Anne Sütü Sarılığı

Anne Sütü Sarılığı Nedir?

Anne sütüne bağlı gelişen sarılık tablosuna anne sütü sarılığı adı verilmektedir. Erken tip anne sütü sarılığı ve geç tip anne sütü sarılığı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Doğumdan 7 gün sonra başladıysa geç tip anne sütü sarılığı denilirken, doğumdan 7 gün önce başlanması durumunda erken tip anne sütü sarılığı denilmektedir.

Erken Tip Anne Sütü Sarılığı

• Anne sütü ile beslenen vaktinde doğan yeni doğanların ortalama olarak %13’ ünde görülmektedir.
• Doğumdan sonraki ilk 7 gün içerisinde başlamaktadır.
• Kandaki bilirubin düzeyi genellikle 12 mg/dl’ den fazladır.
• Erken tip anne sütü sarılığının oluşmasındaki en büyük etken yetersiz anne sütü alımıdır.

Geç Tip Anne Sütü Sarılığı

• Anne sütü ile beslenen ve vaktinde doğan yeni doğanların ortalama %2’inde görülmektedir.
• Geç tip anne sütü sarılığı doğumdan 1 hafta sonra başlamaktadır.
• Kandaki bilirubin düzeyi genellikle 10 – 30 mg/dl düzeyindedir.
• Geç tipi anne sütü sarılığına, anne sütündeki birtakım enzimlerin yetersiz olması neden olabilmektedir.

Sarılık Nedir?

Hayatın ilk bir haftasında vaktinde doğan yenidoğanların ortalama %60’ında sarılık görülürken, vaktinden erken doğan prematür bebeklerin ortalama %80’ inde sarılık görülmektedir. Sarılık, genellikle yüz bölgesinde başlamaktadır. Kandaki bilirubin düzeyi arttıkça yüzde başlayan sarılık, vücudun alt bölgelerine inmektedir.

Sarılığın başlama zamanına göre ayırıcı tanısı değişmektedir. İlk 24 saatte ortaya çıkan sarılık tablosunda gizli kanama ve enfeksiyon düşünülürken, 2 ve 3. Günlerde ortaya çıkan sarılıkta ise Crigler – Najar sendromu veya fizyolojik sarılık düşünülebilmektedir. 1 haftadan sonra çıkan sarılıkta ilk tanı geç tip anne sütü sarılığı iken, tiroid hormonun eksik olması ve kistik fibroz gibi hastalıklar da düşünülebilmektedir.

Yüz bölgesinde sarılık: 5mg / dl kan bilirubin düzeyi ölçülür.

Göbek çevresinde sarılık: 15 mg / dl kan bilirubin düzeyi ölçülür.

Ayak tabanında sarılık: 20 mg / dl kan bilirubin düzeyi ölçülür.

Uzamış Sarılık Nedir?

Uzamış sarılık, sarılığın 2 haftadan uzun sürmesidir. Prematür doğan bebeklerde uzamış sarılık diyebilmek için sarılığın en az 3 hafta sürmesi gerekmektedir. Uzamış sarılığın en önemli nedenlerinden bir tanesi anne sütü sarılığıdır. Yenidoğan uzamış sarılık tablosu sadece anne sütüne bağlı gelişmemektedir. Tiroid hormonunun eksikliğine bağlı uzamış sarılık görülebilmektedir. Erken dönemde teşhisi oldukça önemlidir. Tiroid hormonu yetersiz salgılanan bebeklerde, eksik olan tiroid hormonu tedavi edilmezse, bebekte zeka geriliği ve ek anormallikler görülebilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonu, Crigler – Najjar sendromu, ince bağırsak tıkanıklıkları, down sendromu gibi durumlarda da sarılık uzayabilmektedir.

Anne Sütü Sarılığı Belirtileri

Anne sütü sarılığı ve diğer sarılıklarda, vücut renginin sarıya bürünmesi dışında ek belirtiler görülebilmektedir. Fakat genellikle hastaneye getirilme sebebi sarılığın kendisidir.

• Sklera olarak tanımlanan gözün beyaz kısmının sarı rengine dönmesi
• Bebeğin yüz bölgesinde soluklaşma veya gittikçe sararan görünüm olması
• Göbek çevresindeki bölgenin soluklaşması veya gittikçe sararması
• Bebekte fazlaca uyuma isteği olması
• Bebeğin gözlerini açmakta zorlanması veya gözlerini açamaması
• Bebekte aşırı halsiz bir durumun olması

Anne Sütü Sarılığı Nedenleri

Anne sütü sarılığı erken tip ve geç tip olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Her bir tipinde farklı sebepler rol oynayabilmektedir. Ortak olan durum ise bebeklerin anne sütüne bağlı sarılık geçirmesidir. Bu durumda anne sütünün az alınması veya fazla alınması etken olabilecekken, anne sütündeki enzim eksikliği de anne sütü sarılığına neden olabilmektedir.

• Anne sütünün az alınması

Anne sütünün az alınmasıyla beraber, bebeğin vücudunda dehidratasyon olarak tanımlanan yetersiz sıvı alımı durumu ortaya çıkmaktadır. Bu durum da özellikle erken tip anne sütü gelişimi için önemli bir risk faktörüdür.

• Düşük kalori alınması

Anne sütünün az alınmasıyla beraber vücut için yeterli kalori alınmamış olur. Yetersiz kalori de özellikle erken tip anne sütü sarılığı için önemli bir risk faktörüdür.

• Beta – glukoronidaz enzim eksikliği

Anne sütü içerisinde birtakım enzimler bulunmaktadır. Anne sütünün içerisindeki beta – glukoronidaz enziminin eksik olması durumunda geç tip anne sütü sarılığı görülmektedir.

• Annenin daha önceki bebeğinde sarılık tedavisi için ışın tedavisi alması sarılık gelişme riskini arttırmaktadır.

Anne Sütü Sarılığı Teşhisi

Anne sütü sarılığını teşhis etmek için genellikle ek bir tetkike gerek kalmamaktadır. Sarılık dışarıdan da görülebilen bir durum olduğu için, sarılığın nedenini bulmak için birtakım tetkikler istenebilmektedir. Fakat anne sütü sarılığı var olduğu kesinleşen bebeklerde ek bir tetkik istenmez.

Uzamış sarılık tetkikleri:

Kan Bilirubin Düzeyi: Vücuttaki sarılık tablosunun ciddiyetini görmek için kanda bakılan bir parametredir. Sarılık yüz çevresinde olduğunda ortalama 5mg / dl olması beklenirken, vücudun alt seviyelerine indiğinde daha yüksek seviyelere çıkması beklenmektedir.

Takipte olan bir hastada serum bilirubin düzeyinin günlük 5mg / dl’ den fazla bir artış göstermesi anne sütü sarılığı dışında ek hastalık araştırılması için önemli bir belirteçtir. Aynı zamanda vaktinde doğan bir bebekteki bilirubin düzeyi 12 mg/dl’ den fazlaysa veya erken doğan bir bebekte bilirubin düzeyi 14 mg/dl’ den fazlaysa da anne sütü sarılığı dışında ek hastalıklar araştırılmalıdır.

Anne Sütü Sarılığı Tedavisi

Anne sütü sarılığı erken tip ve geç tip olmak üzere 2 ayrı başlıkta incelenmektedir. Erken tip anne sütü sarılığına olan yaklaşım ile geç tip anne sütü sarılığına olan yaklaşım oldukça farklıdır.

Erken Tip Anne Sütü Sarılığı Tedavisi

• Erken tip anne sütü sarılığının oluşmasındaki en önemli faktör yetersiz beslenme veya yetersiz kalori alımıdır. Yenidoğan bir bebeğin anne sütü dışında bir gıda alması doktorlar tarafından tavsiye edilmemektedir. Dolayısıyla annenin bebeği emzirmeye daha sık teşvik etmesi gerekmektedir. Herhangi bir medikal tedavisi bulunmamaktadır ve uygulanan tek yöntem annenin bebeği daha sık emzirmesidir.

Geç Tip Anne Sütü Sarılığı Tedavisi

• Geç tip anne sütü sarılığı, erken tip anne sütü sarılığının aksine yetersiz beslenme ile ortaya çıkan bir durum değildir. Geç tip anne sütü sarılığından, anne sütündeki bir enzim eksikliği sorumlu tutulmaktadır. Beta – glukorunidaz enziminin anne sütünde eksik olması, geç tip anne sütü sarılığına neden olmaktadır.
• Geç tip anne sütü sarılığında ise tedavi olarak 2 farklı yaklaşım bulunmaktadır. İlk yaklaşım herhangi bir tedavi vermeden anne sütüne devam edilmesidir. Anne sütüne devam edildiği takdirde, bebekteki sarılık yaklaşık 3 – 10 hafta daha devam edecektir. Fakat bu süre zarfında bebek, anne sütünden mahrum kalmayacaktır ve böylece yeterli bir beslenme sağlanmış olacaktır. Eğer anne sütü kesilirse, bebekteki sarılık ortalama 2 – 3 günde azalacaktır. Anne sütünün kesilmesiyle 2 – 3 günde sarılığın düzelmesine rağmen, hekimler genellikle anne sütünün kesilmesi önermemektedirler. Fakat kandaki bilirubin değeri normalinden çok daha yüksekse anne sütü kesilir ve 1 – 2 gün bebeğe mama olarak tabir edilen ek gıda verilebilmektedir.
• Geç tip anne sütü sarılığında, emzirmeye devam edilmesine rağmen bebekteki sarılık düzelmiyorsa veya anne sütünün kesilmesine rağmen bebekteki sarılık düzelmiyorsa, fototerapi uygulanabilmektedir.

Anne Sütü Sarılığı Tedavi Edilmezse

Anne sütü sarılığının 2 önemli nedeni bulunmaktadır. İlk neden yetersiz anne sütü almaktır. Yetersiz anne sütü alan bir bebeğin gelişimi bozulacaktır. Yeterli besinleri alamayan bebekte birçok sistem etkilenmektedir. İkinci sebep ise anne sütündeki enzim eksikliğidir. Erken tip anne sütü sarılığında da geç tip anne sütü sarılığında da anne sütünün kesilmesi önerilmemektedir. Anne sütü zararlı mı sorusu sorulduğunda ise, basitçe hayır denilebilir. Fakat kandaki bilirubin düzeyinin aşırı derecede yükselmesi durumunda çok nadir görülen kernikterus tablosu oluşabilmektedir.

Kernikterus durumu, bilirubinin beyin sapında birikmesi ile oluşmaktadır. Bu durumda bebekte, emmeme, refleks kaybı, solunum sıkıntısı ve bilinç durumunda değişiklik görülebilir. Kernikterus genellikle kandaki bilirubin değerinin 20 mg/dl üzerinde olduğu durumlarda görülmektedir. Emmeme, refleks kaybı gibi belirtilere ek olarak tiz sesli ağlama, kas spazmları, bombeleşmiş kafa gibi durumlar da görülebilmektedir.

Anne Sütü Sarılığına Ne İyi Gelir?

Anne sütü sarılığının en önemli tedavisi, anne sütüne devam etmektir. Erken tip anne sütü sarılığında, yetersiz beslenme ana sebep olduğu için ek bir gıdaya gerek yoktur. Bu yüzden annenin bebeği emzirmeye teşvik etmesi gerekmektedir.

Anne Sütü Sarılığına Ne İyi Gelmez?

Annenin bebeğine süt vermeye devam etmesi en etkili ve en sağlıklı tedavi yöntemidir. Bebekte sarılık saptandığı takdirde, bebeğe kesinlikle ek bir gıda vermemek gerekmektedir. Çünkü ilk altı ay boyunca sadece anne sütü tüketilmelidir. Bebeğe doktor izni dışında verilecek olan gıdalar, bebekte ek alerjik hastalıklara veya enfeksiyonlara neden olabilmektedir.

Anne sütü sarılığının azalması için bitkisel ürünler kesinlikle kullanılmamalıdır. Piyasada satılan bitkisel ürünlerin denetimi konusunda bir netlik bulunmamaktadır. Aynı zamanda bu bitkisel ürünler karaciğer ve böbreğe zarar verebilmektedir. İlk 6 ayda ek gıda kullanılmaması gereken bebeklere, karaciğere zararı olan bir ürün vermek, bebekte istenmeyen ve geri dönüşsüz yan etkilere neden olabilir.

Anne Sütü Sarılığı İlaçları

Anne sütü sarılığı tedavisinde en etkili ve güvenilir yöntem annenin çocuğu emzirmeye devam etmesidir. Fakat, buna rağmen bebekteki sarılık geçmiyorsa, fototerapi adı verilen işlem uygulanabilmektedir. Fototerapi, doktorlar tarafından genellikle son tercih olarak kullanılmaktadır.

Fototerapi: Işın tedavisi olarak bilinen bu yöntem geometrik izomerizasyon, yapısal izomerizasyon ve foto – oksidasyon mekanizmaları ile etki göstermektedir. Işın tedavisi verilen bebekte yan etkiyi azaltmak adına bebeğin gözü kapatılmaktadır. Bu sayede bebeğin gözüne zarar verilmemesi amaçlanmaktadır.

• 35 – 38. Haftalar arasında doğan bebekler fototerapi için yüksek risk faktörleridir. Aynı zamanda doğum anında oksijensiz kalan bebekler, albümin düzeyi düşük olan bebekler ve vücut ısı dengesi yetersiz olan bebekler fototerapi için yüksek riskli bebeklerdir. 38. Haftadan sonra doğanlarda veya 35 – 38. Hafta arası doğup sağlıklı olan bebeklerde risk daha azdır.
• Fototerapinin istenmeyen yan etkileri de bulunmaktadır. İshal, döküntü, vücut sıcaklığının yükselmesi, bebeğin sıvı dengesinin bozulması ve bronz bebek sendromu gibi yan etkileri olmaktadır. Fakat bu yan etkiler sıkça görülmemektedir. Konjenital eritropoetik porfiri hastalarının kesinlikle fototerapi almamaları gerekmektedir.
• Fototerapi tedavisinin etkinliği ışığın dalga boyuna, bebek ve ışık kaynağı arasındaki mesafeye, ışığa maruz kalan yüzey alanına, bebeğin vücudundaki bilirubin metabolizmasına ve atılımına bağlıdır.

Anne Sütü Sarılığı için Hangi Doktora Gidilir?

Anne sütü sarılığı, vaktinde doğan bebeklerde ilk hafta içinde veya ilk haftadan sonra görülebilmektedir. Yüz bölgesinde başlayan sarılık, kandaki bilirubin düzeyi arttıkça vücudun alt bölgelerine doğru ilerlemektedir. Bebeğinizin doğumuyla beraber ilk 2 hafta içerisinde gelişen bir sarılık tablosu olursa eğer çocuk doktorunuza başvurmanız gerekmektedir.