaya vererek eriyene kadar ağzında gezdirmesini ister ve eriyince hasta ağzını suyla çalkalar. Hastanın dişlerinde plak bulunan bölgeler kırmızı- mavi renkte gözlenir.

Mikrobiyal Diş Plağı Tedavisi 

Mikrobiyal diş plağı tedavisi çok basittir. Hasta düzenli olarak günde en az 2 kere dişlerini fırçalayarak diş üzerindeki dental plağı giderebilmektedir. Gideremediği bölgelerde özellikle çapraşık dişler ve diş eti ceplerinde plak birikimi devam ederek diş taşı oluşumu ile çürük ve diş eti iltihabı yapabilir. Bu durumlarda hekim tarafından profesyonel diş temizliği yapılmalıdır. Hekim kretuar denilen el aleti ile diş eti cebi içerisindeki ve hastanın dental plağı temizleyemediği bölgeleri temizler. Diş etinde yoğun enfeksiyon olmadığı durumlarda bu tedavi ağrısız bir işlemdir.

Mikrobiyal Diş Plağı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Dental plak diş üzerinden temizlenmediği taktirde daha da birikerek öncelikle diş etinde enfeksiyon oluşturur. Buna gingivitis -diş eti iltihabı- denir. Diş etinde kanama, şişlik, kızarıklık ve ağrı olur. Tedavi edilmeyip daha da ilerlediği taktirde diş destek doku iltihaplarına – periodontitis- dönüşebilir. Bu yüzden de hasta da kemik ve diş kaybına kadar gidebilecek ağır durumlar söz konusudur.

Dental plak diş üzerinde farklı noktalarda birikebilir. Temizlenmesi zor alanlar ve girintili alanlarda diş üzerinde dental plak içerisindeki bakteriler asit üreterek dişlerde çürük oluşturur. Bu bölgeler; azı dişlerinin çiğneme yüzeyleri, dişlerin temiz noktaları ve ön dişlerin arka kısmındaki çukurcuklardır. Dişler çürüyerek ağrı, hassasiyet, enfeksiyon gibi bulgular ortaya çıkabileceği gibi tedavi edilmediği taktirde diş kanal tedavisi yapılacak kadar ileri bir çürük hatta diş çekimine kadar gidebilmektedir.

Mikrobiyal dental plak dişlerde 2 gün kalsa bile ağız kokusu yapabilmektedir. Kötü tat ile iştahsızlığa sebebiyet verebilmektedir. Hastalarda ön dişlerde birikerek sarı renkte gözükebilir ve estetik sıkıntılara yol açabilir.

Mikrobiyal diş plağından kaynaklı diş ve diş eti enfeksiyonları sistemik olarak sıkıntılı olan kişilerde etkisi daha fazladır. Kalp ve diyabet hastalarında etkisini en çok göstermektedir. İnfektif endokardit hastalarında kronik enfeksiyona sebebiyet vererek ölümcül sonuçlar doğurabilmektedir.

Mikrobiyal Diş Plağına Neler İyi Gelir?

Dental plak için en iyi yapabileceğiniz şey dişlerinizi günde en az 2 kere fırçalamaktır. Alkolsüz ağız gargaları kullanılabilir hatta evde tuzlu su ile gargara yapabilirsiniz. Elektrikli dış fırçaları da kullanabilirsiniz. El becereniz yeteri kadar iyi değil ve diş fırçalama alışkanlığınız yoksa elektrikli diş fırçaları kullanmak sizlere çok yardımcı olacaktır. Diş ipi kullanmakta dişlerinizin ara yüzlerindeki dental plağın kaldırılmasında çok etkilidir.

Çapraşık olan dişlerinizi ortodontik tedavi veya diş protezi yaptırarak düzelttirebilirsiniz. Bu sayede daha düzgün bir diş dizimi ile bu çapraşıklardan doğan problemlerin önüne geçebilirsiniz.

Normalde diş minesi kusursuz bir pürüzlülüğe sahiptir lakin asitli beslenme ve dişlere gelen kuvvetlerle diş minesi pürüzlülüğünü kaybedebilmektedir. Bu durumda gıda artıkları ile mikroorganizmalar dişlere tutunması çok kolay olmaktadır ve dişlerinizi fırçaladıktan sonra hala bu yerlerde dental plak kalmaktadır. Hekiminiz rutin kontrollerde cila -polisaj- işlemi ile tekrardan pürüzsüzlüğüne kavuşturabilir. Bu sayede dental plağın dişe tutulumu azaltılabilir.

Hastalarda dental plak boyalarını alabilmektedir. Evde kullanım ile dişlerinizde plak olan bölgeler kırmızı-mavi renkte gözükerek diş fırçalamanıza rehber olur.

Dişlerinizi çürüklere karşı korumak içinde doktorunuz tarafından dişlerinize flor vernikleri uygulayarak diş minesini güçlendirebilirsiniz ve bu sayede dental plak bakterileri dişlerinize yapışması zorlaşır.

Diş çürüklerinizi hekim restore ederken flor salınımı olan materyaller kullanarak restorasyon üzerine plak tutulumunu azaltabilir.

Beslenme düzeni de çok önemlidir. Karbonhidratlı beslenme mikrobiyal dental plak için çok önemlidir. Karbonhidratlı beslenmenizi azaltabilirsiniz.

Yanak, dil ve dudak hareketleri de bir nevi mekanik temizliktir. Bu hareketler dişler üzerindeki dental plağı kısmen kaldırabilir.

Evde şekersiz, flor içerikli sakızlar çiğneyerek hem antibakteriyel etki hem de dişler üzerinde kısmen mekanik bir temizlik yapabilirsiniz. 

Mikrobiyal Diş Plağına Neler İyi Gelmez?

Dental plak için en önemli faktör ağız hijyenidir. Bunun sağlanamaması direk plak oluşumu arttırır. Diş fırçalamamak en büyük zarardır.

Asitli gıdalar ve karbonhidrat tüketimi plak için besin kaynağıdır. Bu gıdaların aşırı tüketimi plak miktarını ve zararını arttıracaktır. Sigara da bu etkileri kuvvetlendirecektir. 

Hamilelikte Mikrobiyal Diş Plağı 

Gebelikte de dental plak oluşumu söz konusudur lakin bu mikrobiyal dental plaktan kaynaklı diş ve diş eti enfeksiyonları gebelerin hormonal değişikliğinden dolayı çok fazla bir yanıt verecektir. Bu yanıtla dolaylı yoldan protoglandin üretimini arttırarak erken doğum, düşük doğum ağırlıklarına sebebiyet olabilir. Gebeler bu dönemde ağız bakımlarına özen göstermelidirler. Dişlerini günde en az 2 kere fırçalanmaları lazımdır.

Çocuklarda Mikrobiyal Diş Plağı

Çocuklar yaşlarından dolayı diş fırçalamak onlar için zor bir alışkanlıktır ve bu yaşlarda şeker ve asitli gıdalar tüketimi fazla olduğundan dental plağın zararları epey artmaktadır. Erken çocukluk çağı çürüklerine sebebiyet vererek çok erken yaşlarda diş kayıpları görülebilir.

Çocukları diş fırçalamaya alıştırmak için çilekli diş macunları kullanılabilir ve el becerileri zayıf olduğundan elektrikli diş fırçaları kullanılabilir. Bu sayede çocuk diş fırçalama alışkanlığı da kazanabilir.

Mikrobiyal Diş Plağı Varlığında Hangi Doktora Gidilir?

Mikrobiyal diş plağı -dental plak- varlığında hasta diş eti hastalıkları uzmanı periodontist veya pratisyen diş hekimine gidebilir. Hastalar düzenli olarak 6 ayda bir rutin kontrol olarak hekimine başvurabilirler. Dental plağın temizlenmesi hastalar açısından kolay olduğundan rutin kontroller yeterlidir.