Rektal Muayene

Rektal Muayene Nedir?

Rektal muayene, genel cerrahi doktorları tarafından hastanın makat bölgesi ve rektumunun (kalın bağırsağın son kısmı) incelemesi ve bu bölgedeki hastalıkları teşhis etmesi adına yapılan bir muayene şeklidir.

Rektal muayene yapılmasının birçok nedeni ve faydası vardır. En yaygın olarak kullanıldığı durum, erkeklerin prostat bezinin sağlık durumunu kontrol etmektir. Bu bölgedeki hastalıkların teşhisinde uygulanan en kolay ve en hızlı yöntem rektal muayenedir. Birkaç dakika içerisinde bölgedeki hastalıklı dokular, tümörler ve enfeksiyon gibi istenmeyen durumların varlığı belirlenebilir. Ayrıca prostat kanseri ve prostat bezinin kanser gibi nedenlere bağlı olmadan büyüme durumu yani iyi huylu prostat hiperplazisi de bu yöntemle teşhis edilebilmektedir.

Rektal Muayene Nasıl Yapılır?

Rektal muayene “rektal tuşe” yani makat bölgesinin parmakla kontrolü ile başlayan ve içerisine dijital rektal muayenenin de girdiği, sağlık kurumlarında uzman doktorlar tarafından yapılan bir muayenedir.

• İşlem başlamadan önce doktor hastanın soyunmasını ve hasta önlüğü giymesini istemektedir.
• Hastanın masaya uzanması, masa üzerinde secde pozisyonunda çömelmesi veya sırtüstü yatarak jinekolojik pozisyonda bacaklarını 2 yana açık şekilde havada olması istenebilir.
• Doktor muayene eldivenlerini giyerek hem hastanın makat bölgesine hem de muayenede kullanacağı parmağına kayganlaştırıcı bir merhem sürer. 
• Daha sonra kayganlaştırıcı merhem sürdüğü parmağı ile yavaş bir şekilde anüsten içeri girer. Bu aşamada doktor hastadan rahatlamasını ve kendisini kasmamanızı isteyecektir.
• Makat içerisinde muayene başladığında doktor parmağı ile rektumu incelemeye başlar. Bu işlem ortalama birkaç dakika sürmektedir. Doktor, işlem sırasında alt karın kısmına ve rektuma bir miktar baskı uygulayabilir.
• Rektal muayene sırasında herhangi bir sorun ve rahatsızlıkla karşılaşılmaz ise işlem bu aşamada sonlanacaktır. Anormallik sezilir ise işlem biraz daha uzayabilir ve ek tetkikler gerekebilir.
• Doktorun bölgede parmağıyla incelediği ilk durumlar, prostat hassasiyeti, prostat büyümesi, anal fissürler (makat bölgesinde şişlik, yırtık ve çatlak), hemoroid (basur), rektal tümörler ve bölgede kandır. Hastada anormalliklere rastlanır ve de teşhis koyulur ise gerekli tedavi işlemleri başlatılmaktadır. El ile teşhis edilemeyen rahatsızlıklarda dijital rektal muayene yöntemi kullanılarak daha net bilgiler toplanmaktadır.
• Bu aşamada hastadan daha fazla test yapılması istenecektir. Bu testler kolonoskopi, rektoskopi veya ilgili bölgeden alınacak patolojik kitle ile biyopsi olmaktadır. Sorunun tespiti için diğer yollara başvurularak net ve doğu tanı koyulur.
• Muayene bitiminde her şey yolunda ise hasta üstünü giyer ve eve gönderilir. Yatılı bir tedavi değildir ve anestezi eşliğinde yapılmamaktadır.

Rektal Muayene Neden Yapılır?

Rektal muayene yapılma nedenlerinin en başında hastanın bu bölge ile ilgili sorunları gelmektedir. Bu bölgede hissedilen ağrılar, kanamalar, akıntı veya kötü koku durumları farklı hastalıkların habercisi olabileceği için rektal muayene yapılması gerekir.

Rektal muayene yapılmasının başlıca nedenleri şu şekildedir;

• Rektal tümörleri teşhis etmek
• Prostat büyümesini, prostat tümörlerini ve bölgedeki enfeksiyonları inceleyebilmek
• Kolon kanseri (bağırsak iç yüzeyindeki kanserler) incelemesi yapabilmek
• Gastrointestinal kanamaları (sindirim sistemindeki ağızdan anüse giden yol) inceleyebilmek
• Dışkıda gizli kan ihtimalini inceleyebilmek
• Hemoroid (basur) varlığı ya da varsa derecesini değerlendirebilmek
• Rektal kanamanın nedenlerini öğrenebilmek
• Akıntı ve kokunun nedenlerini öğrenebilmek
• Vajina ve rektum arasındaki boşluğu kontrol edebilmek
• Anal fissürleri (makat bölgesindeki yırtık, çatlak şişlik) inceleyebilmek

Kolon kanseri durumunu incelemek tek başına rektal muayene ile mümkün olmayabilir. Sadece alt kolon yani bağırsağın son bölümlerinde oluşabilecek kolon kanserini teşhis etmek mümkündür. Bağırsak 1,5 metre boyutundadır ve elle inceleme mümkün olmayacağı için alt kolonu inceleme sırasında bir kanser belirtisine rastlanılmaması kolon kanseri olmadığı anlamına gelmemektedir. Rektal muayene ile gaita (dışkı) alınarak incelenir ve gaitada kan varsa bu da kolon kanseri habercisi olabilmektedir.

Kadınlarda Rektal Muayene

Rektal muayene hem erkeklerde hem de kadınlarda rutin olarak yapılabilen fiziksel bir kontrol muayenesidir. Kadınlarda daha çok jinekolojik muayene olarak geçmektedir. Cinsel hayatı başlamış kişiler ile cinsel hayata başlamamış kişilerin rektal muayene işlemleri farklı olarak yapılmaktadır.

Kadınlarda rektal muayene sırasında doktor rektum ile vajina arasındaki boşluğu her türlü anormalliğe karşı incelemektedir. Rektal muayene işlemleri genel olarak ağrılı bir işlem olarak sayılmamaktadır fakat basur veya anal fissür sorunları olan hastalarda küçük çaplı kanama meydana gelebilmektedir.

Daha önce jinekolojik kontrol yaptırmayan kişiler, ilk kez karşılaştıkları bu durum karşısında korku, panik ve stres duygularına bürünebilirler. Bu durum, hastanın kendini sıkmasını ve işlemin ağrılı geçmesine sebep olmaktadır. Kontrol esnasında tedirginliğini aşan kişilerde ağrı, sızı ve korkulacak bir durum yaşanmaz. Muayenenin doktor ve hasta açısından kolay şekilde gerçekleştirebilmesi için bu korkuların aşılması gereklidir.

Muayene ile ilgili korkuları ve çekinmeleri olan hastalara doktor muayene hakkında telkinler vererek hastanın rahatlamasını sağlamaktadır. Cinsel hayatı başlamamış genç kızlara kızlık zarı olarak da bilinen “hymen” bozulmalarına sebebiyet vermemek için sadece dıştan incelemeler yapılır.

Doğum yapmış veya aktif cinsel hayatı bulunan kadınlarda yapılan rektal muayene esnasında aşağıdaki bölgeler incelenmektedir:

• Anüs
• Klitoris
• Vajina iç ve dış dudağı
• Vajina girişi
• Rahim ağzı
• Rektum
• Mesane

Kadınlarda Rektal Muayene Aşamaları

Kadınlarda rektal muayene sırasında ilk olarak dış genitaller üzerinden gözle inceleme yapılır. Genital bölge üzerinde siğil, ülser, renk değişikliği, enfeksiyon ve diğer lezyonlar hakkında ön bilgi sahibi olunur. Daha sonra spekulum adı verilen tek kullanımlık muayene aracı ile rahim ağzı ve vajen bölgesi incelenir. Bu esnada rahim ağzında yara, polip varlığı, enfeksiyon ve vajinal akıntı kontrolü gerçekleştirilir.

İnceleme sırasında hastalık ve oluşumlardan şüphe duyuluyor ise HPV, vajinal kültür ve smear örnekleri alınabilir. Bu testler, hastaya ağrı ve sızı hissettirmeden alınan örnekler ile yapılmaktadır.

Kadınlarda rektal muayene sonrasında gerekli görülmesi halinde diğer görüntüleme ve test tekniklerinden yararlanılabilir.