Omurilik Daralması

Omurilik Daralması Nedir? 

Omurilik kanalı, boyundan kuyruk sokumuna kadar içerisinde omurilik gibi hayati bir organın uzandığı çok önemli bir yapıdır. Omurilik, vücutta istemsiz hareketleri ve refleksleri kontrol eden ve omurilik ile omurga arasındaki beyin omurilik sıvısı (BOS) tarafından korunan merkezi sinir sisteminin bir elemanıdır.

Omurilik daralması doğuştan ya da sonradan meydana gelebilen ve genelde 50 – 70 yaş arasında gözlenen omuriliğin geçtiği kanalın daralmasıdır. 

Bu daralma omurilik kanalı boyunca meydana gelebileceği gibi en çok boyun ve bel bölgesinde daralma meydana gelir.

• Boyun kanal daralması: Boyun bölgesi omurilik kanalının daralması olup servikal spinal stenoz, servikal myelopati, servikal dar kanal gibi isimler de alabilir.
  
• Bel kanal daralması: Bel bölgesinde meydana gelen daralma daha yaygın olup lomber spinal stenoz ya da lomber dar kanal adı verilebilir.
  

Omurilik Daralması Belirtileri Nelerdir?

Spinal kanal daralması meydana geldiği bölgeye göre çeşitli belirtilere yol açabilir. Bu belirtiler genel olarak omurilikte meydana gelen basınca bağlı ortaya çıkar:

Boyun bölgesinde omurilik daralması belirtileri:

1. Servikal myelopati; omuriliğin boyun bölgesinde daralmasıyla sinirlerde meydana gelen basınç nedeni ile kollar ve bacaklarda ortaya çıkan işlev ve fonksiyon kaybıdır.
2. Servikal radikülopati; daralmanın boyun bölgesinde ortaya çıkması ile sinir kökleri tahriş olur bunun sonucunda ise kollarda belli bölgelerde duyu kaybı meydana gelir.
3. Hastalık ilerledikçe ellerde bazı belirtiler ortaya çıkar; el becerilerinde azalma gözlenir, eşyalar normalden daha çok düşürülmeye başlanır, gömlek düğmesi ilikleme ve saç tarama gibi el yeteneği gerektiren işler artık verimli olarak yapılamaz, el yazısında eskiye oranla bozulmalar gözlenir.
4. Hastalar denge kaybından şikayet edebilir; eskiye göre yürürken daha çok desteğe ihtiyaç duyulur, yürüme dışardan bakıldığı zaman fark edilecek kadar bozulmuştur.
5. Mesane ve bağırsak fonksiyonları nadir de olsa bozulabilir.

Bel bölgesinde omurilik daralması belirtileri:

1. Bel bölgesinde omurilik daralması meydana gelen hastaların en tipik şikayeti yürüme sonucunda bacaklarda uyuşma ve his kaybı sebebi ile yürüme mesafelerinin kısalmasıdır. Hastalar yürürken çok yorulur ve bir yere oturma ihtiyacı hissederler.
2. Oturma ve ayakta kalma sürelerinin uzaması ile bacaklarda uyuşma – karıncalanma meydana gelebilir. Hastalar uzun süre hareketsizlik sonrası his kaybından şikayet edebilirler.
3. Boyun bölgesinde omurilik daralmasına oranla daha sık olarak mesane ve bağırsak fonksiyon bozukluğu gözlenir.

Omurilik Daralması Nedenleri Nelerdir?

Omurilik daralmasının çeşitli nedenleri olabilir:

• En sık karşılaşılan sebep yaşlılıktır. Yaşlanma ile omurlar arasındaki süngerimsi diskler bu özelliğini kaybeder ve bunun sonucunda omurlarda tutulan su oranı azalır. Suyun azalması sonucu diskler sertleşir ve omurga kanalının içine girinti yapacak şekilde şekil bozukluğu yaparak omurilik daralmasına neden olur.
• Doğuştan omurilik kanalı dar olabilir bu yapısal bir sorundur.
• Osteoartrit ve romatoid artrit gibi kemik yapıların iltihaplandığı durumlarda omurilik kanalı iltihaba bağlı olarak daralır.
• Skolyoz ve kifoz gibi omurganın normal şekilden saptığı durumlarda omurilik daralması gözlenebilir.
• Omurilik daralması kemiğin Paget hastalığı adı verilen hastalıkta meydana gelebilir.
• Omuriliği tutan kemik tümörleri durumunda omurilikte daralma ortaya çıkabilir.
• Hormonal hastalıklar olan cushing hastalığı, hipoparatiroidizm osteoporoz, psödogut, akromegali, renal osteodistrofi nedeni ile omurilikte daralma meydana gelebilir.
• Bel ve boyun fıtığında,fıtıklara omurilik kanalına doğru meydana geldiği zaman omuriliğin daralmasına neden olabilir.
• Kazalar, yüksekten düşmeler gibi travmalar sonucunda omurilikte daralma meydana gelebilir.

Omurilik Daralması Teşhisi

El ve kollarda uyuşma, fonksiyon kayıpları, yürüme mesafesinde kısalma ve denge kaygı gibi şikayetler ile doktora başvuran hastalardan öncelikle detaylı bir hasta öyküsü alınmalıdır; şikâyetlerinin ne zamandır mevcut olduğu, kesik yürüme şikâyeti varlığında dinlenmeden yürünebilen en uzun mesafenin sorgulaması önemlidir. 

Sonraki aşamada fizik muayene yapılarak kol ve bacaklardaki his kaybı, uyuşma seviyeleri ve fonksiyon kayıpları değerlendirilir.

Bel bölgesinde meydana gelen omurilik daralmasından şüphe edildiği durumlarda, hastanın düz bir çizgi üzerinde yürüme durumunun incelendiği denge testi yapılabilir.

Omuriliğin daralması durumunda radyolojik görüntüleme yöntemleri ile kesin tanı konulabilir.

• Direkt radyografi: Omurilik kanalında meydana gelen darlığın görüntülenmesini değil omurgalardaki anormallikleri göstermeye yarayan bir yöntemdir. Kolay ulaşılabilen ve ucuz bir yöntem olan direkt radyografi ilk tercih edilen yöntemdir. Doğumsal omurga anormallikleri, eklemlerin aralıkları, duruş bozukluklarının gösterilmesini sağlar. Fleksiyon - ekstansiyon grafileri (yakınlaşma – uzlaşma grafisi) çekilerek deformasyonların ne kadar tedavi edilebileceği tespit edilir. Genel olarak ön – arka grafilerde omuriliğin iki ucu arası mesafenin 25 mm’ den kısa olması durumunda omuriliğin daralmasından söz edilir.
• Myelografi: Omurlar arası boşluğa enjekte edilen radyoopak maddenin geçtiği yerlerin incelenir. Boyun ve bel bölgesinde omurilik daralması meydana geldiyse kum saati görünümü ortaya çıkar. Omuriliğin tam tıkalı olması durumunda radyoopak madde geçişi gözlenmez.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Kemik yapının en iyi gösterildiği yöntem olup omuriliğin detaylı görüntülenmesi sağlanır. Omurilik kanalı 3 boyutlu olarak görüntülenebildiği gibi bu yöntem ile kanal çapı ve alanı ölçülebilir. Önden arkaya ölçülen uzunluğun 10 mm altında olduğu durumlarda omuriliğin daralması durumundan söz edilebilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Omurga ile ilgili hastalıklar için tanı değeri en yüksek olan yöntemde radyo dalgaları kullanılarak görüntüleme sağlanır. Aksiyel manyetik rezonans görüntüleme (enine MR) kullanılarak Omurilik daralması net olarak gözlenir. Omurilik daralmasının tespitinde elektro fizyolojik testler de kullanılabilir:
• Elektromiyografi (EMG): Omurilik daralması ile sinirlerde hasarlanmalar meydana gelir ve bu yöntemle sinirlerdeki hasarların tespiti sağlanır. Omurilik daralması sonucu çok farklı EMG bulguları verebileceği için EMG sonucunun normal çıkması omurilikte daralmayı ekarte ettirmez.
• Somatosensoriyel Uyarılmış Potansiyeller (SEP): Daralmanın yerini tam belirlemeye yarayan yöntemde duyusal uyarılara sinir sisteminin elektriksel cevapları incelenir.

Omurilik Daralması Tedavisi

Dar kanal hastalığı tedavisinde ilk tercih edilecek olan cerrahi olmayan tedavi seçenekleridir. Yaşam tarzı değişikliği yapılması hareket değişikliğine gidilmesi hastaların rahatlamasına yarayan yöntemlerdir.

Daralmış omurilik sonucu ağrı meydana gelmiş ise soğuk buz ya da sıcak uygulama hastaların ağrılarını dindirmeye yardımcı olabilir.

Ağrı kesici olarak bilinen analjezik ilaçlar ile ağrı kontrolünü sağlanabilir.  Hem oluşabilecek iltihabın önüne geçilmesi hem de ağrı kesici özelliğinden faydalanmak amacıyla  non steroid anti inflamatuar ilaçlar adı verilen steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar kullanılabilir. 

Narkotik analjezikler, daha hafif ağrı kesici ilaçlar ve non steroid anti inflamatuar ilaçlar ile kontrol altına alınamayan ağrılarda reçete edilebilir.

Epidural boşluk adı verilen ve omurlar arasında bulunan sinirler arasındaki boşluğa kortikosteroidler (kortizon) enjeksiyonu yapılmasına selektif spinal enjeksiyonlar ya da bloklar adı verilir. 

Bazı hastalarda tek enjeksiyon  yeterliyken bazı hastalarda ağrının kontrol altına alınabilmesi icin 2 – 3 seans enjeksiyon gerekebilir. Selektif spinal enjeksiyon sıkışma sonucu tahriş olan ve ağrıya neden olan sinirin rahatlatılmasını sağlayan bir yöntemdir.

Omurilik darlığından mustarip insanların en büyük şikayeti işlev kaybı olup bunların azaltılması için omurilik kanal daralması fizik tedavi programına başlanmalı ve omurilik kanal daralması egzersizleri uygulanmalıdır.

• Esneme hareketleri ile gerginleşen kasların tekrar esnekliğini arttırılması sağlanabilir. Bu hareketlerin düzenli ve sık uygulanması esnekliği oldukça arttıracaktır. Özellikle belde omurilik kanal daralması egzersizleri ile kişilerin hareket kapasitesi arttırılır.
• Kondisyon bisikleti, yürüme bandı ve yüzme gibi kondisyon artırıcı egzersizler ile sinirlerdeki kan dolaşımının artması sağlanarak kondisyonun gelişmesine destek olunur.

Bu hastalarda fizyoterapistler ile ergoterapistler iş birliği içinde çalışmalı, fizyoterapistler esneklik arttırılmasına ve sinir basısı sebebi ile oluşan ağrıların azaltılmasına yardımcı olurken, ergoterapistler ise gündelik işlere yardımcı olacak kavanoz açma, düğme ilikleme gibi yeteneklerin geri kazanılmasına yardımcı olurlar. 

Omurilik kanal daralması meydana gelen hastalarda hem denge hem güç kaybı meydana geldiği için evde hastanın hayatını kolaylaştıracak önlemler alınması önemlidir. Bulaşık makinesi, çamaşır makinesi gibi sık kullanılan aletlerin kolay ulaşılabilen yerlere konumlandırılması önemlidir.

Bazı durumlarda cerrahi dışı seçenekler yeterli olmaz ve hastaların hayatlarını kısıtlayan hastalık ilerlemeye devam eder. 

Bu durumda cerrahi dışında bir seçenek kalmaz ve hastanın durumu değerlendirilerek:

• Omurun arka bölgesindeki kemiğin çıkarılması olan dekompresyon cerrahisi diğer adi ile laminektomi ameliyatı,
• Omurun tamamının değil bir kısmının çıkarıldığı laminotomi ameliyatı,
• Boyundaki omurilik daralmasının tedavisine yarayan laminoplasti ameliyatı,
• Kapalı ameliyat yöntemi ile omurilik kanalının genişletilmesine yarayan Minimal Invaziv Lomber Dekompresyon (MILD) operasyonu,
• Kifoz ve skolyoz gibi hastalıklarda kayan omurların sahiplenmesine yarayan spinal füzyon cerrahisi uygulanabilir.

Hastaların çok merak ettiği bir husus ise omurilik daralmasının lazer ile tedavi edilip edilemediğidir. Sıklıkla omurilik daralması ile karıştırılan bel fıtığı tedavisinde lazer ile tedavi mümkünken omurilik daralmasında lazerle tedavi seçeneği yoktur.

Omurilik Daralması Tedavi Edilmezse 

Omurilik daralması kişilerin hayatını ciddi anlamda kısıtlayan, gündelik işleri bile yapmalarına bile engel olabilen bir durumdur.

Başlarda kollar ve bacaklarda uyuşma ile kendini gösteren darlıklarda tedavisiz kalınması durumunda uyuşmanın yanında karıncalanma, his kaybı meydana gelebilir.

Hastalarda el ve kollarda uyuşma, el işlevlerinin kaybedilmesi gibi durumlar mevcutken ilerlemesi durumunda idrar ve dışkı tutamamaya varan ve kişilerin gündelik hayatlarından soyutlanmasına neden olan durumlar ortaya çıkabilir. Tedavisiz kalınması durumunda felce varan durumlarla karşı karşıya kalınabilir.

Omurilik Daralması İlaçları

Omurilik darlığının tedavisinde öncelikli hedef cerrahi dışı tedavi seçenekleri ile hastaların hayatının kolaylaştırılmasıdır. Omurilik daralması sonucunda omurilik kanalındaki sinir köklerinde bası oluşması ile ağrı meydana gelir. 

Ağrı kesici ilaçlar ile ağrı kontrol altına alınarak hastaların gündelik hayatlarına devam etmesine yardımcı olunur. Bu amaçla ağrı kesici olarak bilinen analjezik ilaçlardan:

• Asetilsalisilik asit (aspirin)
• Parasetamol
• Fenilbutazon
• İbuprofen
• Naproksen
• İndometazin kullanılabilir. 

Bu ilaçlara ek olarak:

• Morfin
• Kodein
• Meperidin gibi narkotik analjezikler olarak bilinen opioid analjezikler kullanılarak hafif ağrı kesicilerle kontrol altına alınamayan ağrıların kontrolü sağlanır.

Omurilik daralması sonucunda sinir köklerinde bası meydana gelir ve sinir köklerinde inflamasyon meydana gelir. 

Non steroid anti inflamatuvar ilaçlar (NSAİİ) ya da diğer adı ile steroid olmayan inflamasyon önleyici ilaçlardan kısa süreli etkiye sahip olanları kullanılabilir:

• Aspirin
• Diklofenak
• Etodolak
• İbuprofen
• İndometazin

İnflamasyonun azaltılması ve ağrının kontrol altına alınması için uzun süreli etkiye sahip aşağıdaki ilaçlar da kullanılabilir:

• Nabumeton
• Naproksen
• Proksikam
• Tenoksikam
• Tenidap
• Fenilbutazon
• Azopropazob
• Sulindak

Omurilik Daralması Ameliyatı

Her ne kadar cerrahi dışı tedavi seçenekleri tercih edilse de bazı durumlarda bu tedavi seçenekleri yetersiz kalır ve cerrahi kaçınılmaz olur. Bu durumda hastanın durumu, darlığın seviyesi değerlendirilerek uygun cerrahi seçeneği seçilir.

• Laminektomi (Dekompresyon cerrahisi): Sinirler etrafında daha fazla alan yaratmak amacıyla daralma meydana gelen bölgedeki omurun arka kısmı çıkarılması temeline dayanan bir cerrahi yöntemdir. Hastaya genel anestezi uygulanır. Hasta yüz üstü yatırılır, omurga bölgesinden yapılan kesilerden omurganın darlık yapan arka kısmı çıkartılır ve omurilik kanalın genişletilmesi sağlanır.
• Laminotomi: Daralmanın gözlendiği omurun tamamen değil kısmen çıkarılması işlemidir. Sinirlerin üzerindeki basıncı azaltacak kadar bir delik açılmasıyla rahatlama sağlanır. Laminektomi ile aynı prosedürle yapılan ameliyatta genel anestezi alan ve yüz üstü yatan hastanın daralmanın olduğu bölgedeki omurun tamamı değil bir kısmı çıkarılır.
• Laminoplasti: Bel bölgesindeki omurilik daralmasında uygulanamayan, sadece boyun bölgesindeki omurilik daralmasının tedavisinde kullanılan yöntemde omurilik kanalındaki darlığın genişletilmesi ile sinir köklerindeki basıncın azaltılması amacıyla omurilik kanalını saran kemiklerin daha arkaya çekilmesi işlemidir.
• Minimal Invaziv Lomber Dekompresyon (MILD): Omurilik kanal daralması mikrocerrahi yöntemi olup kanaldaki darlıkların giderilmesi amacı ile omurganın yapısı bozulmadan sadece kalınlaşmış ve büyümüş dokuların çıkarılması işlemidir. Omurların çevresinde açılan küçük bir kesiden floroskopi adı verilen cihaz yardımıyla omurga bölgesinin görüntülenmesi sağlanır. Yine küçük kesilerden gönderilen ameliyat malzemeleri yardımı ile daralma meydana getiren kemik bölgesi çıkartılması ile sinir kökündeki bası azaltılarak hastaların rahatlaması sağlanır.
  
• Spinal füzyon cerrahisi: Skolyoz ve kifoz gibi omurların kayması sebebi ile meydana gelen omurilik daralmasının tedavisinde dekompresyon cerrahisine ek olarak uygulanır ve omurların birbirine kaynaşması sağlanır.
  

Omurilik Daralması Ne İyi Gelir?

Dar kanal hastalığının tedavisinde amaç hastaların yaşam konforunu arttırmak olup bunun için cerrahi olabildiğince ötelenmeye çalışılır. Bunun için ağrıların ve belirtilerin azaltılması için bazı uygulamalar yapılabilir.

Ağrıların ve inflamasyonun azaltılması için doktor tavsiyesi doğrultusunda darlığın olduğu bölgeye soğuk buz ve sıcak uygulama yapılabilir.

Hem kondisyon arttırmak hem de esneklik sağlamak amacı ile düzenli egzersiz yapılması önemli olup belirtilerin azalmasına yardımcı olacaktır.

Bazı hastalarda denge kaybı ciddi boyutlara ulaşabilir ve bu durumda hastaların güvenliğini sağlamak için özellikle banyo ve tuvalette ek önlemler alınmalıdır. Hastanın gündelik hayatını kolaylaştırmak için yatak yanına komodin, koltuklar yanına sehpa konulması faydalı olabilir. Yürümeye destek olmak için baston ve yürüteç kullanılması önerilebilir. 

Boyun bölgesinde meydana gelen omurilik darlığına boyunluk, bel bölgesi omurilik darlığına ise korse kullanılması sabitleme sağlanması açısından önemlidir.

Hamilelikte Omurilik Daralması 

Hamilelik süreci birçok fiziksel ve hormonal değişimlerin meydana geldiği bir süreç olur. Bu değişimler dar kanal hastalığına bağlı ortaya çıkan ağrıların artmasına neden olur. Hamilelik sürecinin ilerlemesi ile alınan kilolara bağlı olarak belirtilerde artış gözlenebilir.

Hamilelik sürecinde egzersiz önerilen bir şey olup omurilik darlığı mevcut olan anne adaylarında daha önemli bir yer tutmaktadır. Esneme hareketleri ile darlığın yarattığı ağrı azaltılmaya çalışılırken çok zorlanmayacak şekilde kondisyon arttırıcı aktiviteler de uygulanabilir. 

Ağrıların dayanılmaz olduğu durumlarda doktorun önerdiği ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir.

Cerrahi tedavi çok mecbur kalmadıkça hem anne adayları hem de doktorlar tarafından tercih edilmediği için mümkün olduğunca egzersizler, ağrı kesici ilaçlar ile cerrahinin doğum sonrasına ötelenmesi sağlanır.

Bebeklerde ve Çocuklarda Omurilik Daralması 

Omurilik Darlığı bebeklik ve çocukluk döneminde çok görülen bir durum olmamakla birlikte doğuştan dar kanal hastalığı, doğumda meydana gelen bazı travmalar ve iskelet displazisi nedeni ile omurilik darlığı gözlenebilir.

Doğuştan dar kanal hastalığı olan bebek ve çocuklarda normale göre daha az kol bacak hareketliliği gözlenir. İleri seviye doğuştan dar kanal hastalığında kollar ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma nedeni ile huzursuzluk gözlenir.

Halk arasında cücelik olarak bilinen iskelet displazisi çeşitli kas iskelet sistemi hastalıkları ile birliktelik gösteren bir durum olup dar kanal hastalığı da bunlardan biridir.

Bebekler ve çocuklarda çok nadir olmakla birlikte omurilik daralmasının tespiti durumunda düzenli olarak esneme hareketleri yapılması, kondisyon arttırıcı yüzme gibi sporlara çocukların yönlendirilmesi faydalı olacaktır. Ağrıların arttığı dönemlerde sıcak ya da soğuk uygulama yapılması rahatlama sağlayabilir. 

Omurilik Daralması için Hangi Doktora Gidilir?

Omurilik daralması meydana gelen hastalarda  gündelik işleri engelleyen fonksiyon kayıpları, kol ve bacaklarda uyuşma, karıncalanma, yürüme mesafesinin kısalması, denge kaybı gibi belirtilerin meydana gelmesi sonucunda belirtiler kötüleşmeden mümkün olduğunca en kısa sürede bir Beyin ve Sinir Cerrahisi uzmanına başvurulması gerekir.