Uyuşma

Uyuşma (Parestezi) Nedir?

Uyuşma 7 den 70 e tüm yaş gruplarında karşılaşılabilen insan vücudunun herhangi bir alanında normal olarak gözlenmeyen histeki değişikliklerin geneli olarak ifade edilebilir. Kişilerde uyuşma ortaya çıktığında uyuşan tarafta değişik hisler algılanmakta ve uyuşan bölge sanki yokmuş gibi hissedilebilmektedir.

Uyuşma insanlarda farklı formlarda gözlenebilmektedir. Bazı insanlar bu durumu karıncalanma ya da yanma gibi his değişimleri şeklinde de ifade edebilmekle birlikte bazı uyuşma tipleri batıcı ya da ağrılı olarak da gözlenebilmektedir. İnsan vücudunda farklı bölümlerde uyuşmalar meydana gelebilmekle birlikte vücutta karıncalanmada gözlenenbilmektedir. Uyuşmaların farklı bölgelerde meydana gelmesindeki temel nokta sinirlerin yayılma alanlarıdır.

İnsanlarda eğer beynin korteksi olarak adlandırılan bölgede herhangi bir sinirsel durum geliştiğinde ortaya çıkan uyuşma şekli dokunma ile hissedilmemekte iken omurilik organından çıkan sinirsel yapıların ya da vücuda yayılan sinirlerde herhangi bir durum mevcutsa bu uyuşmalar kişi tarafından hissedilebilmektedir.

İnsanlarda ortaya çıkabilen uyuşmalar bazı durumlarda psikolojik nedenlere bağlı da oluşabilmektedir. Bu durumda hekimler dikkatli bir nörolojik muayene yaparak meydana gelen bu uyuşma biçimini diğer sistemik patolojilere bağlı gelişen uyuşmalardan ayırabilmektedir.

Sonuç olarak insan vücudunun bütününde farklı alanlarda meydana gelen uyuşma ve karıncalanma hissi sinir hücre yapılarının aşırı uyarılması ya da hasar görmesi sonucunda meydana gelebilmektedir. İnsan vücudunda meydana gelen uyuşmalar en sık el ve kollarda, ayak ve bacaklarda gözlenebilmektedir. Uyuşma problemi yaşayan kişiler uyuşmanın nerede gerçekleştiğinin yanında uyuşma şiddetinin seviyesini de dikkate almalıdır.

Uyuşma Çeşitleri Nelerdir?

Tıp literatüründe parestezi olarak ifade edilebilen, halk arasında uyuşma olarak bilinen uyuşma insan vücudunun farklı bölümlerinde gözlenebilmektedir. Uyuşma çeşitleri şu şekilde sıralanabilir;

• Bacak Uyuşması: Bacakta uyuşma, bacakta oluşan his değişikliği sebebi nedeniyle sanki bacak yokmuş gibi hissedilmesidir. Karıncalanma şeklinde bir hissin oluşması, yanıcı veya batıcı şekildeki his ya da ağrılarla birlikte uyuşmalar bacakta olabilir. Bacak uyuşması sıklıkla bacaktaki bir alana kan akışının düzgün olmamasından ya da bacaktaki bir sinir hasarından meydana gelmektedir. Bacak uyuşmasının birden fazla sebebi olabilmektedir.
• Ayak Uyuşması: Ayak uyuşmalarına tek ayakta uyuşma gözlenebileceği gibi sağ ayakta uyuşma ve sol ayakta uyuşmanın ikisi birden de ortaya çıkabilmektedir. Ayaklarda uyuşma ya da ayaklarda karıncalanma sıklıkla sinir hasarlarından kaynaklanabileceği gibi bölgeye olan kan akımında azalma sonucunda da meydana gelebilmektedir. Ayak parmaklarında karıncalanmalarda (ayak baş parmağında uyuşma) ortaya çıkabilmektedir.
• Kol Uyuşması: Kollarda uyuşma tek taraflı gözlenebileceği gibi her iki kolda birden de meydana gelebilmektedir. Sağ ve sol kol uyuşmalarının nedenleri sıklıkla birbirinden farklı olabilmesinin yanında aynı sorun nedeniyle de oluşabilmektedir. Sol kolda karıncalanma ve uyuşma meydana gelmesi sıklıkla kalp ve kalbe gitmekte olan arter ve ven damar yapıları ile ilgili yaşanan problemler sebebiyle oluşabilmektedir. Bunun dışında sol kolda uyuşmalarının ve sağ kolda uyuşmanın diğer uyuşma çeşitlerinde olduğu gibi kanlanmanın azalması sonucunda ya da ağır kaldırmayla da oluşabileceğini söylemek mümkündür.
• El Uyuşması: Ellerde uyuşma ve ellerde karıncalanma sıklıkla kol ya da bilek bölümünde bulunan sinir yapılarının sıkışması gibi durumlar sonucunda hasar görmesiyle elde uyuşma oluşabilmektedir. Sol elde uyuşma ya da sağ elde uyuşma ve sağ elde karıncalanma ve sol elde karıncalanma gözlenebilmektedir. Ayrıca sol el parmaklarında uyuşmada ortaya çıkabilmektedir. Bu sıkışmanın sebebi fiziksel etmenler olabileceği gibi obezite, enfeksiyon, şeker hastalığı, eklem hastalıkları gibi durumlar da olabilmektedir.
• Beyin Uyuşması: Beyin uyuşmaları insanlarda psikolojik olmasının yanında fiziksel de olabilmektedir. İnsanlarda görülen aşırı stres, geçim kaygısı, kontrol edilemeyen sinir ve benzeri duygusal yoğunluklar sonucunda ve nörolojik problemler sebebiyle yaşanabilmektedir. Hastalar bu durumu kafada uyuşma ya da kafada karıncalanma şeklinde tariflemektedir. Hastalarda beyinde uyuşma ve basınç artışı hissi oluşabilmektedir.
• Yüz Uyuşması: Yüz uyuşması (yanakta uyuşma) insanlarda ortaya çıkabilecek olan bir diğer uyuşma çeşididir. Yüzde uyuşmaya neden olabilecek nedenlerin içinde en basit olarak belli bir tarafa sürekli yüz üstü yatılma örnek olarak verilebilir. Bu durumlar sonucunda dudakta uyuşma, yüzde karıncalanma ve yüzde uyuşma görülebilmektedir. Hastalar yüzün sol tarafına yatarsa yüzün sol tarafında uyuşma (sol yüzde uyuşma); sağ tarafına yatarsa yüzün sağ tarafında uyuşma gözlenebilir. Ayrıca bu tek taraflı yatma hali dudakları da etkileyerek dudaklarda uyuşma ya da dudaklarda karıncalanma gibi semptomlara neden olabilmektedir.
• Dil Uyuşması: Dilde uyuşma ve dilde karıncalanma gözlenmesi başlı başına bir hastalığı işaret etmemektedir. Dilde uyuşma yanında tat almada problemler ortaya çıkabilmektedir. Dilin uç kısmında ya da dilin tamamında karıncalanma olması acı hissinin verdiği dil uyuşmasına örnek olarak verilebilir.
• Peniste Uyuşma: Bazı hastalarda peniste uyuşma da gözlenebilmektedir. Hastaların giydikleri dar iç çamaşırları, düşük testosteron düzeyleri, cinsel ilişki esnasında ya da başka bir nedene bağlı gelişen travma sonucunda meydana gelen yaralanmalar da peniste uyuşma gözlenmesine neden olabilmektedir.

Uyuşma Belirtileri Nelerdir?

Meydana gelen uyuşmalarda birçok belirti ortaya çıkabilmektedir. Kişiden kişiye değişebilen bu belirtiler şöyle sıralanabilir;

• Yokmuş Hissi: Uyuşma gözlenen hastalarda sık görülen bulgulardan biri olan yokmuş hissi uyuşması durumlarında çok sık rastlanılan bir durumdur. Hastalar sanki bacakları, ayakları ya da elleri ve kolları ampüteymiş (Çıkıntı biçimindeki bir organın bir kısmının ya da tamamının kesilmesi durumu) gibi yani yokmuş gibi hissedebilirler.
• Karıncalanma Hissi: Sıklıkla geçici bir durum olarak karşımıza çıkabilen karıncalanma hissi sinirlere uzun süre baskı yapılmasına bağlı olarak karşımıza çıkmakta ve maruz kalınan baskı durumu ortadan kalktığı zaman uyuşma ve karıncalanma hisleri kısa zaman aralığında geçmektedir. Genelde organ bölümünün uzun süre aynı pozisyonda kalması sonucu karşımıza çıkmaktadır ve hastalar kötü bir şey olmadığına dair sakinleştirilmelidir.
• Yanma Hissi: Bazı durumlarda hastalarda görülen bel kayması sonucunda hastada her iki bacakta ağrı, uyuşukluk ve yanma hissi karşımıza çıkabilmektedir. Eğer bel kayması hareketsiz ise illa tedavi olunacak diye bir zorunluluk yokken bel kayması hareketli ise hastaların mutlaka hekim önerisine de uymak kaydıyla ameliyat olması gerekmektedir.
• Batma Hissi: Genelde geceleri hastalarda yakınmalara sebep olabilen batma hissi birçok hastalığın nedeni olarak görülebilmektedir. Uyuşma ve sağ batma hissi sıklıkla birlikte görülen durumlardır.
• Ağrı: Uyuşma gözlenen hastalarda sıklıkla ağrı duyusu da alınabilmektedir. Birçok nedene bağlı olarak gelişebildiği gibi uzun süre sağ bacağın üstüne oturma gibi hayatı tehdit edici ciddi bir problem olmayan durumlarda da karşımıza çıkabilir. 

Uyuşma Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Uyuşmasının birçok nedeni bulunabilmektedir. Bunlar içinde en sık gözlenen durum bel fıtığı olabileceği gibi bunun dışında tuzak nöropatileri, varis ve romatizmal hastalıklar gibi nadir gözlemlenen nedenler de olabilir. Uyuşma nedenleri şöyle sıralanabilir;

• Bel Fıtığı: İnsan vücudu yapısında bulunan bel omurlarının arasındaki disk yapısı bazen fıtıklaşarak bacağa ya da kalçaya doğru giden sinirlerin köklerine bası yapabilmektedir. Bu durumda bel ağrısı bacak uyuşmasına çok sık eşlik eder. Bel fıtığının tedavisi ilk önce istirahat ve kas gevşetici ilaç tedavisidir; yeterli olmaz ise hastalara fizik tedavi uygulanmalıdır. Eğer bacak uyuşması olan hastalarda sebep bel fıtığı ise ve fizik tedavi ile hastanın bacak uyuşma, ağrısı geçmiyor ise yapılan tomogrofi ya da manyetik rozenans görüntüleme yöntemleri neticesinde tedavi olarak cerrahi müdahile yapılabilir. Cerrahi müdahile ile omurilikteki fıtıklaşma giderilerek hastalardaki bacak uyuşması ve ağrısı giderilebilir.
• Omurilik Kanal Daralması: Omurilik kanal daralması olarak da bilinen tıptaki adıyla lomber spinal stenoz omurilik etrafındaki kemik ve bağ dokuda görünen kireçlenme sonucunda omurilikte bası oluşması durumudur. Bu durum yalnızca uyuşma ve karıncalanma yapmaz ağrı, yanma, karıncalanma, yürüme güçlüğü ve uyuşma karşımıza çıkabilir. Bu hastalar çabuk yorulur ve kısa bir mesafe yürümeye çalışsa dahi dinlenme ihtiyacı hissederler. Hastalarda gözlenen bir diğer durum ise hastalık ilerlemesi durumunda uyuşukluk ve yanma hislerinin geceleri hastayı uykudan uyandıracak kadar ağır olmasıdır.
• Beyin Kanamaları ve Damar Tıkanmaları: Halk arasında felç olarak da adlandırılan bu durum vücudun bir tarafında halsizlik olması şeklinde belirti verebilmektedir. Hastalarda gözlenen belirtiler bazen geçicidir ve birkaç zaman sonra kaybolabilir. Bu sebeple hastalar bu durumların üstüne düşmezler ve bu durumu ihmal ederler.
• Beyin ve Omurilik Tümörleri: Kol ve bacaklarda uyuşma ya da hissizlik gibi durumlarda eşyaları çift görme, ayak üstünde dururken sendeleme hali (ayaklarda uyuşma bacaklarda güçsüzlük), topukta uyuşma – topukta karıncalanma ve bazı durumlarda mide bulantısı gibi belirtiler beyin ve omurilik tümörleri sebebiyle gözlenebilmektedir. Hastalarda bazı durumlarda şiddetli seviyede ve sebebi bilinmeyen baş ağrıları, konuşma yeteneğinde kayıp ve görme yetisinde bozukluklar da gözlenebilir. Felç belirtileri olan bu durumlarda hastalar bir an önce bir hekime başvuruda bulunmalıdır.
• Beyin ya da Omuriliği Tutan Enfeksiyonlar: Hastalarda el, kol, ayak tabanında uyuşma ve karıncalanma, bacakta uyuşmaya neden olan bir diğer sebep ise beyin ya da omuriliği tutan enfeksiyonlardır. Hastalarda sağ bacakta uyuşma ve karıncalanması dışında baş ağrısı, başın sağ tarafında uyuşma ve başın sol tarafında uyuşma, görme yeteneğinde bozulma, konuşma becerisinde aksama, mide bulantısı ve benzeri birçok bulgu verebilir.
• Şeker Hastalığı: Kan şekerinin normalden yüksek olmasına şeker hastalığı denmektedir. Birçok sağlık sorununun temelini oluşturabildiği gibi bacak uyuşmasına da neden olabilecek bir durumdur.
• Huzursuz Bacak Sendromu: Huzursuz bacak sendromuna neden olan hastalar yatağa uzandıklarında ve uyumak için hareketsiz kaldıklarında bacaklarında fark edip hissettikleri ancak tarif etmekte güçlük yaşadıkları rahatsız edici his durumundan yakınırlar. Çoğunlukla televizyon izlerken, uzun süreli seyahat esnasında otururken gibi istirahat halinde ortaya çıkan bu hastalık genetik geçişlidir ve bacak uyuşması nedeni olabilir.
• Sendromlar: El uyuşmalarının ortaya çıkmasında çeşitli nedenler gözlenebilmektedir. Bunlardan biri de kişide gözlenen sendromlardır. Hastalarda el uyuşmasına neden olan sendromlara karpal tünel sendromu, guyon kanal sendromu ve kübital tünel sendromu örnek verilebilir.
• Kanser Metastazları: Akciğer kanseri gibi bazı kanser türleri kemiklere metastaz yapar yani yayılım gösterir. Zayıf düşen kemiğin kırılması sonucu sinirler sıkışırsa ve bu el, kol, ayak ve bacak gözlenirse el, kol, ayak ve bacak uyuşması ve karıncalanması gözlenebilir.
• Vitamin ve Mineral Eksiklikleri: Demir ve folik asit gibi bazı mineral ve vitamin tiplerinin eksikliği durumunda el, kol, ayak altı karıncalanma (ayak tabanında karıncalanma) ve bacak uyuşması ve karıncalanması hastaların karşısına çıkabilmektedir
• Hematolojik Hastalıklar: Bazı kan hastalıkları kemik kaynaklı sebeplerden ortaya çıkmaktadır. Eğer kemik kaynaklı bir sorun varsa bu durum hematolojik hastalıklara neden olmakta bu ise uyuşma gibi durumlara neden olabilmektedir.
• Multipl Skleroz: Nörolojik bir hastalık olan multipl skleroz yetişkinlerde baş dönmesi, uyuşma ve halsizlik gibi belirtiler verebilmekte, uyuşma ve karıncalanmaya neden olabilmektedir.
• Çeneye Travma alınması: Çeneye ya da yüze alınan travmalar sonucunda yüzde ve dilde uyuşma ve karıncalanma gözlenebilmektedir. 
• Diş Tedavisi: Diş tedavisi olurken bazı tedavilerin uygulanmasında önce diş hekimi hastalara lokal anestezik uygulayarak dilde ve dudakta uyuma, karıncalanma gibi semptomların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilmektedir.
• İlaç Yan Etkileri: Bazı uyuşma çeşitlerinin gözlenmesinde hastaların kullandığı ilaçlarında yan etkisinin nedeni olduğu saptanmıştır. Hastaların kullandığı ilaçların yan etkisi olarak hastalarda karıncalanma ve uyuşma gözlenebilmektedir.
• Metal Zehirlenmeleri: Kişilerin maruz kalabileceği aşırı metal zehirlenmeleri hastalarda özellikle dil olmak üzere çeşitli bölümlerde uyuşmalara neden olabilmektedir.

Uyuşma Teşhisi

Hastalarda uyuşmanın teşhisinin konulabilmesi için öncelikle kişinin detaylı bir anamnezinin alınması ve ailesindeki genetik hastalıkların da incelenerek not edilmesi gerekmektedir. Uyuşmadan şüphelenildiğinde fizik muayene ve nörolojik muayene yapılmalıdır.

Ardından hekim detaylı inceleme yapmak için elektrofizyolojik testler ve kan tahlilleri, manyetik rozenans görüntüleme (MRG), bilgisayarlı tomografi (BT), elektroensefalografi (EEG) ya da ultrasonografi (USG) isteyerek hastayı detaylı bir şekilde inceler ve hastalığı teşhis eder.

Uyuşma Tedavisi

Uyuşma hastalığın tedavisinde, hastalığın çeşidinin belirlenmesinde oldukça önemlidir. Uyuşmanın altında yatan demir eksikliği, anemi gibi herhangi bir sorun olması durumunda öncelikle o sorunun tedavi edilmesi gerekmektedir ve bu doğrultuda medikal tedavi verilebilir. Bunun dışında masaj, sıcak ve soğuk kompres uygulamaları ya da egzersiz ve ilaç tedavilerinden yararlanabilmektedir.

Bel fıtığı sebebiyle makatta karıncalanma gibi semptomlar oluşuyor ve bacak uyuşması gözleniyorsa hastalarda cerrahi tedavi de uygulanabilir.

Uyuşmada beslenmenin de önemi büyüktür. Kafein gibi hastalığı tetikleyen maddelerden uzak durulması, sigara kullanımının azaltılması ve stresten uzak kalınması da hastalığın tedavi sürecini olumlu etkiler.

Uyuşmaya Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Uyuşma eğer nörolojik bir probleme bağlıysa derhal hekime başvuruda bulunulmalı ve gerekli tedavi alınılmalıdır. Eğer gerekli tedavi alınılmazsa hem hastanın hayat kalitesi düşeceğinden hem de kaslarda erime yaşanacağından dolayı bu hastaya iyi gelmez.

Bunun dışında eğer hastalığa sebep olan neden demir ve folik asit gibi vitamin ve mineral eksikliği ise eksik olan vitamin ve mineral maddelerini almak hastaya iyi gelecektir.

Uyuşmada Kullanılan İlaçlar

• Demir Preparatları: Eğer hastalarda demir eksikliği mevcutsa demir takviyesi yapılabilir. Demir tedavisinde kullanılan demir preparatları demir sülfat, demir fumarat, demir glukonat olarak verilebilir.
• Folik Asit Preparatları: Folik asit vücutta kan yapım aşamaları, yeni hücre oluşum aşamaları ve gen materyali üretiminde kullanılan çok önemli bir vitamindir. Ayrıca folik asit damar sertliği ya da felç gibi durumların önlenmesinde fayda sağlar.
• Ağrı Kesici: Uyuşmaya eşlik eden ağrı tedavisinde analjezik dediğimiz ağrı kesicilerin yeri çok önemlidir. Uyuşma ve ağrısı olan hastalarda ibuprofen, naproksen sodyum ya da asetaminofen gibi ağrı kesici ilaçlar hastalarda tercih edilebilir.

Uyuşma Ameliyatı

Bacak uyuşmalarının sebebi eğer bel omurlarında gelişen bir fıtık sebebiyle ise ve tedavide istirahat, kas gevşeticiler, fizik tedavi gibi yöntemlerle iyileştirilemediyse cerrahi tedavi yoluna gidilebilir. Ameliyat ile omurilik kısmından çıkan sinirlere olan bası giderilmeye çabalanır.

Eğer cerrahi tedavi uygulanmaz ve sinire bası devam ederse hastalarda idrar tutamama, cinsel güç kaybı, ayaklarda meydana gelebilecek felç gibi sorunlarla karşı karşıya kalınabilir.

Gebelerde Uyuşma

Hamilelik sürecinde anne rahmi büyüdükçe bacaklara giden birçok sinire bası yapabilmekte ve bunun sonucunda bacak uyuşması ile karşılaşılabilmektedir. Bazı durumlarda ise hamilelerde görülen bacak ödemine bağlı olarak yine sinire bası gelişebilir ve bu da bacak uyuşması ve karıncalanması yapabilmektedir. Bu durumlar sonucunda gebeler çok nadir ciddi sorunlarla karşı karşıya kalırlar. Çoğunlukla doğumdan sonraki 6 haftayı kapsayan lohusalık dönemi ardından bulgular geçmektedir.

Hamilelikte bacak uyuşması gebeliğin son 3 ayında gözlenmektedir. Ve nerdeyse her hamile kadında oluşabilecek bir durum olduğu için sıklıkla panik yapılmasına gerek olmamakla birlikte yine de bir hekime danışmakta fayda vardır.

Hamilelik döneminde gözlenebilecek bir diğer uyuşma çeşidi de el ve parmaklarda uyuşmadır. Hamilelik sürecinde el bilek eklemi seviyesinde sıvı birikimi sonucunda burada yer alan sinir yapılarında sıkışma durumları gözlenmektedir. Bunun sonucunda hamilelerde el parmaklarında karıncalanma, uyuşma ve ağrı gibi semptomlar ortaya çıkabilmektedir.

Uyuşmada Hangi Doktora Gidilir?

Uyuşma birçok nedene bağlı ortaya çıktığı için hastalar birden fazla bölüme başvuruda bulunabilirler. Uyuşma ve karıncalanma şikayetleri ile Beyin ve Sinir Cerrahisi, Nöroloji, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon bölümleri ilgilenebilmektedir.

Hastalarda yokmuş hissi, elde karıncalanma ve bacakta karıncalanma, el parmaklarında karıncalanma hissi ve el parmak ucunda uyuşma, sağ elde uyuşma, sırtta uyuşma ya da sırtta karıncalanma, sağ ve sol bacakta uyuşma yanma hissi, vücutta uyuşma, batma hissi, başta uyuşma, omuzda karıncalanma, alında uyuşma, ağrı, ensede uyuşma, peniste uyuşma, dilde uyuşma ve dilde karıncalanma gibi durumlar varlığında mutlaka bir hekime görünülmesinde fayda bulunmaktadır.