Açlık Kan Şekeri

Açlık Kan Şekeri Nedir?

Açlık kan şekeri; bir gece aç kaldıktan sonra kanda ne kadar şeker (glikoz) olduğunu gösteren bir kan parametresidir. Bu değer aynı zamanda açlık şekeri veya glikoz açlık şekeri olarak da adlandırılır.

Vücudun enerji için glikoza yani şekere ihtiyacı vardır ve bu beslenmeyle sağlanır. Ancak vücut tüm bu şekeri aynı anda kullanmazken, insülin bu şekerin gerektiği kadar kullanılmasını veya saklanmasını sağlar. Yemek sonrası kandaki glikoz düzeyleri yükselerek, çoğunlukla bir saat sonra zirve yapar. Değerin ne kadar yükseldiği ve zirve zamanlaması ise diyette ne tüketildiğine bağlıdır.

Öğünler arasında kan şekeri düzeyleri, vücudun bu şekeri nasıl kullandığına dair bilgiler verir. Açlık kan şekeri yüksekliği ise vücudun kanda bulunan glikoz düzeylerini düşüremediğini gösterir. Değerler tokluk kan şekeri ile birlikte değerlendirirken, açlık kan şekeri tokluk kan şekerinden yüksek çıkması insülin direncine, yetersiz insülin üretimine ya da bazı durumlarda her ikisini birden işaret eder.

Bu yüzden özellikle şeker hastaları veya şeker hastalığı riski altında olan kişilerin açlık şekerlerinin izlenmesinde ve sağlık durumunun değerlendirilmesinde açlık kan şekeri ölçümü etkili bir araçtır.

Açlık Kan Şekeri Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Açlık kan şekeri değerleri, vücudun kan şekerini nasıl kullandığı üzerine hayati bilgiler sunar. Yüksek glikoz açlık düzeyleri diyabete ya da insülin direncine dair bir işaret iken, düşük değerler diyabet ilaçlarından dolayı yaşanıyor olabilir. Elde edilen sonuçlar şu kriterlerde değerlendirme yapılır;

• Hipoglisemi/tehlikeli derecede düşük: 55 mg/dL'nin altında
• Açlık kan şekeri normal değerleri: 70 mg/dL ila 99 mg/dL
• Gizli şeker (pre- diyabet): 100 - 125 mg/dL
• Diyabet:126 mg/dL ve üzeri

Açlık Kan Şekeri Testi ve Ölçümü Nasıl Yapılır?

Açlık şekeri ölçülürken, değerler rutin kan testi ile alınır. Parmaktan veya koldaki bir damardan alınan kan numunesi ile belirlenen değerlerin, doğru olması için farklı aralıklarla alınan iki kan numunesi değerlendirilmelidir. Çünkü değerler laboratuvardan laboratuvara hatta günün farklı saatlerine göre değişiklik gösterebilir. Teste hazırlanırken önceki gece yarısından itibaren su hariç hiçbir şey yenilip içilmemelidir. Bu da yaklaşık 8-12 saat aç kalınacağı anlamına gelir.

Alınan numunenin analiz için beklemesi durumunda glikoz değerleri düşebilir. Bu yüzden en kısa zamanda laboratuvarda incelenmesi gerekir. Ayrıca analiz öncesinde egzersiz yapma, sigara içme gibi kişisel alışkanlıklar test değerlerini etkileyebilirken kronik bir hastalık veya alınan ilaçlardan da değerler etkilenebilir. Bu yüzden uzmana, bu durumlar hakkında bilgi verilmeli, kullanılan ilaç veya takviyeler konusunda bilgilendirilmelidir.

Gebelikte Açlık Kan Şekeri Kaç Olmalı?

Gebelik diyabeti, hamilelik sürecinde vücudun ihtiyacı kadar insülin hormonu üretilmediğinde oluşur. İnsülin, glikozun hücrelere taşınmasında gereklidir ve dolayısıyla yeterli insülin olmadığında kanda çok fazla şeker birikebilir. Bu durum; normale göre daha yüksek glikoz düzeylerine ve belki de gebelik diyabeti oluşuma neden olabilir.

Gestasyonel diyabette yüksek seyreden glikoz seviyesi, hamilelik esnasında plasentadan salgılanan hormonlardan dolayıdır ve annenin kan şekeri seviyesini yükseltir. Dolayısıyla anne adayının vücudunu insüline daha az duyarlı hale getirir. Kadınların yaklaşık %18'i hamileyken gebelik diyabeti yaşayabilirken, sadece %7'si komplikasyonlarla karşılaşır. Eğer açlık kan şekeri seviyeleri gebeliğin 17.haftasına kadar 90 mg/dL veya altında ise normaldir. Hamileyken glikoz intoleransı olması ya da yüksek kan şekeri seviyeleri yalnızca anne için değil, aynı zamanda bebek içinde uzun vadeli problemlere sebep olabilir. Bu yüzden izlenmesi gerekir.

Bebeklerde Açlık Kan Şekeri Kaç Olmalı?

Bebekler, anne rahmindeyken (rahim) plasenta ve göbek kordonu yoluyla glikoz alırlar. Bu glikozun bir kısmı enerji olarak hemen kullanılırken, bir kısmı doğumdan sonra kullanılmak üzere depolanır. Bu depolanmış glikoz doğumdan sonra ilk birkaç gün bebek normal beslenmeye başlayana kadar metabolizmanın ihtiyacı olan şekerin normal seviyelerinin korumasına yardımcı olur.

Annenin sütü oluştuğunda (genellikle doğumun üçüncü gününde), bebek için süt ana şeker kaynağı haline gelir. Sütteki şeker vücutta glikoza dönüşürken, bebekte öğünler arasında kullanılmak üzere glikoz depolanmaya başlar. Bu yüzden bebeğin iyi beslenip beslenemediğinin kontrolü için açlık kan şekeri değerleri önemlidir. Genellikle doğumdan sonra bebeğin topuğundan alınan kan numunesi ile kontrol edilir.

Değerler eğer doğumdan ilk 72 saat içinde yapılan testte 2,6 mmol/L'den az olduğunda tedavi edilmesi gerekir. Bunun yanında değerlerin 72 saatten sonra 3,3 mmol/L'den yüksek olması gerekir. Değerlerin düşük olması özellikle birkaç saatten fazla sürüyorsa gelişim veya öğrenme ile ilgili uzun vadeli riskler yaratabilir. Çocuklarda açlık kan şekeri normal seviyeleri ise 100 mg/dL'den az olmalıdır.

Açlık Kan Şekeri Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıklar Nelerdir?

Diyabeti olmayan bir kişide açlık kan şekeri değerlerinin 55 mg/dL'nin altında olması açlık kan şekeri düşüklüğü olarak tanımlanırken bu duruma hipoglisemi denir. Diyabetli kişiler için ise açlık kan şekeri sınırı 70mg/dL'nin altındadır. Bu durumun ortaya çıkması diyabetin yanında farkı hastalıklar nedeniyle de olabilir. Açlık şekeri düşüklüğünün nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Yemek sonrası hipoglisemi değerinin 12 olması
• Böbrek veya karaciğer işlev bozukluğu ve yetmezliği
• Çok fazla insülin alınması veya Hepatit C tedavisinde kullanılan ilaçlar
• İnsülinomalar gibi pankreas tümörleri 
• Yetersiz hormon üretimi ile karakterize olan hipopituitarizm
• Malabsorbsiyon sendromu 13
• Gebelik diyabeti
• Diyabet
• Uzun süre aç kalmak 
• Aşırı ve uzun süreli egzersiz yapmak

Açlık Kan Şekeri Düşüklüğü Belirtileri

Glikoz açlık değerleri düştüğünde ortaya çıkan belirtiler kişiden kişiye değişebilirken, genelde rahatlıkla tedavi edilebilir. Ancak uzun süre tedavi edilmediğinde tehlikeli olabilecek sağlık koşullarına sebep olabilir. Açlık şekeri düşüklüğünde ortak belirtiler şu şekilde sıralanabilir;

• Terleme,
• Yorgun hissetme,
• Baş dönmesi,
• Aç hissetme,
• Bulanık görme,
• Dudaklarda karıncalanma,
• Titreme,
• Kalp çarpıntısı,
• Endişeli, karamsar, alıngan ruh hali ve ağlama isteği,
• Cilt renginde solgunluk

Açlık Kan Şekeri Düşüklüğü Tedavisi

Açlık şekeri seviyesi düşüklüğü tedavi edilirken, öncelikle alta yatan neden tedavi edilmelidir. Dolayısıyla tedavi şekli altta yatan neden göre değişmektedir. Karaciğer ve böbrek işlev bozukluğundan kaynaklanan sorunlarda öncelikle ilaç tedavisi yapılırken, eğer sorun pankreastaki bir tümörden kaynaklanıyorsa tümörün çıkartılması gerekebilir. Yetersiz hormon üretiminden kaynaklı bir durum varsa hormon tedavisi uygulanabilirken, ilaç alımından kaynaklı bir düşüklükte ise ilaç değişimi veya doz azaltmada uygulanabilir. Ayrıca açlık kan şekeri düşüklüğü uzun süreliyse glukoz tabletleri reçete edilebilir.

Açlık Kan Şekeri Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Kan şekerini yükseltmek için alınan şekerli bir içecek veya atıştırmalık genelde düzeylerin yükseltilmesine yardımcı olur ve seviyeler normale döner. Bunun yanında altta yatan nedenin tedavisinden sonra gün içinde bisküvi gibi atıştırmalıklar açlık şekeri değerlerinin düşmesini engeller. Sabah kahvaltıya bir dilim ekmek, bir bardak inek sütü gibi yavaş salınan karbonhidratlı bir diyetle başlamak ise normal kan şekeri seviyeleri ile güne başlamaya yardımcı olur. Ayrıca patates, makarna, meyve içeren bir diyetle beslenmek glikoz açlık seviyelerinin stabil kalmasına yardımcı olur.

Açlık Kan Şekeri Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Açlık şekeri şayet tedavi edilmezse görülen belirtiler kişinin yaşam kalitesini düşüreceği gibi uzun süreli olduğunda bazı ciddi sorunlara neden olabilir. Zaman içerinde bilinç bulanıklığı, konsantrasyonda zorluklar, sürekli uyku hali ve baygınlık yaşanabilirken bunlar istenmeyen sonuçlar doğurabilir. Sürekli yaşanan baş ağrıları ve gece uykuda terleme sonucunda kişi günlük aktivitelerini yapamayacak hale gelebilir. Ayrıca nöbet geçirerek komaya girebilir, hatta hayatını kaybedebilir.

Açlık Kan Şekeri Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Açlık şekeri değeri 126 mg/dL'nin üstündeyse bu, seviyelerin yükseldiği anlamına gelir. Yaşanan kan şekeri dalgalanmaları kişinin huzursuz ve yorgun hissetmesine neden olabilirken bunun farklı nedenleri olabilir. Bu nedenler arasında şunlar bulunur;

• Miyokard enfarktüsü (kalp krizi) 
• Sepsis 
• Cushing sendromu (aşırı kortizol üretimi) 
• Pankreatit (Pankreas iltihabı)
• Preeklampsi (gebelik tansiyonu)
• Böbrek hastalıkları

Açlık Kan Şekeri Yüksekliği Belirtileri

Açlık kan şekeri yüksekliği belirtileri nadir görülen ve sıklıkla görülen belirtiler olmak üzere iki sınıfta ele alınırken aşağıdaki gibi sıralanır:

Sıklıkla görülenler;

• Kısa sürede yorulma ve halsizlik
• Aşırı su içme isteği
• İştahsızlık veya çok yemek yeme isteği
• Ağız kuruluğu
• Geceleri çok idrara çıkma
• Ciltte kuruluk
• Kaşıntı

Nadir görülenler;

• Bulanık görme
• Kilo kaybı 
• Sürekli mantar enfeksiyonları
• İyileşmeyen enfeksiyonlar
• Yara iyileşmesinde gecikmeler

Açlık Kan Şekeri Yüksekliği Tedavisi

Açlık şekeri değerlerinin yüksek olması özellikle ailesinde şeker hastalığı öyküsü olanlarda daha yakından izlenmelidir, çünkü şeker hastalığı riski bu kişilerde daha yüksektir. Öncelikle altta yatan neden tedavi edilirken, seviyelerin stabil tutulmasında evde sürekli değerlerin izlenmesi önemlidir. Gerektiğinde şeker hastalığı ilaçları ile bir tedavi uygulanırken, kişinin beslenmesi için buna yönelik bir diyet listesi hazırlanır.

Açlık Kan Şekeri Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Açlık şekeri seviyeleri düşürülürken uygulanan tedavinin yanında bazı yaşam koşullarına da dikkat edilmesi gerekir. Düzenli egzersiz yapılması ve karbonhidrat tüketiminin sınırlandırılması bunlar arasında sayılabilir. Ayrıca kan şekerlerinin stabil kalmasına yardımcı olabilecek çilek, ıhlamur, limon, ıspanak, şalgam, brokoli, greyfurt ve limon gibi besinler tüketilmelidir. Bunun yanında su tüketimini dikkat edilmelidir.

Açlık Kan Şekeri Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Yüksek glukoz açlık değerlerinin altta yatan nedeni tedavi edilmediği takdirde, daha ciddi sorunlara neden olabilir. Mesela kronik böbrek hastalığı ilerleyerek böbrek yetmezliği hatta böbrek nakli ihtiyacına kadar ciddi duruma gelebilir. Bunun yanında eğer tedavi edilmezse şu hastalıklara da neden olabilir;

• Bakteriyel ve fungal enfeksiyonlar gibi cilt problemleri
• Kalp-damar hastalığı
• Göz hastalığı veya retinopati
• Böbrek hasarı ve yetmezliği 
• Sinir hasarı veya nöropati
• Sinir hasarından kaynaklanan ayak sorunları
• Geçmeyen yaradan kaynaklı uzvun kesilmesi
• Koma veya ölüm