Hirsutizm

Hirsutizm Nedir?

Kadınlarda ve erkeklerde vücut kıllanması farklı şekillerde meydana gelmektedir. Bazı durumların sonucunda kadınlardaki kıllanma şekilleri erkek tipi kıllanmaya benzeyebilmektedir. Kadınlardaki kıllanma şeklinin değişip erkek tipi kıllanmanın görülmesine hirsutizm, hirsutizm sorunu yaşayan kadınlara da hirşut denmektedir. Hirşutizm kadınların %10’unda görülmekteyken tek başına bir sağlık sorunu teşkil etmemektedir. Hirsutizm görülen kadınlarda erkek tipi kıllanmanın sebebi araştırılabilmektedir. Pek çok farklı etken hirsutizme sebep olabilse de hirşut kadınlarda genellikle altta yatan sebep bulunamamaktadır. Bu durumda hirsutizme müdahale edilmesi hastanın kişisel tercihlerine bağlı olarak şekillenmektedir. 

Hirsutizm Belirtileri Nelerdir?

Hirşutizm, kadınlardaki kıllanma yapısının erkeklerdekine benzemesi durumudur. Bu durumu yaşayan kadınların farklı vücut özellikleri de erkeksileşebilmektedir. Kişinin vücudunun genelinde erkeksileşme virilizm olarak adlandırılır. Bu sebeple kıllanma artışı görülen bireylerde virilizm belirtileri de görülebilmektedir. 

• Seste kalınlaşma
• Kelleşme
• Akne sorunları
• Meme boyutlarının küçülmesi
• Vücut kas kitlesinde artış
• Klitoriste büyüme (kliteromegali)

Hirşutizmde görülen saç dökülmesi genellikle erkek tipi kelleşmeye sebep olur. Erkek tipi kelleşmede saç alından tepeye doğru dökülür ve başın arka taraflarında saç bulunurken ön tarafta saçsız bir alan oluşur. Erkeklik hormonlarına bağlı olmayan kadın tipi kelleşme durumlarında saç hacmi azalmakta ancak dökülme başın bütün alanlarında görülmektedir. 

Hirsutizm Nedenleri Nelerdir?

Hirsutizm ve virilizm, hormonal bozukluklara bağlı olarak oluşabilmektedir. Erkeklik hormonu olarak bilinen testosteron, kadınlarda da düşük miktarlarda salgılanmaktadır. Bu miktarlar arttığında kişinin vücut kıllarının yapısı değişebilmekte, kıllar daha koyu ve gür çıkabilmekte ve normalde kıllanma görülmeyen bölgeler kıllanabilmektedir. Aynı zamanda testosteron kadınların vücut yapısının genelinde erkeksi özellikler ortaya çıkarmaktadır. Testosteron miktarının veya vücudun bu hormona verdiği cevabın artışının birçok sebebi olabilmektedir. Hirsutizmin en yaygın sebepleri şunlardır:

• Polikistik Over Sendromu
• Cushing Sendromu
• Konjenital Adrenal Hiperplazi
• Tümör
• İlaç

Polikistik Over sendromu, ergenlik dönemine gelen kız çocuklarında görülür. Kişide kadınlık hormonu olarak bilinen östrojen düzeyi yükselmiştir. Normal bir kadında her ay yumurtalıklarındaki yumurtalardan biri gelişimini tamamlar ve çevresini saran zar yapısının çatlamasıyla karın içine atılır ve rahme bağlı olan tüpler bu yumurtayı çeker. Yumurta bu tüplerin içerisinden geçerken döllenebilir. Polikistik Over sendromu olan kadınlarda birden çok yumurta birlikte büyür ve hiçbiri bir aylık dönemde atılacak boyuta ulaşmaz. Buna bağlı olarak yumurtalıklarda birden çok kistik görünüm izlenir ve bu yumurtaların ürettiği östrojen hormonu kanda yükselir ancak adet kanaması görülmez ya da düzensiz görülür. Bu hastalıkta sadece östrojen değil, pek çok hormon normalden farklı oranlarda sentezlenir ve iş görür, bu sebeple kadınlarda kıllanma artışı ve diğer virilizm belirtilerine rastlanabilir. 

Cushing sendromunda kişinin vücudundaki kortizol miktarı herhangi bir sebebe bağlı olarak artmaktadır. Kortizol miktarının artması kişinin vücudunda kılların oluşumunu artırır.

Konjenital adrenal hiperplazi, kişinin böbrek üstü bezlerinin doğuştan fazla çalışıyor olması demektir. Böbrek üstü bezinden üretilen hormonlardan biri kortizol iken bir diğeri testosterondur. Aynı maddeler hem kortizol hem testosteron sentezinin öncüsü olabilmektedir. Kortizol hormonunun üretim yolağında görülen bozukluklar ön maddelerin daha çok testosteron üretmesine ve kişi, genetik yapısı itibariyle kadın olsa da vücut özelliklerinin erkeksi gelişmesine sebep olabilmektedir.

Testosteron salgılayan tümörlerin gelişmesi kişinin vücudunda testosteronu artırarak kıllanma artışına sebep olabilir. 

Çeşitli ilaçların içerdiği maddeler, kişide kıllanma artışına sebep olabilmektedir. Sporcuların kas yapmak için tercih ettiği anabolik steroidler (kişinin vücudundaki yapım etkinliklerini artıran bir yağ türevi), kişinin bağışıklık sisteminin yanlış çalıştığı hastalıklarda bağışıklık sisteminin baskılanması için kullanılan siklosporin, epilepsi tedavisinde kullanılan fenitoin kıllanma artışına sebep olabilen başlıca ilaçlardır.

Vücuttaki yağ dokusu cinsiyet hormonları üretimine katılmaktadır. Vücut yağ oranı yüksek olan obez kadınlarda yağ dokudan sentezlenen kadınlık hormonları yumurtalıklardan kadınlık hormonu sentezlenmesini sağlayan mekanizmayı baskılayarak adetlerin durmasına sebep olabilir. Ayrıca yağ dokudan üretilen hormonlar kıllanma artışının da sebebi olabilir. Obez kadınlarda polikistik over sendromu da daha sık görülmektedir ve kilo kaybı polikistik over sendromunun belirtilerinin hafiflemesine yardımcı olabilmektedir.

Hirsutizm Teşhisi

Kıllanmadan duyulan rahatsızlık kişisel olarak değişebilmektedir. Kıllanma artışının objektif olarak değerlendirilebilmesi için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bugün kullanılan yöntem Modifiye Ferriman-Gallwey Skorlamasıdır. Bu skorlamada dudak üstü, çene, göğüs bölgesi, karnın üst bölgesi, karnın alt bölgesi, kuyruk sokumu, sırt, uyluk ve kolun iç ve ön kısımlarındaki kıllanmalar değerlendirilir ve bir ile dört arasında puanlar verilir. Kadınlar kıllanma seviyelerine göre dokuz ile otuz altı arasında bir toplam puana sahip olur. On sekizden yüksek puan alan kadınlar hirşut (hirsutizmi olan) kabul edilmektedir.

Kıllanma artışı gözle görülerek teşhis konulabilen bir durumsa da kıllanma artışının sebebi için testler yapılabilmektedir. Polikistik Over sendromunun teşhisi için hormon testleri ve ultrasonografi ile yumurtalıkların görüntülenmesinden yararlanılır. Cushing Sendromu ve konjenital adrenal hiperplazi için kan testleriyle hormon incelenebilir. Böbreküstü bezleri ultrasonografi ile görüntülenebilir. Tümörler için bilgisayarlı tomografi ve sintigrafi çekilerek tümör tespit edilebilir. Hirşut kadınların çoğunda hirsutizme neyin sebep olduğu bulunamamaktadır.

Hirsutizm Tedavisi

Hirsutizm bir çok farklı nedene bağlı olarak meydana gelmektedir. Tedavi, hirsutizmin nedenine yönelik olarak uygulanır. Kişiye verilen bir ilaç sonrasında kıllanma artışı görüldüyse ilacın gerekliliğine bağlı olarak ilaç kesilebilir veya değiştirilebilir. Kıllanma artışına sebep olan çeşitli hormonları sentezleyen tümörlerin varlığında tümörün çıkarılması, ilaçla (kemoterapi) veya ışın terapileri (radyoterapi) uygulanarak küçültülmesi mümkündür.

Hirşut olan ve vücudundaki kıllanmadan rahatsız olan bazı kadınlarda hirsutizm sebebi bulunamamaktadır. Bu durumundaki kişiler kalıcı lazer epilasyonlardan yararlanıp kıl köklerinin tahrip edilmesiyle kıllanmayı önleyebilir ya da en azından azaltabilirler. Kılların sarartılması veya çeşitli ilaçlarla uzamalarının yavaşlatılması rahatsızlığın önüne geçebilir.

Yağ dokudan üretilen testosteron, yüksek kilolu kadınların vücudundaki testosteronun temel kaynağı olduğu için yüksek kilolu hirşut kadınların vücut kitlelerinin %5’i kadar kilo vermeleri testosteron üretimini anlamlı şekilde azaltmakta ve kıllanma sorununu hafifletebilmektedir.  

Hirsutizm Tedavi Edilmezse

Herkes için aynı düzeydeki kıllanma artışı sorun teşkil etmeyebilir. Altında herhangi bir hastalık yatmayan hirsutizm durumları tedavi edilmezse kıllanma zaman içerisinde kendiliğinden azalabilir ya da hirsutizm durumu devam edebilir.

Kıllanma sorununun altında bir tümör yatmakta ise tedavi edilmemesi tümörün büyümesine veya kötü huylu hale geçmesine sebep olabilir. 

Polikistik Over sendromunda tedavi uygulanmazsa kişide birçok sağlık sorunu meydana gelebilmektedir. Bu durumda hormon salgılarındaki sorun kandaki yağ taşıyan moleküllerin oranlarını değiştirir ve kişide yüksek kolesterol görülür. Hastaların gebe kalma ihtimali düşer. 

Hirşutizm sebebiyle doktora gidilmesi sendromun teşhis edilmesinde ve sendroma yönelik tedavinin uygun yönetilmesinde önemlidir. 

Hirsutizme Ne İyi Gelir?

Kıllanma artışının görülmesi durumunda önemli olan kıllanma artışının altında bir sorun yatıp yatmamasıdır.

Kıllanma artışı için uygulanan tedaviler yeni tüy büyümesine engel olurken vücutta var olan tüyler için yapılabilecek tek şey tüylerin alınmasıdır. Hirsutizm durumunda sebebe yönelik tedavi alınırken vücutta büyümüş olan tüyler rahatsızlığa sebep oluyorsa tedaviye zarar vermeyecek şekilde alınmalıdır. 

Polikistik over sendromu olan hastalar sıklıkla vücutlarındaki aknelere yönelik ilaçlar kullanmaktadır. Cildin yağ oranını azaltmaya yönelik ilaçlar cildi kurutabilir, bu ilaçların kullanımı durumunda lazer epilasyon ve ağda yöntemlerinin uygulanmaması gerekir. 

İlaçlar ve bitkisel ürünler dikkatli kullanılmalı, kas yapıcı etkileri sebebiyle steroidlerin kullanılması durumunda kıllanma artışının da görülebileceği bilinmelidir.

Hirsutizme Ne İyi Gelmez?

Hirsutizm durumunun ortaya çıkmasına hormonal bozukluklar sebep olabilmektedir. Hirsutizm durumunda yalnızca çıkan kılların alınması, altta yatan etkenin bulunamamasına ve tedavi edilememesine sebep olabilir.

Kıllanmayı azaltıcı etkisi olduğu söylenerek satılan ruhsatsız ilaçlar kişinin vücudunda farklı sorunlara sebep olabilir. Hirsutizme sebep olduğu bilinen ilaç kullanımı varsa, mümkün olduğu durumlarda farklı ilaçlarla değiştirilmeli veya ilaç kullanılmamalıdır.

Hirsutizm İlaçları

Hirsutizm tedavisi hirsutizm sebebini çözmeye yöneliktir. Hirsutizmde kullanılan ilaçlar hirsutizmin sebebi olan sorunu çözer ya da kontrol altına alırlar.

• Doğum kontrol yöntemleri
• Spironolakton
• Finasterid

Doğum kontrol yöntemleri, kişinin östrojen ve progesteron düzeylerini kontrol altına alır. Doğum kontrol hapları, hirsutizm tedavisinde en çok kullanılan ilaçlardır. Genellikle bir yıl içerisinde etkili olurlar. 

Spironolakton, kalp yetmezliğinde kullanılabilen, idrarı artırarak damarlardaki kan yükünü azaltan bir ilaçtır. Testosteronun etkinlik gösteren kimyasal şeklinin saç köklerine tutunmasını önler. Kalp yetmezlikleri ile beraber erkek tipi kellik, erkek tipi kıllanma görülen durumlarda kullanılabilmektedir.

Finasterid, testosteronun etkinlik gösteren kimyasal şekline dönüşmesini önler. Testosteronun etkinliğinin azalmasıyla kıllanma azalır.

Bölgesel etkili tüy dökücülerin kullanımı denenmiş olsa da bu ilaçlar tüylerin çıkışını önlemekte etkili değildir.

Çocuklarda Hirsutizm

Hirsutizm sıklıkla ergenliğe girilen on ila on beş yaş aralığında ortaya çıkmaktadır. Bu çağda ortaya çıkan kıllanma şikayeti çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyebilmektedir. Çocuklarda hirsutizm en sık sebebi polikistik over sendromudur ve bu durumda yaş ilerlemesine rağmen adet başlamamakta, ya da yirmi sekiz günden çok daha uzun aralıklarla kanamalar olmaktadır. 

Ergenlik dönemiyle beraber kıllanma artışı rahatsız edici boyutlara ulaşan ve adet görmeye başlamamış ya da zaman geçmesine rağmen adetleri düzene oturmamış kişilerde polikistik over sendromu akla gelmelidir. Polikistik over sendromu hormon haplarıyla kontrol altına alınabilen bir durumdur. Vücutta oluşmuş kılların uygun şekilde alınması ve tedaviye başlanması gerekir. Sebebin polikistik over sendromu olmadığı durumlarda hormon düzeyleri araştırılmalı ve vücut testosteron salgısını artırıyor olabilecek bir tümöre karşı taranmalıdır.

Hirsutizm için Hangi Doktora Gidilmeli?

Kıllanma artışından duyulan rahatsızlık kişiseldir. Kişi, kıllanma artışı rahatsız edici boyutlara ulaştığında çözüm aramak isteyebilir. Ancak bazı durumlarda kıllanma artışının altında çeşitli hormonal bozukluklar yatabilmektedir. Kişi; kıllanma artışı ile birlikte bir sene korunmasız ilişkiye girmesine rağmen gebe kalamadıysa, vücut kitle indeksi otuzun üzerinde ya da otuza yakınsa, kıllanma artışı bir ilaç ya da bitkisel ürün kullanımından sonra meydana geldiyse, adet kanamaları düzenli değilse kıllanma artışının altında hormonal bir sebep bulunma ihtimali yüksektir. 

Bu durumlarda eşlik eden rahatsızlıklara bağlı olarak endokrinoloji veya kadın hastalıkları ve doğum birimlerine başvurulabilir.