Diskalkuli

Diskalkuli Nedir?

Kişilerde öğrenme güçlüğüne sebep olan çeşitli nörolojik sorunlar vardır. Latince ‘kötü sayma’ anlamına gelen diskalkuli, kişinin matematik becerisini ilgilendiren öğrenme güçlüğüdür. Diskalkuli durumunda okuma, yazma ve benzeri dilsel beceriler etkilenmemektedir. Diskalkuli durumundan muzdarip kişilerin genetik akrabalarında diskalkuli görülme sıklığı artmış olsa da diskalkuli ile ilişkili herhangi bir gen tanımlanamamıştır. 

Diskalkuliden muzdarip kişi, matematik işlemlerini kavramakta zorlanmaktadır. Ancak uygun eğitimle matematik öğrenmesi mümkündür. İlkokul sıralarında matematik derslerinde güçlük yaşayan öğrencilerin büyük bir kısmının diskalkuliden muzdarip olduğu düşünülmektedir. Diskalkulinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı almış kişilerde görülme sıklığı artmaktadır. Diskalkuli durumunda kişinin zekası düşük değildir. Matematiğin görselleştirilerek anlatılması konuları kavramasına yardımcı olabilir. 

Diskalküli durumu kişinin yalnızca eğitim hayatına etki etmez. Matematiği anlayamayan çocuklar skor tutulan oyunlardan uzak durmakta, arkadaşlarından soyutlanabilmektedir. Diskalkuli yaşayan kişilere matematik öğretmek için tasarlanan çeşitli oyunlarla bunun üstesinden gelinebilir. Ayrıca öğrenciler matematik derslerinde anksiyete yaşayabilmektedirler. Öğretmenlerin, öğrencilerinin diskalkuli yaşadığı ile ilgili bilgi sahibi olması ve duruma uygun davranması ile anksiyetenin önüne geçmek mümkün olmaktadır. 

Diskalkuli Belirtileri Nelerdir?

Diskalkuli durumundan muzdarip kişiler, genellikle ilkokul sıralarında, diğer derslerinde herhangi bir sorun yokken matematikten zayıf almaya başlarlar. Çok temel matematiksel işlemlerin sonucunu öngörmek diskalkuli durumunda mümkün olmamaktadır. Örneğin bir oyun sırasında atılan iki zarın toplamda kaç ifade ettiğini göremez, parmaklarını sayarak işlem yaparlar. 

Diskalkulide sık rastlanan belirtiler şu şekildedir:

• Mesafe tahminlerinin gerçeğe uygunsuz olması. Örneğin ‘Tavan, zeminden yaklaşık kaç metre yüksektedir?’ sorusuna akla yatkın cevaplar verilememesi.
• Dört işlemin anlamlandırılması ve uygulanması gerektiğinde uygun işlemin seçilmesinde sorunlar
• Matematik sınavlarında başarısızlık
• Matematik derslerine katılmada isteksizlik
• Rakamlarla onlara karşılık gelen sözcüklerin bağlantısını kurmada yaşanan zorluklar. Diskalkuli durumunda kişi ‘1’ rakamını okumakta ve ‘bir’ olarak harflerle yazmakta zorlanacaktır.
• Kesirlerin anlaşılmasında zorluklar. Büyük sayıları küçük sayılara bölebilen çocuklar, 1/3 gibi kesirleri gördüklerinde bunu anlamlandırmak yerine yanlış yazıldığını düşünmeye meyilli olurlar.
• Tablo ve grafikleri anlamlandırmada zorluklar. Sütun ve satırların belirttiklerini anlamada kafa karışıklığı
• Para saymada ve para üstü hesaplamada zorluklar
• Saat okumada zorluklar
• Posta kodları, telefonlar gibi sayıları hatırlamakta zorluklar, düşük sayısal hafıza
• Sayıların birbirine göre büyük/küçük olma durumunu belirlemekte zorlanma, sayıları sıralayamama
• Matematiksel işlemlerin zihinden yapılamaması, en basit işlemlerin cevapları için kağıda yazılmasının gerekmesi

Diskalkuli Nedenleri Nelerdir?

Diskalkülinin sebebi net olarak ortaya konabilmiş değildir. Ancak diskalkuli sorunu yaşayan öğrencilerin ortak özelliklerinden yararlanılarak yürütülen çeşitli tahminler bulunmaktadır. Bu durumların diskalkuliye katkısı olduğu düşünülmekle birlikte bu katkının ne ölçüde olduğu bilinmemektedir. 

Kalıtım: Diskalkuli sorunu yaşayan kişilerin genetik akrabalarında diskalkuli görülme sıklığı, toplumda beklenen diskalkuli görülme sıklığının üstünde bulunmaktadır. Bu sebeple diskalkulinin genetik temeli olduğu düşünülmektedir. Ancak diskalkuli ile ilişkilendirilebilecek bir gen bulunamamıştır.

Beyin Gelişimi: Diskalkuli sorunu yaşayan ve yaşamayan kişiler üzerinde yapılan incelemelerde, diskalkuliden muzdarip kişilerin beyin bağlantılarının bu sorunu yaşamayanlardan farklı olduğu gözlenmiştir. Beyin gelişiminin kalıtsal olmayan boyutlarının bu bağlantı değişikliğini yaratması durumunda beynin gelişimi sırasında uygulanabilecek yöntemler ile bağlantıların farklı kurulması mümkün olabilir.

Diskalkuli, başladığı zamana göre iki farklı başlık altında incelenebilir. Doğuştan diskalkuli, kişilerin doğuştan gelen sebeplerle matematik öğrenme güçlükleri çekmesi durumudur. Kişilerde inme gibi sebeplerle beyin hasarları görüldüğünde, daha önce matematik öğrenme güçlüğü yaşamamış kişilerin matematiği anlama kapasitelerinin düştüğü gözlenmiştir. Buna edinilmiş diskalkuli denmektedir. Edinilmiş diskalküli bazen kalıcı olabilmekteyken bazı durumlarda bir süre sonra kişinin matematik becerileri normale dönebilmektedir. 

Diskalkuli Teşhisi

Her yaştan bireye diskalkuli değerlendirmesinin yapılması mümkün olmaktadır. Diskalkulinin tıbbi teşhisi bu değerlendirmeyle mümkün olabilir. Yetişkinler ve çocuklar için farklı diskalkuli testleri kullanılmaktadır. Bazı testlerde diskalkuli ile birlikte disleksi (okuma güçlüğü) gibi diğer öğrenme güçlükleri de değerlendirilmektedir. Bu testler kişinin yalnızca zayıflıklarını değil, güçlü yanlarını da ortaya çıkarabilmektedir. Diskalkuli ayırıcı testleri sonucu matematik öğrenme güçlüğü tanısı alan kişiler, kurumlar tarafından çeşitli yardımlar görebilmektedir. Diskalkuli yaşayan öğrencilerin sınavları özel olarak ayarlanabilmekte, sınavlar için ek süre tanınabilmekte veya sınavlarda hesap makinesi kullanmalarına izin verilebilmektedir. 

Diskalkulinin teşhisi için uygulanan testler kişinin aşağıdaki yeteneklerini ölçmektedir:

Hesaplama Becerisi: Matematik işlemlerinin yapılmasında zorluk çekilmesi diskalkuli teşhisinde yardımcı olmaktadır. Küçük çocuklar basit toplama ve çıkarma işlemlerinde sıkıntı yaşarken daha büyükler, kesirler gibi konularda takılabilir.

Hesaplama Hızı: Matematiksel hesapların hızlı yapılamaması ve basit matematiksel işlemlerin sonuçlarının hatırlanamaması diskalkuli belirtilerindendir. Çarpım tablosunun ezberlenmesinde yaşanan zorluklar matematiksel işlemlerin çözülmesi sırasında görülen bu yavaşlamalara sebep olabilir. Diskalkulisi olan çocuklarda ilk ortaya çıkan belirtilerden biridir.

Akıldan Hesaplama Becerisi: Çoğu öğrencinin aklından hesaplayabileceği matematik sorularının kağıt kalem kullanılmadan gerçekleştirilememesi diskalküliye işaret edebilir. Bu durum hem işlemin yapılmasında yaşanan zorluklardan, hem de işlemin bir kısmı yapılırken diğer kısmının unutulmasından kaynaklanabilir.

Nicel Akıl Yürütme: Sözel olarak ifade edilen matematik sorularının sayısal işlemlerle ifade edilmesi diskalkuli durumunda gerçekleştirilemeyebilir. Çünkü diskalkuliden muzdarip kişiler sayısal ‘5’ ile sözel ‘beş’in aynı kavram olduğunu algılamada güçlük çeker. ‘3+5’ İşlemini yapabilen bir kişi ‘Üç elmam varken beş tane daha alırsam kaç elmam olur?’ şeklindeki bir soruya cevap veremeyebilir.

Diskalkuli Tedavisi

Diskalküli teşhis edilen kişilerin uygun uzman desteğinden yararlanmaları ve matematiksel gelişimlerinin öğretmen ve velilerince desteklenmesi, bireyin gelişimine katkı sağlamaktadır. Diskalkuli sorunu yaşayan çocuklara farklı yaklaşımlar uygulanarak matematik öğretilmesi mümkün olmaktadır. Bu öğretimde en önemli yöntem görselleştirmedir. Diskalkulide kişiler sayıyla ‘5’ ile yazıyla ‘beş’i ayırt etmede sıkıntı yaşamaktadırlar. Kişilere matematik anlatımı sırasında sözel ifadeler kullanmak yerine matematik sorularının görselleştirilmesi, öğrenimi kolaylaştırabilir. 

Diskalkuli teşhis ve tedavisinde uzman desteği önemlidir. Bu durumu yaşayan kişilerin matematiğe çaba harcamadıkları veya öğrenme istekleri olmadığı için öğrenemedikleri düşünülerek bu kişiler matematik çalışmalarına zorlanmamalıdır. Uygun olmayan yöntemlerle matematik çalıştıkları durumda başarısızlıkla karşılaşmaları öğrencilerin matematikten uzaklaşmasına, matematiksel işlem gerektiren oyunlardan bile uzak durmalarına sebep olabilir. 

Bu kişiler yalnızca akademik olarak değil, gündelik hayatta da sıkıntı çekmekte, kaygı bozuklukları yaşamaya eğilimli olmaktadırlar. Para üstü verme gibi basit işlemler bile diskalkuli yaşayan kişiler için büyük zorluklar olabilmektedir. 

Matematik öğrenme güçlüğü yaşayan kişiler, çeşitli yaklaşımlardan yararlanarak matematik öğrenme becerilerini geliştirebilirler. 

Bu yaklaşımlar:

• Diskalkuli yaşayan kişilere özel olarak hazırlanmış öğrenim planları
• Matematik öğretici oyunlar
  
• Dikkat Oyunları
  
• Hafıza Oyunları
  
• Diğer öğrencilerden daha uzun matematik çalışma saatleri olabilmektedir.

Diskalkuli Tedavi Edilmezse

Diskalkuli sorunu yaşayan öğrencilerin çoğuna teşhis konamadığı düşünülmektedir. Bu durumda çocuklar yalan söyledikleri, çalışmadıkları, özen göstermedikleri ve bu sebeple matematik dersinde zayıf oldukları şeklinde suçlamalarla karşı karşıya kalabilmektedir. 

Diskalkulinin teşhis edilemediği ve öğrenme güçlüğü yaşayan bireye uygun yaklaşımın sağlanamadığı durumlarda bireyin ailesiyle, öğretmenleriyle, okul ve ileriki hayatında iş arkadaşlarıyla ilişkisi sıkıntılı olabilmektedir. Bu durum kişilerde kaygı bozuklukları ve depresyona sebebiyet verebilmektedir. 

Diskalkuliden muzdarip kişilere yalnızca matematik öğrenimlerine yardımcı olmak için değil, hayatları boyunca uygun desteği görebilmeleri ve çevreleri tarafından anlaşılmaları için teşhis koymak ve uygun yönlendirmeleri yapmak önemlidir. Diskalkulinin anlaşılamadığı durumlarda öğrenciler maalesef öğrenimden ve çevrelerinden soğuyarak akademik hayattan kaybedilmektedir.

Diskalkuliye Ne İyi Gelir?

Diskalküliden muzdarip kişiler, matematiğin görselleştirilerek anlatılması durumunda matematikte göreceli başarılar elde edebilmektedirler. Bu sebeple matematik anlatımlarının özelleştirilmesi öğrencilerin akademik başarılarını artırmaya yardımcı olur. Diskalkuli durumunda kişinin desteklenmesi temel matematik becerilerini geliştirmek için teşvik edilmesi olumlu sonuçlar vermektedir. Diskalkuli yaşadığından şüphelenilen kişiler için uygun uzman desteği sağlanmalıdır. 

Çocukların matematikte başarısız olmalarına sebep olan pek çok bedensel hastalık bulunmaktadır. Bunlar diskalkuli ve disleksi (okuma güçlüğü) gibi nörolojik durumlar olabilirken görme bozuklukları ve işitme sorunları gibi duyularla ilgili hastalıklar da olabilmektedir. Derslerinde başarısızlık yaşayan öğrencilerin uygun şekilde değerlendirilmesi ve başarısızlıklarının sebebinin anlaşılması, bu durumun çözülmesinin ilk adımıdır. Diskalkuli ve disleksi gibi durumlar bir kişinin akademik başarısının önünde kesin engeller değildir. 

Bu durumları uygun şekilde idare edebilen ve akademik başarı kazanan pek çok öğrenci bulunmaktadır. Diskalkuli yaşayan kişilere uygun yaklaşım toplumun çok faydalı bireyler kazanmasını sağlayabilir.

Diskalkuliye Ne İyi Gelmez?

Diskalkuli durumunun teşhis edilememesi ve kişinin yeterli çabayı göstermemekle suçlanması, matematik derslerinde yanlışlarının sınıf ortamında alaya alınması kişinin matematikten uzaklaşmasına ve sosyal fobi geliştirmesine sebep olabilir. Diskalkuli yaşayan kişiler uygun yardımla günlük hayatta gerekli olan matematiksel hesaplamaları yapabilmektedir. 

Diskalkuli sorunu yaşayan bir kişinin matematiğinin geliştirilmesi için çaba harcanmaması durumunda kişi para üstü hesaplama gibi günlük hayatta gerekli olabilecek basit işlemleri yapamaz ve çeşitli zorluklar yaşaması daha muhtemel olur. Diskalkuli yaşamayan öğrenciler için bile zor bir ders olabilen matematiğin diskalkulisi olan bir öğrenci için daha da zor olabileceği unutulmamalı ve kısa vadede görülen başarısızlıklar karşısında yılgınlığa düşülmemelidir. Diskalkulisi olan bireyler ortalamadan daha çok ve kendi nörolojik durumlarına uygun eğitimlerle akademik başarı kazanabilmektedirler.

Diskalkuli için Hangi Doktora Gidilir?

Eğitim uzmanları, fizyologlar ve nörofizyologlar diskalküli ile ilgilenen uzmanlardır. Öğrenme güçlükleri ile karşılaşıldığında çocuğun görme ve işitme durumu kontrol edilmeli, kafasını meşgul edebilecek sorunları olup olmadığı araştırılmalıdır. Bunlara rastlanmaması halinde diskalküliden şüphelenilerek öğretmenler ve velinin ortak olarak kararlaştırdığı bir uzmanın sürece dahil edilmesi gerekmektedir.