Deksametazon Supresyon Testi Nedir?

Deksametazon supresyon testi, kortizol seviyesi yüksekliğinin nedeninin bulunması ve cushing sendromunun teşhis edilebilmesi için kullanılmaktadır. Deksametazon supresyon testi, kortizol supresyon testi ya da ACTH supresyon testi olarak da adlandırılmaktadır. Deksametazon vücutta kortizol tarzı bir ilaç bulunması halinde kan, idrar ve tükürük ile yapılan analizlerle tespit edilememektedir. Bu test ile hipotalamus ve hipofiz bezinin kortizole verdiği cevap ölçülmektedir.

Kortizol Nasıl Üretilir?

ACTH hormonu (Adrenokortikotropik hormon), beynin ön lobunda bulunan hipofiz bezinden salgılanmaktadır. ACTH hormonu “kortizol üret” komutu vererek böbrek üstü bezlerini uyarmaktadır. Böbrek üstü bezlerin uyarılmasıyla da kortizol salgılanması sağlanmaktadır. Kortizolün belli bir seviyeye gelmesiyle hipofiz bezi uyarılmakta ve ACTH hormonunun üretimi baskılanmaktadır. Bu sistemin sağlıklı çalışması ile hormon seviyelerinin dengede kalması sağlanmaktadır. 

Kortizol seviyesinin azalması halinde ACTH yükselmekte ve “hormon üret” komutu vermektedir. Kortizol seviyesi yükselince ise ACTH azalmakta ve hormon üretimini de azaltmaktadır.

Cushing Sendromunun Belirtileri

Cushing sendromunun belirtileri aşağıdaki şekilde sıralanmıştır;

• Yüzde kilo artışı, ay dede yüzü,
• Ense ve boyunda kilo artışı, 
• Gövdesel kilo artışı,
• Gövdede kilo artarken kol ve bacaklarda kilo kaybı yaşanması
• Derinin çabuk morarması ve cilt üzerinde mor çizgiler oluşması,
• Yüzün kızarması, 
• Vücudun bazı yerlerinde (yüzde, boyunda, göğüste, karında ve bacaklarda) aşırı kıllanma, 
• Kadınlarda kellik, 
• Güçsüzlük ve halsizlik, 
• Bulanık görme, 
• Adet düzensizliği,
• Yaraların geç iyileşmesi,
• Vertigo, 
• Cinsellik isteğinde azalma, 
• Hipertansiyon, 
• Şeker hastalığı, 
• Şiddetli depresyon ve duygusal değişimlerin aşırı olması 

Cushing sendromunun yukarıdaki gibi belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtilerin birkaçı veya daha fazla görülmesi halinde cushing sendromundan şüphelenilmektedir. 

Düşük Doz Deksametazon Supresyon Testi

Günümüzde cushing sendromunun teşhisi için kullanılan deksametazon supresyon testinin iki farklı formu bulunmaktadır;

Düşük doz deksametazon supresyon testi cushing sendromu tanısı koymak için kullanılmaktadır. Sabah aç karna yapılmaktadır. İki farklı şekilde uygulanabilmektedir;

1 Gecelik (1mg) Düşük Doz Deksametazon Supresyon Testi

1 gecelik düşük doz Deksametazon supresyon testinin uygulama aşamaları aşağıdaki gibidir;

• Test yapılmadan önce kişiye günlük kortizol testi yapılmaktadır. Bunun nedeni normal kortizol seviyesini tespit etmektir. Test sonrası ile normal kortizol seviyesi karşılaştırılmaktadır. 
• Saat 23.00’da 1 mg Deksametazon hapı kullanılmaktadır.
• Daha sonra sabah 08.00’da kan alınarak kişinin kanındaki kortizol miktarına bakılmaktadır.   

2 Gecelik (2mg) Düşük Doz Deksametazon Supresyon Testi

2 gecelik düşük doz Deksametazon supresyon testinin uygulama aşamaları aşağıdaki gibidir;

• Test yapılmadan önce kişinin 24 saat idrar biriktirmesi gerekmektedir. Bunun nedeni normal kortizol seviyesinin ölçülecek olmasıdır.
• 2 gün boyunca 0.5 mg olan bir tablet Deksametazon alınır. Her tabletin altı saatte bir alınması gerekmektedir. Tablet alınacak saatler sabah 08.00, öğlen 14.00, akşam 20.00 ve gece 02.00 olacak şekilde ayarlanmaktadır. 
• Alınan son dozdan 6 saat sonra kandaki kortizol ve ACTH değerleri ölçülmektedir.
• İkinci günden sonra tekrardan 24 saat idrar biriktirilmektedir. Amaç idrardaki serbest kortizol, 17 – Hidroksi kortikosteroid ve kreatinin değerlerinin ölçülmesidir.

Yüksek Doz Deksametazon Supresyon Testi

Yüksek doz Deksametazon supresyon testleri, sadece düşük doz Deksametazon supresyon testi pozitif çıkan kişilerde uygulanmaktadır. Testin amacı cushing sendromundan kaynaklanan kortizol yüksekliğinin incelenmesidir. Yüksek doz Deksametazon supresyon testi de iki farklı şekilde uygulanabilmektedir;

1 Gecelik Yüksek Doz (8mg) Deksametazon Supresyon Testi

1 gecelik yüksek doz Deksametazon supresyon testinin uygulama aşamaları aşağıdaki gibidir;

• Test yapılmadan önce kişinin normal kortizol seviyesi ölçülmektedir.
• Saat 23.00’da 8 mg deksametazon ilacı ağız yoluyla alınmaktadır.
• Saat 08.00’da kan kortizolü ölçülmektedir.

2 Gecelik Yüksek Doz (8mg) Deksametazon Supresyon Testi

2 gecelik yüksek doz Deksametazon supresyon testinin uygulama aşamaları aşağıdaki gibidir;

• Test yapılmadan önce kişinin 24 saat idrar biriktirmesi gerekmektedir. 
• 2 gün boyunca kişinin 6 saatte bir ağız yoluyla Deksametazon alması gerekmektedir. Her doz 2 mg olacak şekilde günde toplam 8 mg alınmalıdır. 
• Alınan son dozdan 6 saat sonra kandaki kortizol ve ACTH seviyeleri ölçülmektedir.
• Son olarak idrardaki serbest kortizol, 17 – Hidroksi kortikosteroid ve kreatinin seviyeleri ölçülmektedir.

Deksametazon Supresyon Testi Sonuçları

Testlerin %100 doğruluk oranına sahip olmadığı bilinmelidir. Deksametazon supresyon test sonuçlarının yorumlanması aşağıdaki gibidir;

Düşük Doz Deksametazon Supresyon Testi Sonuçları

• Kan kortizolü 1.8 ug/dL’den düşükse ve idrar kortizolü 10 ug/dL’den düşükse Cushing Sendromu bulunmamaktadır ancak idrar kortizolünün 10 ug/dL’nin üzerinde olması halinde Cushing Sendromu olabilmektedir.
• Düşük doz Deksametazon supresyon testi vücutta aşırı kortizol üretimi olduğunu göstererek Cushing Sendromunun teşhisinde kullanılmaktadır. 

Yüksek Doz Deksametazon Supresyon Testi Sonuçları 

• Kan kortizolünün 5 ug/dL’nin altında olması, idrar kortizolünün ise 10 ug/dL’nin altında olması normaldir.
• Kandaki kortizol seviyesinin normal kortizole göre %50 ya da daha fazla azalması halinde test sonucu pozitif olarak yorumlanmaktadır. 
• Test sonucunun pozitif olması kişide Cushing Sendromu olduğu anlamına gelmektedir.
• Buradan problemin hipofiz bezi adenomu ile ilgili olduğu anlaşılmaktadır. 
• İdrardaki kortizol seviyesinde %90’dan fazla, 17 – Hidroksi kortikosteroid seviyesinde %64’ten çok düşme olması halinde de test sonucu pozitif olarak yorumlanmaktadır.

Deksametazon supresyon testlerinden yanlış sonuçlar elde edilebilmektedir. Kişide cushing sendromu olmasa da test sonucu pozitif çıkabilmektedir. Bu duruma neden olan faktörler aşağıda sıralanmıştır;

• Depresyon
• Alkol bağımlılığı
• Gebelik
• Aşırı stres
• Ağır hastalık durumları
• Obezite
• Antibiyotik kullanımı
• Pek çok ilacın kullanımı da sonucu etkileyebilmektedir. Aspirin, morfin, lityum, fenitoin bu ilaçlar arasında sayılabilir.

Bazı kişilerde ise yanlış negatiflik durumu görülebilmektedir. Bu kişiler genellikle böbrek üstü bezi yetersizliği ve hipofiz yetersizliği olan kişiler olmaktadır.