Wells Skoru nedir?

Wells Skoru pulmoner emboli ile ilgili önemli bir olasılık değerlendirme sistemidir. Wells Skoru ile birlikte Geneva Skoru da hastanelerin acil servislerinde pulmoner emboli riskine ilişkin bir bilgi toplama süreci sunar. Pulmoner emboli, akciğer atar damarlarından birinin ani bir şekilde tıkanması sonucu oluşur. Bu tıkanıklık, bireylerde felç ve hatta ölüm gibi sonuçlara yol açabilir.

Wells Skoru genel olarak kan pıhtısı oluşması durumunu ifade eden DVT açısından da önemli bir risk ihtimali değerlendiricisidir. Wells Skoru ve Geneva Skoru birlikte hesaplanarak DVT ihtimaline karşı da bir değerlendirme süreci başlatılabilmektedir. “Derin Ven Trombozu” olarak adlandırılan bu hastalık genel olarak vücudun herhangi bir yerinde meydana gelen kan pıhtısıdır. Kan pıhtısı oluşumu damar içinde kanın katı bir hâlde bulunmasıdır.

Dolaşım sistemi aracılığıyla vücudun bir noktasından başka bir noktasına taşınma ihtimali bulunur. Kan pıhtısı akciğere ulaştığında ise pulmoner emboli olarak adlandırılır ve bu durum hasta için hayati tehlikeye yol açar.

Derin Ven Trombozu, yani vücudun herhangi bir yerindeki damarda meydana gelen pıhtıya genellikle alt bacak bölgesi kaynaklık eder. Wells Skoru da vücutta DVT oluşup oluşmadığına dair bir ön bilgilendirme sistemidir. Değerlendirme aşamasından sonra hastanın sağlık durumu hakkında yorumlamalar yapabilmek mümkündür. Böylelikle ek tahliller ve tıbbi görüntüleme tekniklerinden yardım almak için başka bir süreç başlatılabilmektedir.

Pulmoner Emboli

Pulmoner embolide, akciğer atardamarının tıkanmasına yol açan durum genellikle bacaktaki toplardamardan taşınan bir kan pıhtısıdır. Halk dilinde “akciğere pıhtı atması” olarak da bilinen pulmoner emboli, tanısı bazı durumlarda güçleşebilen ancak önlenebilen bir hastalıktır. Hastanede müşahede altında bulunan hastalarda ani ölüm oranlarının %10’unu pulmoner emboli oluşturmaktadır.  

Pulmoner Emboli Belirtileri

Pulmoner emboli sırasında meydana gelen semptomlar arasında en sık görülenleri ani bir biçimde baş gösteren nefes darlığı, göğse saplanan ağrı, kalp çarpıntısı, ciltte morarmalar, kan tükürülmesi ve bacaklarda şişliktir. Akciğerdeki atardamarın tıkanıklığının şiddetine göre dolaşımın aksaması durumunda kan basıncı düşebilir ve hasta şoka girebilir. Fakat bu düşük bir ihtimaldir.

Pulmoner emboli riskini artıran bazı durumlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• İleri yaş,
• Nefrotik sendrom,
• Kalp yetmezliği,
• Kalp krizi geçirmek,
• İnme,
• Kemoterapi almak,
• Uzun süren yatak istirahatleri, 
• Dört saati aşkın seyahatler, 
• Yakın zamanda büyük bir operasyon geçirmiş olmak, 
• Travmalar, 
• Hamilelik, 
• Kanser, 
• Kalp yetmezliği,
• Obezite, 
• Doğum kontrol ilacı ya da hormon ilaçları kullanımlarıdır. 

Wells Skoru Hesaplanması

Wells Skoru klinik tablonun seyrine göre değişiklik gösterebilir. Dolayısıyla hastada emboli oluşumunun şiddeti, sayısı, meydana geldiği vücut bölgeleri, yaş ve kalp damar hastalıkları var olma durumları değerlendirme sürecinin önemli faktörleridir. Pulmoner emboli ihtimali ile gözlemlenen hastaların çoğunda genel olarak nefes darlığı ve göğüste ağrı semptomlarından en az biri meydana gelmiş durumdadır. Ancak bunlar pulmoner emboli ihtimalinin değerlendirilmesi için spesifik semptomlar olmadıkları için bazen hastalık göz ardı edilebilmektedir. Bu yüzden Wells Skoru ve Geneva Skoru acillerde birlikte değerlendirilmekte ve emboli riskine karşı bu şekilde bir sonuca varılmaktadır.

Wells Skoru ve Geneva Skoru kriterlerine göre pulmoner emboli riski düşük olan hastaların %10’unda, orta riskli çıkan hastaların %30’unda ve yüksek riskli olarak değerlendirilen hastaların %65’inde pulmoner emboli tespit edilebilmektedir. Pulmoner emboli olarak sınıflandırılmayıp tanısı dışlanan hastaların %12’lik bir kısmında pulmoner emboli teşhisi konulmuştur.

Wells Skoru Nasıl Hesaplanır?

Wells Skoru kriterlerinin her biri farklı şekilde puanlandırılmıştır. Bu puanlama sistemi evrenseldir ve klinik araştırmalar sonucu kesinleştirilmiş çizelgelere göre belirlenmiştir. Kriterlerin hastalarda bulunup bulunmadığına bakıldıktan sonra hekimler bu kriterlerin karşılıkları olan puanları toplayarak teşhis koymaya çalışmaktadırlar.

Bazı hekimler Wells Skoru kriterlerini farklı ihtimaller doğrultusunda küçük değişikliklere uğratabilir. Bu durum hekimin hastaya özgü değerlendirme yapmasına olanak tanır.

Wells Skoru, bütün durumların göz önünde bulundurulması ile titizlikle hesaplanır. Wells Skoru’nun hesaplanmasında kullanılan kriterler ise puanlama değerlerine göre şu 7 belirti ile sıralanabilir:

1. Hastada daha önce gerçekleşmiş olan Derin Ven Trombozu (kan pıhtısı) öyküsü: 3 puan
2. Alternatif tanıların hastada yer almıyor oluşu: 3 puan
3. Taşikardi, yani kalbin dakikada 100’den fazla atıyor olması kriteri: 1,5 puan
4. Son dört haftada immobilizasyon, yani hastanın yatar durumda, uzun süren hareketsizlik: 1,5 puan
5. Daha önce geçirilmiş tromboemboli öyküsü: 1,5 puan
6. Hemoptizi, yani alt solunum yollarında meydana gelen kanamalardan ötürü kan tükürme: 1 puan
7. Malignite, yani vücutta kanserli hücre oluşumuna ilişkin konulmuş kesin teşhisin olması: 1 puan 

Wells Skoru Nasıl Yorumlanır?

Wells skoru kriterleri incelenerek hastada var olan durumlar artı olarak işaretlenir. Puanların toplamında hastanın sağlığı açısından yorum yapmak mümkündür. Wells skoru aşağıdaki şekilde yorumlanır:

• Skor toplamı 0 – 1 aralığında ise düşük olasılık,
• Skor toplamı 2 – 6 aralığında ise orta olasılık,
• Skor toplamı 7 ve üzerinde ise yüksek olasılık bulunmaktadır. 

Orta olasılıktan itibaren hastaya müdahalenin yapılması kesinleşir. Yüksek olasılığın yaşandığı durumlarda hastanın sağlık durumu risklidir ve kan pıhtısının kalıcı etki yaratmaması için acil müdahale gereklidir.